Przygotowanie do Pesach
Komentarz do parszy „Boe” (części „Przyjdź”):
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 10,1-13,16; Jr 46,13-28; 1Kor 11,20-34.
Właściwe przygotowanie do Pesach do samego końca.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– powody i znaczenie 3 ostatnich plag – osądzenie bożków;
– błąd stawiania Bogu swoich warunków przez ludzi – faraon;
– właściwa postawa ludzi i spełnianie Wieczerzy Pesach;
– to samo Prawo dla Iszraela i dołączajacych cudzoziemców;
Są one rozważane we wcześniejszym artykule:
– Sąd i Zbawienie Dla Wszystkich.
2. Przyjdź do Farao(ha)
„I rzekł יהוה [Bóg] do Moszego; „Przyjdź do farao(h)a,
gdyż Ja uczyniłem upornym serce jego i serce sług jego,
abym ustanowił te znaki Moje w pośród niego.
I abyś opowiadał w uszy syna twojego, i wnuka twojego,
com zdziałał w Micraim, i o znakach Moich,
którem okazał na nich, i abyście wiedzieli, żem Ja יהוה [Bóg].””
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 10,1-2)
Początkowe słowa tego czytania i tytuł parszy na ten tydzień i Szabat
są w wielu przekładach Biblii tłumaczone jako „Idź” lub „Wejdź”,
co oddaje proste znaczenie tego zdania pasujące do kontekstu,
w którym Bóg posyła Moszego (Mojżesza) na rozmowę z królem Micraim.
Faktycznie jednak hebrajskie słowo „בא” („be„) lub w pełnej wersji „בוא” („boe„)
nie oznacza tylko rozkazu „wejdź” („נכנס” („nikhnas„)) ani „idź” („לך” („lekh„)),
co występuje np. w tytułach 3. parszy „Lekh LeKha” i 3. od końca parszy „WaJelekh„;
ale dokładnie „PRZYJDŹ„, więc nie tyle wysłanie, co raczej wezwanie do siebie
i nakaz przybliżenia się do Boga, który już jest tam, gdzie misja proroka…
Jest to bardzo ważny fakt, który poucza o tym,
że kiedykolwiek Bóg czegoś wymaga od swych sług,
stawia trudne wyzwanie czy nawet ryzyko do podjęcia,
jakim niewątpliwie była kolejna wizyta u wrogiego króla,
którego gniew narastał już w trakcie poprzednich plag;
to On sam już wcześniej tam jest by chronić i wspierać,
wzmacniać i uzdalniać do spełnienia zadań, które daje;
a których wykonywanie przybliża do Niego…
3. Wcześniejsze Przygotowanie do Pesach
Parsza „Boe” jest zwykle czytana ponad 2-3 miesiące przed Pesach
w tradycyjnym jednorocznym cyklu czytania Tory, jaki praktykują jahudim,
a czynili to też tak samo uczniowie Jeszui (Jezusa) Mesjasza w I wieku n.e.
(co pokazuje 3. część komentarza „Odpowiedzialność za Przeznaczenie„),
zatem zawarte w niej objawienie Praw i historia pierwszej Pesach w Micraim
pozwalają w każdym roku poznać lub przypomnieć sobie zasady i zwyczaje,
żeby nauczyć się ich i przygotować by świętować ten szczególny czas Boga…
Sama treść tego czytania także pewnie pokazuje,
że Bóg objawił Prawa Pesach ze znacznym wyprzedzeniem:
– Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,1-2 mówi o wyznaczaniu czasu,
że to odnowienie miesiąca (nów) będzie dla was początkiem miesięcy,
co wskazuje, że zapowiedź tę dano przed nowiem Abib/Nisan,
jeszcze podczas trwania poprzedzającego go miesiąca Adar,
prawdopodobnie krótko przed ogłoszeniem początku miesiąca.
– Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,3-6 mówi o oddzieleniu baranka,
który miał być przechowywany od 10. do 14. dnia miesiąca Abib
i przeznaczony do całkowitego spożycia przez rodzinę składającego
oraz w razie potrzeby odpowiednią ilość zaproszonych sąsiadów,
co musiało być ustalone i zorganizowane przed tym 10. dniem,
żeby wtedy było wiadomo kto i jakiego baranka musi nabyć,
a kto przyłącza się do innych, których byłoby za mało…
Fakty te świadczą zatem, że Pesach nie organizuje się na ostatnią chwilę,
nie należy zaniedbywać tego do ostatniego dnia przed samym świętem
i nagle przypomnieć sobie, że chce się gdzieś uczestniczyć w Wieczerzy;
ale trzeba myśleć o tym z odpowiednim wyprzedzeniem i starać się,
żeby być przygotowanym i móc świętować gdy nadejdzie ten czas;
co wymaga spełnienia kilku biblijnych warunków, które ustanowił Bóg…
3a. Wejście w Przymierze z Bogiem
„I_powiedział יהוה [Bóg] do Moszego i_Aharona: oto Ustawy tego_Pesach:
żaden syn cudzoziemca nie zje z_niej,
a_każdego niewolnika, mężczyznę nabytego pieniędzmi,
gdy_obrzezasz go, wtedy (może)_jeść z_niej.
