Czy Szczególnie Ważne Słowa?

Czas czytania: 31 minut

Komentarz do parszy „Jitro” (części „Jitro” (imię człowieka)):
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 18,1-20,26; Iz 6,1-7,9; 9,5-6; Mt 5,17-32.
Czy te ważne Słowa Boga z Góry Synaj są ważniejsze od innych?

Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.

1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia

Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– tożsamość Jitry i ważność Pouczeń, jakie przekazał;
– ustanowienie hierarchii zwierzchników w Iszraelu;
– przygotowanie do zawarcia Przymierza z Bogiem;
– klasyfikacja i wyróżnienie Słów Boga z Góry Synaj;
– wykładnia Przykazań przez Mesjasza Jeszuę (Jezusa).
Są one rozważane we wcześniejszym artykule:
Objawienia Słowa Boga.

2. Zwyczaje Dotyczące Przymierza Synajskiego

Jak już zostało to wspomniane we wcześniejszych komentarzach
Przymierze Synajskie rozważane w parszy na ten tydzień i kończący go Szabat
jest uważane w judaizmie za najważniejsze wydarzenie w dziele stworzenia i historii ludzkości,
a wiele głównych nurtów „chrześcijaństwa” także zalicza je do grona kilku najważniejszych
(i ono faktycznie takie jest, bo dało Iszraelowi powszechną pewność tożsamości Boga);
w związku z tym w tradycjach rozważano i powstały zwyczaje związane z tym przekonaniem…

Skoro Słowa Boga wypowiedziane na Górze Synaj są treścią Najważniejszego Przymierza,
to pojawiła się myśl, że podobnie jak mówi o tym nakaz Tory dotyczący „Szema Iszrael…”
z Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 6,4-9; należałoby zawrzeć je w porządku modlitw
i recytować nie tylko podczas wszystkich świątecznych zgromadzeń, ale nawet codziennie…
Ostatecznie mędrcy judaizmu stwierdzili i postanowili jednak dokładnie przeciwnie,
zakazano tego jako przyczyny błędnych myśli i zgorszenia (Talmud Babli: Berakhot 12a:4-8).
Słowa ogłoszone przez Boga z Synaju czyta się tylko gdy występują w porządku czytań:
przy parszach „Jitro” i „WaEtchanan” oraz podczas Chag Szabuot – w Święto Przymierza;
bo w Torze nie ma takiego nakazu o tych słowach, a są to Przykazania ważne jak inne,
zaś reszta byłaby zlekceważona i poniżona przez szczególne wywyższenie tylko tych,
ludzie mogli by mylnie uznać, że inne Przykazania są mniej ważne lub nie od Boga,
jak istotnie stało się wśród odstępców, w tym też jest powszechne wśród „chrześcijan”
i to nawet takich (szabatujących), którzy oficjalnie mówią o ważności Prawa Bożego,
ale pozwalają sobie dzielić je na części i samemu decydować o ich (nie)ważności
w praktyce tworząc sobie ludzkie prawo religijne używając cząstek od Boga

Podobnie powstał też w judaizmie zwyczaj wstawania do słuchania Przymierza Synajskiego,
który miał dokładnie ten sam cel – uhonorowanie słów uważanych za szczególnie ważne
i także w tej sprawie mędrcy zakazali czynienia tego z takim zrozumieniem i intencją
(np. Rambam („Rab Mosze(h) ben Majmon”) powszechnie znany też jako Majmonides),
jednak aby pogodzić społeczności o różnych, sprzecznych przekonaniach w tej sprawie
ostatecznie postanowili, że ten fragment Tory powinien czytać rabin, przełożony synagogi,
a zgromadzeni powinni przy tym wstawać, żeby okazać szacunek swemu starszemu,
bo jest Przykazanie „wstania przed siwizną” (Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 19,32).
Jednak i to nie wszyscy praktykują, nie wszyscy zgadzają się z taką wykładnią,
bo szanować należy wiele osób ze starszych pokoleń, nauczycieli, sędziów, władców,
a ten zwyczaj wyróżniałby jednego, gdy na zgromadzeniu obecnych może być więcej
i w takiej sytuacji szacunek wobec człowieka stawiałoby się ponad szacunkiem do Tory;
niektórzy uważają więc wstawanie i dla części Tory i dla mędrca za obłudne i mylące.

W Biblii Ne 8,5-8 świadczy, że cały lud wstał gdy otwierano zwój,
ale po błogosławieństwie wszyscy oddali pokłon twarzą do ziemi
i nie jest napisane w jakiej pozycji byli podczas czytania i wyjaśnień,
które z pewnością zawierały także inne części Prawa Boga…
W samej Torze Szemot/2Moj/Exodos/Wj 33,7-11 mówi o tym,
że powstawano i kłaniano się gdy Mosze(h) wchodził do Przybytku,
żeby zapytać Boga i uzyskać rozwiązania problemów ludzi;
co zgodnie wskazuje, że powstawanie dla okazania szacunku
powinno być raczej gestem wykonywanym na powitanie
niż długim staniem podczas gdy coś ważnego się dzieje;
co mogłoby być zbyt trudne dla osób starszych lub chorych
i poniżać ich, gdyby to na nich wymuszano ponad ich siły…
Wystarczającym uszanowaniem wszystkich czytań z Biblii
jest powstawanie do błogosławieństw przed i po nich.