Przesiedleniec lub_najemnik nie zje z_niej.
W_domu jednym zjedzona_(będzie),
nie_wyniesiesz z tego_domu z_tego mięsa na_zewnątrz
i_kości nie złamiecie_wy w_niej. Całe zgromadzenie Iszraela uczyni ją.
A_gdy zamieszka z_tobą cudzoziemiec i_(zechce)_uczynić Pesach dla_יהוה [Boga],
obrzezaj u_niego całe nasienie [czyli wszystkich męskich potomków]
i_wtedy zbliży_(się) dla_uczynienia_go i_będzie jak_tubylec w_kraju,
ale_żaden nieobrzezany nie_zje z_niej.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,43-49)
Pierwszym z warunków decydujących o możliwości uczestnictwa w Pesach
jest przystąpienie do Przymierza z Bogiem potwierdzone obrzezaniem ciała
dokonywane dopiero po ukończeniu nauczania i wypróbowywania konwertyty;
a w tym miejscu sama Tora(h) wprost stawia ten wymóg cudzoziemcom
i to nie tylko wobec nich samych, ale też całego ich męskiego potomstwa.
Zawarty tu warunek spożycia w jednym domu i nie łamania kości dowodzi,
że ograniczenie to nie dotyczy np. słuchania hagady – historii plag i uwolnienia,
ani nie zabrania spożywania mac, gorzkich ziół i innych świątecznych potraw,
które Iszrael mógł zabrać ze sobą w drogę (Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,34.39);
ale tylko mięsa baranka, które było złożone na ołtarzu i poświęcone Bogu;
zaś ani jahudim w odległej diasporze, nie pielgrzymując do Jeruszalaim
ani nikt w czasach zburzenia Świątyni tego elementu obecnie nie spełnia
nie mając możliwości oddania baranka Pesach bez przystępu do ołtarza,
ale tylko wspomina o nim oczekując przywrócenia pełnego porządku
(kawałek mięsa, jajko lub burak jako „זרוֹע” („zeroa”) nie zastępuję baranka,
ale służy wyłącznie do pokazania i powiedzenia, że było oddanie Pesach,
dlatego podnosi się go i mówi o tych sprawach, ale nie jest spożywany).
Z tego powodu zarówno Jeszua (Jezus) Mesjasz jak i nauczyciele judaizmu
kluczowym elementem Wieczerzy Pesach uczynili oddzielone mace i wino
i to „צפון” („cafun”) czyli „אפיקומן” („afikoman”) spełnia funkcję oddania z baranka
(o czym świadczy Miszna(h) Pesachim 10:8-9; Talmud Babli: Pesachim 119b:8-13),
które było spożywane jako ostatnie danie przed północą – nim nastał ranek,
od kiedy jego spożycie stawało się zakazane oraz przed chwilą ostatniej plagi
(Iszrael miał nie wychodzić z domów aż do rana, a jednak wyruszyli po północy:
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,22-23.31.41-42; Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 16,1;
bo biblijny „ranek” ma sens czasu gdy Słońce się wznosi – od północy do południa,
czego dowodzi np. J 20,1 – „rano, ciemno jeszcze gdy_było” – ranek podczas nocy,
mieszcząc w sobie i koniec nocy i początek dnia (a biblijny „wieczór” odwrotnie),
a nie jak popularne dziś rozumienie ogranicza się do czasu przy wschodzie Słońca)…
Choć teraz najważniejszy element Wieczerzy Pesach nie wymaga obrzezania,
to nie oznacza to, że można spełnić wszystko bez Przymierza z Bogiem;
przystąpienie do którego w mesjanizmie wyraża obecnie zanurzenie
(do którego należy się przygotować – „Zanurzenie – Szybko czy Dobrze?„),
które jednak nie zastępuje obrzezania ciała, ale jest innym obrzędem,
który w judaizmie jest częścią składową ceremonii Brit Mila(h) konwertyty,
wyrażającym obmycie i oczyszczenie od nieczystości dawnego życia,
symboliczną śmierć i zmartwychwstanie do nowego – Rz 6,1-13;
a ogólnie przystępuje się do niego w innym czasie i z innymi wymaganiami:
Dokonanie lub zorganizowanie obrzezania synów jest obowiązkiem rodziców,
dlatego Bóg wymaga tego od potomków chcącego uczestniczyć w Wieczerzy;
zaś o przystąpieniu do zanurzenia świadomie decyduje sam dojrzały człowiek,
dlatego wymagań co do tego nie można stawiać jego rodzicom, a tylko jemu.
Przed objawieniem związku Pesach ze zbawiennym oddaniem Mesjasza
sam Mesjasz i jego apostołowie wiele razy spożywali Pesach bez zanurzenia,
więc dla jahudim, którzy jeszcze nie doszli do rozpoznania Jeszui (Jezusa)
nadal dozwolone jest spożywanie Pesach według starszego porządku,
który praktykowali przez setki lat wcześniej, od wyjścia z Micraim.
W czasach bez Świątyni, bez ołtarza, bez mięsa baranka,
gdy nie trzeba pielgrzymować na święto do Jeruszalaim
można resztę porządku Wieczerzy Pesach spełnić bez obrzezania;
ale w przyszłości Świątynia Boga zostanie znów obudowana
i wtedy wszystko będzie spełniane co do najmniejszej literki,
a sam Mesjasz będzie wtedy odpowiedzialny za świąteczne oddania
będąc „tym księciem” („הנשיא” („ha_neszia”)) tak samo jak w Ez 37,24-25:
„W_pierwszym_[miesiącu], w_cztery [i]_dziesiątym dniu od_nowiu
będzie to_Pesach, święto siedmiu dni przaśników spożywania.
I_sporządzi ten_książę w_dniu tym za_siebie i_za cały lud tego_kraju
cielca (na_oddanie_za)_grzech i_(będzie)_siedem dni tego_święta.
Sporządzi (oddanie)_wstępujące dla_יהוה
siedem cielców i_siedem baranków bez_skazy
na_[każdy]_dzień (przez)_tych_siedem dni
i_(za)_grzech owłosione kozły na_(każdy)_dzień
i_pokarmowego_[daru}: efę dla_cielca i_efę dla_barana uczyni
i_oliwy hin dla_efy.”
(Ez 45,21-24)
Ponieważ świętowanie w Jeruszalaim i z mięsem baranków z oddań
nie będzie możliwe bez wykonanego obrzezania ciała (Iz 52,1; Ez 44,6-9);
pomimo obecnej możliwości uczestnictwa w Pesach bez tego,
osoby pragnące to czynić powinny być gotowe na obrzezanie ciała
kiedy znów możliwe będzie dokładne spełnianie wszystkiego;
z czym na długo przed pojawieniem się peruszim (faryzeuszów)
i sporem o przymuszanie cudzoziemców do obrzezania (Dz 15)
nie mieli problemów ludzie z narodów nawracający się na judaizm,
którzy po niewoli babilońskiej uczestniczyli w spożywaniu Pesach
gdy było ono złożone w odbudowanej Świątyni w Jeruszalaim;
a konieczne warunki spełnili dobrowolnie chcąc poddać się Bogu:
„I_ukończony_(został) Dom ten w dniu trzecim od_[nowiu]_ksieżyca Adar,
który to (w)_roku szóstym od_zakrólowania Dariusza króla [Persów].
I_służyli synowie Iszraela, koheni i_lewici i_reszta synów wygnańców
poświęcenie Domu Boga tego w_radości i_złożyli na_poświęcenie Domu Boga tego
cielców sto, baranów dwieście, jagniąt cztery setki i_kozłów kóz za_grzech za_grzech
za cały Iszrael dwanaście według_liczby plemion Iszraela
i_ustanowili kohenów w_zmianach_ich i_lewitów w_oddziałach_ich
do służb Boga, które w_Jeruszalaim według_Pisma Zwoju Moszego.
I_uczynili synowie tych_wygnańców oto to_Pesach
w_cztery [i]_dziesiątym_[dniu] od_nowiu tego_pierwszego,
bo oczycili_(się) ci_koheni i_ci_lewici, jak_jeden wszyscy czyści
i_zabili to_Pesach dla_wszystkich synów tych_wygnańców
i_dla_braci_ich, tych_kohenów i_dla_siebie
i_spożyli synowie Iszraela, ci_powracający z_wygnania
i_każdy ten_odłączający_(się) od_nieczystości narodów tej_Ziemi
ku_nim, dla_szukania od_יהוה, Boga Iszraela.
I_uczynili Święto Przaśników, siedem dni w_radości,
bo rozradował_ich יהוה [Bóg] i_zwrócił serce króla Aszuru ku_nim
aby_umocnić ręce_ich w_pracy Domu Tego_Boga, Boga Iszraela.”
(Ezd 6,15-22)
Obecnie możliwość uczestnictwa w Pesach uzyskać łatwiej,
ale wciąż nie jest to coś do zrobienia byle jak „na ostatnią chwilę”,
nie należy o tym myśleć tylko dzień ani kilka dni przed Wieczerzą.