Z drugiej strony w poprzednim czytaniu Tory jest historia,
w której Mosze(h) modlił się podczas bitwy z Amalekitami w Refidim
(co jest opisane w wersetach Szemot/2Moj/Exodos/Wj 17,10-13)
i zmęczony usiadł na kamieniu, a Aharon i Chur podparli wzniesione ręce;
zaś Bóg nadal wysłuchiwał jego błagań i błogosławił Iszraelowi w walce,
zatem stojąca fizyczna pozycja ciała nie jest tutaj wcale sednem sprawy,
ale kluczowa jest raczej duchowa postawa umysłu wobec Najwyższego
i najważniejsze, żeby podporządkowywać się i być posłusznym Bogu,
szanować wszystko, co objawia
, a nie wybierać co sami byśmy chcieli…

Gdyby należało wstawać przy wszystkich fragmentach Tanakhu,
które są cytatami wypowiedzi Boga, to jest ich w Biblii dużo więcej, np.:
– rozkazy kolejnych etapów stwarzania świata, roślin, zwierząt i ludzi;
– przymierze z rodziną Noacha (poprzez którą zawarła je cała ludzkość);
– objawienia patriarchom i prorokom jak Abraham i Mosze(h) (Mojżesz);
zatem podczas wielu nabożeństw trzeba by to robić po wiele razy,
czasami cyklicznie wstając i siadając co kilka zdań lub nawet słów,
czego nikt nie praktykuje i co nie miałoby zbyt wielkiego sensu.
Gdyby zamiast tego należało stać przez całe czytania z Biblii,
to mogłoby to być zbyt męczące i trudne dla starszych i chorych;
dlatego ani w Torze ani w tradycji nie ma takiego wymagania…

Wszystkie te fakty razem dowodzą, że judaizm nie jest religią dogmatyczną,
w której jedna tradycja jest nakazywana i spełniana przez wszystkich.
Oczywiście Tora(h) jest pewna i jej podważać ani odrzucać nie można,
ale trzeba znajdować wykładnie i sposoby ich właściwego spełniania;
jednak różne tradycje są opiniami mędrców o uznanym autorytecie,
które przyjmują i spełniają ich zwolennicy, uczniowie i ich następcy
,
podczas gdy osoby idące za innymi nauczycielami mają inne zdania,
o czym mogą toczyć się intensywne dyskusje, a nawet burzliwe spory
prowadzące z czasem albo do uzasadnionego wyboru jednej wersji
w wyniku znalezienia dowodów jej słuszności lub obalenia innej
albo do określenia warunków wyznaczających kiedy która jest dobra
i stosowania ich w ograniczonym zakresie w różnych sytuacjach
albo do równoległego stosowania przez różne osoby jednej lub drugiej
i podziału na zwolenników poszczególnych rozwiązań…
Żeby mogło być dobrze nie można się zatwardzać w swoim przekonaniu
ani uprzedzać do stanowisk, jakie mogą mieć inni w danej sprawie,
ale trzeba wysłuchać, rozważyć, zbadać i wybrać to, co najlepsze…

Również w największych nurtach „chrześcijaństwa” istnieją zwyczaje,
że siedzi się przy innych czytaniach z Biblii, a wstaje do Ewangelii,
co sugeruje, że historie z życia Jeszui (Jezusa) są ważniejsze niż inne treści, np.:
– objawienia po wniebowstąpieniu, np. Szaulowi (Pawłowi) w drodze do Damaszku;
– proroctw zapowiadających czego Mesjasz ma dokonać, gdy przyjdzie;
– rozważań i wyjaśnień nauczania Jeszui (Jezusa) w listach apostołów;
podczas gdy nierzadko te fragmenty ukazują więcej prawdy…

Jak zatem postępować co do recytacji i powstawania do wybranych czytań?
Tora(h) zabrania tak odejmowania jak i dodawania Przykazań, jakich w niej nie ma
(co jest zapisane w Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 4,2; 12,32/13,1),
zatem nie można tego ani zakazać ani nakazać, skoro w Piśmie tego nie ma,
ale najlepiej uszanować zwyczaj społeczności, w której jest się na nabożeństwie,
np. gdy będąc w dalekiej podróży odwiedza się w ten Szabat nieznaną wspólnotę:
– jeśli prowadzący powie, że należy wstać lub większość obecnych sama wstanie,
to będąc gościem, o ile jest się do tego zdolnym, także należy wstać z nimi;
– jeśli na nabożeństwie nie ma takiego polecenia ani nikt inny tego nie robi,
to nie można występować wbrew zwyczajowi i tego narzucać gospodarzom.