Aktualne 2-3 miesiące do Pesach dają jeszcze szanse na dokończenie
przygotowań: nauczania i wypróbowania oraz sam obrzęd zanurzenia,
o co właściwie powinno się zabiegać i co trwać jeszcze wcześniej;
zaś odkładając to na później można już nie zdążyć w tym roku
i udział w chlebie i winie przedstawiającym ciało i krew Mesjasza
będzie można mieć dopiero w którymś z kolejnych lat…
Złą praktyką jest zapraszać na Pesach przypadkowych ludzi,
którzy jeszcze nawet nie znają i nie przestrzegają zwyczajów,
którzy nie są uczestnikom znani, przygotowani i wypróbowani.
Jeśli ktoś szuka społeczności na Wieczerzę lub chce w tym pomóc,
to należy się o to postarać z odpowiednio dużym wyprzedzeniem,
np. zapraszając i przychodząc na inne zgromadzenia społeczności,
żeby móc się wcześniej wzajemnie poznać i nawiązać braterskie relacje,
żeby dla wszystkich wspólnota stołu była właściwa i prawdziwa;
a jeśli z jakichś względów nie udało się osiągnąć tego dość wcześnie,
to zdecydowanie lepiej zabiegać o to dopiero na kolejny rok
niż razem z niewłaściwymi osobami, bez spełnienia warunków;
zaś w bieżącym przestrzegać możliwy zakres Święta Przaśników…
3b. Zgromadzenie Się Dla Społeczności
„A_jeśli zbyt_nieliczny ten_dom z_bycia na_jagnię
niech_weźmie ten_on i_sąsiad_jego, ten_najbliższy do domu_jego,
w_liczbie dusz, męża_[każdego] według spożycia_jego policzycie na to_jagnię.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,4)
„Tak_że bracia moi schodząc_(się)
ku temu zjedzeniu_[[razem]] jedni_drugich czekajcie,
[a]_jeśli ktoś łaknie, w domu niech_zje [[sam najpierw]],
aby nie ku wyrokowi schodzilibyście_(się),
to zaś pozostałe ja kolwiek przyszedłbym zarządzę.”
(1Kor 11,33-34)
Tora(h) nakazuje, żeby baranka Pesach nie spożywać samemu,
ale zgromadzić dość osób, żeby dało się spożyć go w całości;
nie można więc myśleć tylko o sobie ani swojej małej rodzinie,
lecz trzeba przygotować uroczystość dla dość licznej społeczności,
która powinna być jak rodzina – osoby znane i prawdziwie bliskie,
potrzeba więc dość czasu, żeby najpierw się poznać i zbudować więzi…
Josef Flavius i Talmud przedstawiają świadectwa historycznej praktyki
(„Περὶ τοῦ Ἰουδαϊκοῦ πολέμου” – „Wojna Żydowska„, Księga VI 9:3),
że do złożenia jednego baranka potrzebna była grupa 10 osób
i nie wystarczało, że ich tyle jest, ale mogą jeść razem posiłek,
chcą i potrafią godnie spędzić razem ten uświęcony czas….
Nauczanie apostoła Szaula (Pawła) wskazuje,
że na Wieczerzy nie zgromadza się aby się najeść i napić,
a choć uczta jest elementem świętowania i radowania,
to należy w niej uczestniczyć z uwagą i troską o innych…
Sprawa jedzenia jest tu przykładem większego problemu
jakim może być myślenie o swoich korzyściach i swej satysfakcji
zamiast tego, żeby być zbudowaniem dla ogółu zgromadzonych.
Możemy mieć o przebiegu Wieczerzy Pesach różne wyobrażenia:
że powinno być więcej lub mniej czytań, komentarzy, modlitw i pieśni,
że wszyscy powinni jeszcze to lub tamto albo czegoś wcale nie;
ale spotykamy się razem i trzeba uwzględniać możliwości innych,
dlatego jest seder – ustalony porządek, przygotowana treść,
która zapewnia spełnienie tego, co wymagane i konieczne,
a jednocześnie nie ma w nim nadmiaru i przesady, która np.
dla dzieci, osób starszych i chorych byłaby zbyt męcząca;
warto więc trzymać się tego, co jest dobrze pomyślane…
Nie przychodzimy na Wieczerzę tylko po to, żeby brać,
ale każdy powinien w niej usłużyć tym, czego Bóg mu udzielił,
czym trzeba się kierować w przygotowaniach i uczestnictwie,
żeby być wtedy członkiem ciała Mesjasza dobrym dla reszty…
„Ten kielich tego błogosławieństwa, który błogosławimy,
czy_nie wspólnotą jest w tej krwi tego Mesjasza,
[i]_ten [przaśny]_chleb, który łamiemy,
czy_nie wspólnotą tego ciała tego Mesjasza jest?
Bo jednym chlebem jednym ciałem tych wielu jesteśmy,
ci bowiem wszyscy z tego jednego chleba uczestniczymy.
„Patrzcie (na)_tego Iszraela według ciała:
nie ci jedzący te oddania wspólnikami tego ołtarza są?”
(1Kor 10,16-18)
Powszechnie wiadomo i niemal wszyscy mają świadomość,
że przaśne pieczywo i wino symbolizują ciało i krew Mesjasza
w sensie tego ludzkiego ciała Jeszui (Jezusa) Mesjasza,
które zostało ubiczowane, ukrzyżowane, zabite i wzbudzone;
co jest prawdą, ale też narzędziem Boga i sposobem na to,
żeby „ciało Mesjasza” miało dla nas jeszcze większy sens,
w którym my wszyscy mamy być jego częścią i członkami
oraz tak jak Jeszua poświęcać się dla wspólnego dobra;
o czym apostoł Szaul (Paweł) napisał przed skarceniem Wieczerzy,
więc sprawę z czytania z Brit Chadasza(h) rozważano ze świadomością tego;
wydawajmy zatem dobre owoce ich poświęcenia i pouczeń
będąc godnymi i zgodnymi członkami ciała Mesjasza…
3c. Usuwanie Chamecu
„Siedem dni przaśniki jeść_będziecie,
ale w_dniu tym_poprzedzającym usuniecie zostawiony_[zakwas] z_domów_waszych,
bo każdy spożywający chamec i_będzie_wycięta ta_dusza, ta_oto z_Iszraela
od_dnia tego_pierwszego aż_do dnia tego_siódmego.
(…)
Siedem dni zostawiony_[zakwas] nie znajdzie_(się) w_domach_waszych,
bo każdy zjadający z_zakwaszonych
i_będzie_wycięta ta_dusza, ta_owa, ze_społeczności Iszraela,
w_przybyszu i_w_tubylcu tego_kraju,
żadnego z_zakwaszonych nie zjecie we_wszystkich siedzibach_waszych,
będziecie_jedli przaśniki.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,15.19-20)
„Uprzątnijcie [więc] ten stary zakwas, aby bylibyście nowym ciastem,
tak_jak jesteście przaśni i bo (jako)_to Pesach nasze [za nas] zabity Mesjasz;
tak_aby świętowalibyśmy nie w zakwasie starym ani w zakwasie złości i niegodziwości,
ale w przaśnikach nieskażoności i prawdy.”
(1Kor 5,7-8)
Ponieważ Tora(h) zakazuje spożywania zakwasu podczas Święta Przaśników,
żeby nie móc uczynić tego przypadkowo, nieświadomie, przez pomyłkę,
nakazuje także usunąć cały chamec z naszych domów przed świętem
(wiele przekładów Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,15 zawiera błąd tłumaczenia
(podobnie jak Mk 14,12; Mt 26,17; Łk 22,7 w synoptycznych Ewangeliach)
i mówi tam „w dniu pierwszym”, gdzie to zdanie nie ma wtedy żadnego sensu,
bo wtedy chamecu już mieć nie można, a nie należy dopiero go usuwać,
co na pewno musi być wykonane wcześniej „w dniu poprzedzającym”)…
Oprócz tego zgodnie z symboliką chamecu (Mt 16,11-12; Mk 8,15; Łk 12,1),
który w jednym z sensów przedstawia zepsucie, jakim jest np. grzech i obłuda,
zatem porządki przed świętem powinny być nie tylko doczesne, ale i duchowe,
należy starannie sprzątać nie tylko nasze domy, ale też umysły i serca;
a także usunąć ze społeczności przyłapanych zatwardziałych grzeszników
(o czym mówi poprzedzający kontekst 1Kor 5,1-6 i 1Kor 5,11 w liście apostoła),
więc tym bardziej nie można przyjąć kogoś usuniętego z innej wspólnoty,
żeby nie być w jedności, nie mieć udziału i nie kalać się ich złą postawą…
Gości można zapraszać na wszystkie inne nabożeństwa i zgromadzenia,
ale Wieczerza Pesach jest tylko członków wspólnot mesjańskich!
Nie potrzeba tu szczegółowo wskazywać, żeby dokładnie sprzątając chamec
zajrzeć do każdego pokoju, pod stoły, do szafek, szuflad, na półki i do pojemników,
sprawdzić składy produktów i usunąć te, do których użyto razem zbóż i wody
i zostały one zostawione („שאר” – „sze(o)r”) przed upieczeniem lub ugotowaniem,
które zatrzymałyby zachodzące w nich procesy biologiczne jak np. fermentacja,
w tym np. rodzaje alkoholi, których nie przygotowano odpowiednio na święto,
a także rodzaje octów i innych produktów wytworzonych z użyciem niewłaściwych
(podczas gdy alkohole i octy wytworzone bez użycia zbóż pozostają dozwolone);
dostrzec i usunąć swą obłudę, złość, wyniosłość, pragnienie wielkości i chwały;
bo nikt sam nie wyobrazi sobie i nie wymyśli wszystkich problemów innych ludzi,
za to każdy człowiek sam najlepiej zna cały swój dom i wszystkie swoje myśli,
także te miejsca, które są innym niedostępne i których inni nigdy nie widzieli;
dlatego ważne jest, żeby zacząć dość wcześnie i poświęcić temu dość czasu…
4. Usuwanie Chamecu
„Siedem dni przaśniki jeść_będziecie,
ale w_dniu tym_poprzedzającym usuniecie zostawiony_[zakwas] z_domów_waszych,
bo każdy spożywający chamec i_będzie_wycięta ta_dusza, ta_oto z_Iszraela
od_dnia tego_pierwszego aż_do dnia tego_siódmego.„
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,15)
Sama Tora(h) [Pisana] jednak nie mówi o tym,
żeby usunąć chamec „we wcześniejsze dni” – dowolnie wcześniej,
ale dokładnie „w_dniu tym_poprzedzajacym” – tuż przed świętem
(jest tam zapisana fraza „ביום הראשון” („be_jom ha_reszon„)),
co oczywiście nie oznacza, że nie można zacząć wcześniej,
ale wymaga, żeby porządki zakończyć dokładnie 14. Abib/Nisan.
Jest to o tyle ważne, że nawet gdyby uczynić to dokładnie i do końca wcześniej,
to można ulec mylnemu wrażeniu, że już jest doskonale i przez to stracić czujność,
a w wyniku tego nie zauważyć nabycia lub wyprodukowania nowego chamecu
w okresie, kiedy jeszcze nie trzeba uważać, żeby go nie spożywać…
W dniu poprzedzającym Przaśniki, w dniu przygotowania Pesach,
w dniu 14. Abib/Nisan, kiedy składano na ołtarzu baranki Pesach,
pobożne skupienie natychmiast przechodzi ze sprzątania w unikanie,
dlatego kończąc porządki właśnie tego dnia można zachować czystość
i właśnie po to należy to uczynić dokładnie do tego dnia…
4a. Zwyczaje
Aby zapewnić to, że sprzątanie chamecu zakończy się 14. Abib/Nisan
w judaizmie istnieje do tego tradycyjny zwyczaj, specjalny obrzęd:
wcześniej celowo pozostawia się w domu 10 okruchów chleba,
których należy szukać w nocy w wieczór rozpoczynający tę dobę
zaglądając 2 razy do każdego pokoju, wszystkich szafek i kieszeni ubrań;
w ciemnym domu przyświecając świecą i z naczyniem do zniszczenia
(np. drewnianą szufelką, którą można spalić razem z tym chamecem),
a następnie rano spalić to wypowiadając przed tych czynnościach słowa:
„Błogosławiony jesteś Ty, יהוה, nasz Bóg, Król świata,
który uświęciłeś nas swoimi Przykazaniami i nakazałeś nam usunięcie chamecu.„
„Każdy chamec i zakwas, który znajduje się w moim posiadaniu,
a którego nie zauważyłem i nie zniszczyłem,
powinien zostać unieważniony i uznany za pył ziemi.”
„Wszelki chamec, który znajduje się w moim posiadaniu,
ten, który widziałem i ten, którego nie widziałem,
ten, który spaliłem jak i ten, którego nie spaliłem,
niech będzie unieważniony i uznany za pył ziemi.”
Intencją przy wypowiadaniu tych słów
nie jest uzyskanie przyzwolenia na zachowanie chamecu;
ale wyznanie, że dołożyło się wszelkich starań w jego usuwaniu
i jeśli nawet coś zostało nieświadomie przeoczone (nawet widziane),
to nie chcemy tego mieć ani używać, nie uznajemy jego posiadania
i nie będziemy z tego korzystać…
Warto jednak mieć świadomość tego,
że zwyczaj ten nieco zmienił się po zburzeniu Świątyni,
bowiem obecnie chamec spala się do końca 4. godziny dnia
(która w tym okresie przypada w przedziale około 9:00-10:00)
w tym także np. pozostałości po śniadaniu inne niż ten uprzątnięty
(przestrzegający zwyczaju „postu pierworodnych” w tym dniu
śniadanie mogą spożywać jeszcze przed wschodem Słońca);
jednak Talmud Babli świadczy, że w czasach Świątyni było inaczej
(Miszna(h) Pesachim 1:4-5; Talmud Babli: Pesachim 21a:8-15):
– w 4. godzinie dnia chamec można było jeszcze posiadać i jeść,
karmić nim zwierzęta, sprzedawać obcym, czerpać z niego korzyści;
– w 5. godzinie dnia tylko koheni spożywali chamec z darów dziękczynnych,
który w zwykłych warunkach nie może być zniszczony (w tym spalony),
zaś inni ludzie swój chamec odkładali, pozostawiali i czekali na porę spalania;
– na początku 6. godziny dnia palono cały zgromadzony chamec
(w tym ten poświęcony z przybliżeń, którego nie udało się spożyć).
Możliwości i pory te sygnalizowano wtedy w taki sposób,
że 2 kwaszone chleby, które nie nadawały się na przybliżenie
wystawiano na dachu kolumnady przy dziedzińcu Świątyni
i gdy leżały tam jeszcze oba, chamec można było jeszcze używać,
gdy zabrano jeden z nich, należało zakwas odłożyć i pozostawić,
a gdy zabrano drugi, nadeszła szósta godzina dnia – pora spalania (J 19,14),
od której nawet poświęcony chamec jest przeznaczony do zniszczenia.
Bez Świątyni i przybliżeń (ofiar) nie ma obecnie potrzeby „5. godziny”,
dlatego zwyczaje judaizmu od tego odeszły i częściowo to zapomniano;
jednak pokazuje to, że tradycyjna halakha stała się potem surowsza,
a wcześniej można było posiadać i używać chamec dłużej…
4b. Tora(h)
Oprócz tego wszystkiego istnieje jeszcze inny sens chamecu i jego usuwania,
którego dostrzeżenie i zrozumienie jest trudniejsze i wymaga znajomości oddań…
„Nie zjecie z_niego, proszę, ani_gotowanego z_gotowania w_wodzie,
bo_[tylko] pieczone na ogniu, głowę_jego aż_do nóg_jego i_w wnętrzności_jego
i_nie zostawicie z_niego aż_do rana, a_zostające z_niego aż_do rana w_ogniu spalicie.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,9-10)
Tora(h) wymaga, aby oddanie Pesach było odpowiednio złożone i spożyte:
jagnięta mają być pieczone na ogniu z głową, nogami i wnętrznościami
(ale przekłady błędnie dodają, że „w całości”, czego oryginał nie mówi),
nie można łamać ich kości i trzeba je spożyć w 1 domu w 1 noc po oddaniu,
co jest cechą zebach todat haszlamim – przybliżeń dziękczynych na_ucztę
(a takie, ale składane z innych powodów można spożywać o dobę dłużej):
„A_mięso przybliżenia dziękczynień na_ucztę [zebach todat szlamin]
w_dniu oddania_jego zjedzone_będzie, nie zostawisz z_niego aż_do rana.”
(Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 7,15)
Wskazuje to, że baranka Pesach składa się właśnie jako dziękczynienie
za to, że Bóg dokonuje naszego oczyszczenia z grzechów i uwolnienia
(nie jest to jednak wcale oddanie przebłagalne za grzechy społeczności,
zakazane do spożycia – Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 4,13-21; 6,23/30; Hbr 13,9-13);
bo na to właśnie wskazuje klasyfikacja tego rodzaju świątecznego oddania,
którą potwierdza też historia zapisana w Tanakhu, w Biblii Hebrajskiej:
„I_ustalono tę_służbę i_stanęli ci_koheni na miejscu_swym
i_ci_lewici na oddziałach_swych jak_z_rozkazu króla.
I_zabijali to_Pesach i_kropili ci_koheni z_rąk_swych
a_ci_lewici obdzierali_ze_skóry i_odkładali to_wstępujące_[oddanie],
dla_dania_go od_grup, od_domów ojców, od_synów tego_narodu,
aby_przynieść dla_יהוה jak_napisane w_Zwoju Moszego, i_tak dla_wołów.
I_piekli to_Pesach na_ogniu według_Prawa i_święte_[oddania] gotowali
w_garnkach i_w_kotłach i_w_misach i_roznosili do_wszystkich synów tego_ludu.
A_potem przygotowali dla_siebie i_dla_kohenów,
bo ci_koheni, potomkowie Aharona przy_tym_wstępującym_[oddawaniu]
tego_wstępującego_[oddania] i_tych_tłuszczów aż_do nocy [byli],
a_ci_lewici przygotowali dla_siebie i_dla_kohenów, potomków Aharona.”
(2Krn 35,10-14)
Podczas jednego z Pesach za panowania króla Jaszijahu (Jozjasza)
baranki Pesach były obdzierane ze skóry i odkładano ich części na ołtarz,
czego żaden z fragmentów Tory opisujących oddanie Pesach nie wymaga,
a jednak historia opisuje, że czyniono to według Zwoju Moszego i Prawa,
zatem koheni i lewici musieli kierować się wersetami o innych oddaniach,
które uznawali za dotyczące także oddania Pesach, które się do ich zalicza;
bo tylko takie mają oddzielenie i spalenie jednych części i spożycie innych:
„Jeśli jagnię ten_on składa (na)_oddanie_jego,
to_przyprowadzi je przed_oblicze יהוה [Boga]
i_położy tę rękę_jego na głowę oddania_swego
i_zarżnie je przed_obliczem Namiotu Spotkania
i_pokropią synowie Aharona tą krwią_jego na ten_ołtar wokół
i_złoży z_przybliżenia tego_na_ucztę [zebach ha_szlamim]
(jako)_ogniowe_(oddanie) dla_יהוה [Boga] tłuszcz_jej,
ten_ogon cały od_samej tej_kosc oddziel_go
i_oto ten_tłuszcz, ten_pokrywający oto te_wnętrzności
i_oto cały ten_tłuszcz, który na tych_wnętrznościach,
a_oto dwie te_nerki i_oto ten_tłuszcz, który na_nich,
który na tych_lędźwiach i_oto ten_dodatkowy na tej_wątrobie
przy tych_nerkach oddzieli_go
i_zmieni_w_dym_go ten_kohen na_tym_ołtarzu
(jako)_pokarm ogniowe_(oddanie) dla_יהוה [Boga].”
(Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 3,7-11)
Skoro oddanie Pesach jest przybliżeniem dziękczynnym na_ucztę,
to pojawia się pewien pozorny problem (a raczej rozwiązanie innych):
do tego rodzaju przybliżeń trzeba obowiązkowo dodawać chamec,
o czym wprost mówi fragment Tory określający ich warunki:
„A_taka Tora(h) przybliżenia na_ucztę [zebach ha_szlamim],
którą składacie dla_יהוה [Boga]:
Jeśli na dziękczynienie składa_ją, to_złoży przy przybliżeniu tego_dziękczynienia
placki przaśne zmieszane z_oliwą i_podpłomyki przaśne pomazane z_oliwą
i_(z)_wybornej_mąki rozdrobnione placki zmieszane z_oliwą;
obok placki chleba chamecu złoży na_oddanie_swe
przy przybliżeniu dziękczynnym na_ucztę [zebach todat szlamin].„
(Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 7,11-13)
Skoro oddanie Pesach według Tory trzeba złożyć razem z chamecem,
to na pewno nigdy nie było tak, jak podaje tradycja cedukim i karaim,
że miano by to czynić w wieczór na początku nocy i doby święta,
kiedy chamecu na pewno nie można już mieć, oddać ani przyjąć,
więc ani koheni, ani lewici ani zwykli ludzie by tego już nie uczynili;
ale musiało to być spełnione w dniu przygotowania Pesach po południu,
„między tymi_wieczorami„ (po hebrajsku „בין הערבים” („bin ha_arbaim”))
czyli w czasie po oddaniu wieczornym oraz przed zachodem Słońca,
jak to jest właściwie wyjaśniane przez tradycję peruszim (faryzeuszów)
i poświadczone w historii powyżej, gdzie trwało to do nocy, czyli w dzień,
w którym spełniający obrzęd muszą jeszcze zużyć te chleby w służbie,
żeby nie pozostały one do rozpoczęcia Chag HaMacot…
Jak jednak rozwiązać problem tego, że chamec usuwano wcześniej,
podczas gdy 2 kwaszone chleby były potrzebne do oddania Pesach?
Są to różne rodzaje chamecu mające zupełnie inne znaczenia i statusy!
Chamec sprzątany i usuwany symbolizuje zepsucie
i tego należy się pozbyć zanim przyjdzie się składać oddanie,
żeby być do tego dobrze przygotowanym i mieć za co dziękować;
ale dodatek do oddania Pesach wyraża całkiem coś innego…
4c. Ostateczne Oddanie Chamecu Bogu
Chamec w Nauczaniu Mesjasza to też Królestwo Boga (Mt 13,33; Łk 13,21),
zatem taki sam zakwas może być także rozumiany bardzo pozytywnie
i składając z oddaniem Pesach chleby, których nie sprząta się do usunięcia,
ale specjalnie je przygotowuje i oddziela, żeby złożyć je jako dar Bogu,
w którym dziękujemy Stwórcy za to, że po całym naszym trudzie oczyszczania
wraz z barankiem zabiera to, czego usunięcie byłoby ponad nasze siły;
zatem to złożenie chamecu na baranka ma głęboką mesjańską symbolikę
ukazując Mesjasza, który zabiera nasze winy i uzdalnia do uświęcenia…
Chwała Bogu!
Ostatnia modyfikacja: 2021-03-16.