Najważniejszy jest szacunek, uznanie i posłuszeństwo dla Słów Boga
niezależnie od tego gdzie, kiedy, w jaki sposób i poprzez kogo objawionych
i niezależnie od tego jakim gestem symbolicznie wyrażany przez ludzi;
dlatego ta parsza nie nazywa się żadnym z tytułów ani Imion Boga,
nie ma też nazwy od miejsca objawienia ani od treści tych słów,
jej tytuł to np. nie „Elohim”, nie „Har Synaj” ani nie „Aszeret HaDebarim”,
ale jako jej początek i tytuł wybrano imię zwykłego człowieka, „Jitro”,
co wyróżniając pozornie mniej ważny fragment – pouczenia cudzoziemca
wywyższa i zrównuje autorytet tej części treści z objawieniem samego Boga,
bo przecież zalecenia teścia Moszego (Mojżesza) z wcześniejszej części parszy
też stały się Przykazaniami rozwijanymi w parszach „Debarim” i „Szofetim”,
gdzie na ich podstawie ustanawiani są przełożeni i sędziowie…

3. Ważne Słowa Boga z Góry Synaj

Jak to zostało już pokazane w komentarzu do poprzedniej parszy,
gdzie rozważana była droga i przygotowanie do zawarcia Przymierza;
we fragmencie Tory tradycyjnie uznawanym za „Aszeret HaDebarim”,
co można tłumaczyć jako „Dziesięć Tych_Słów” lub „Bogactwo Tych_Słów”,
w rzeczywistości zawartych jest więcej Przykazań i innych Pouczeń Boga,
a sama ta nazwa wcale nie pojawia się w tekście Tory przy tych słowach,
ale jest zapisana przy powtórnym objawieniu Przymierza i drugich tablicach,
gdzie podane są inne Przykazania, np. niszczenie bożków i święta pielgrzymie
(co jest wyraźnie zapisane w wersetach Szemot/2Moj/Exodos/Wj 34,10-28);
a w Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 4,13; 10,4 też jest przy innych Prawach…

Identyfikację „Aszeret HaDebarim” z tą wypowiedzią Boga z Góry Synaj
wprowadza tradycja jahudim, którą najwcześniej do dziś przekazują w I wieku n.e.
Josef ben Matitjahu (Josef Flavius) i Jedidjah HaKohen (Filon z Aleksandrii)
;
co świadczy, że uznanie i rozpowszechnienie tego także w „chrześcijaństwie”
nie jest wynikiem podejścia „tylko Pismo”, które nie daje ku temu podstaw,
ale skutkiem czerpania myśli z tradycji judaizmu istniejącej w I weku n.e.,
wobec której pierwotne społeczności mesjańskie nie były jeszcze w opozycji
i opierania się raczej na rozumowaniu stronnictwa peruszim (faryzeuszów)
niż np. cedukim (saduceuszów), którzy nie mogliby tego wymyślić ani ustanowić.

Choć w tradycjach judaizmu i „chrześcijaństwa” są 4 sposoby grupowania „Dekalogu”,
to nie należy liczbowo rozumieć ich podziału na 10, ale widzieć symbolikę jako pełni
(bo jest w Biblii wiele różnych przykładów dzielenia całości właśnie na 10 części,
np. dziesięciny z płodów roli i oddania pokarmowe jako ilości dziesiątych części),
bo właściwym kierunkiem nie jest ich ograniczanie do tej założonej sobie liczby,
ale dostrzeganie i przyjmowanie wszystkich zawartych w nich aspektów i znaczeń,
które nie będą tu pogrupowane tak, żeby wyszło ich 10 (skoro jest więcej różnych),
a ten sam numer będą miały tylko różne sensy dokładnie tych samych słów:

1. Tożsamość Boga i wiara w Niego

וידבר אלהים את כל הדברים האלה לאמר”
אנכי יהוה אלהיך

אשר הוצאתיך מארץ מצרים מבית עבדים
„I_powiedział Bóg oto wszystkie te_słowa te_oto mówiąc:
Ja_(jestem) יהוה, Bóg_twój,

który wyprowadziłem_cię z_Ziemi Micraim, z_domu zniewoleń.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,1-2)

Choć na pierwszy rzut oka może pozornie wydawać się,
że w tej wypowiedzi nie ma Przykazania – Nakazu ani Zakazu,
to jednak jedna litera – ’ך’ w słowie „אלהיך” („Elohik„) – „Bóg_twój
sprawia, że zdanie to nie mówi tylko ogólnie o istnieniu jakiegoś Boga,
ale stwierdza, że ma to być Bóg każdego adresata tej wypowiedzi,
a zatem wymaga, żeby czytający lub słuchający uznał Boga za swego,
co tym samym wymaga wiary w Boga i stanowi fundament dla reszty Przykazań,
bowiem bez ufności Bogu, który je nadaje, reszta sama nie miała by takiej wartości…
Nawet gdyby ktoś spełniał wszystko inne np. tylko dla doczesnych korzyści,
to nie miałoby znaczenia np. czy, kiedy ani jak odpoczywa od swej pracy,
bo wybór tego dnia i sposób jego świętowania to wspomnienie Stwórcy…

2. Zakaz uznawania [fałszywych] bożków

„לא יהיה לך אלהים אחרים על פני”
„Nie będzie dla_ciebie bogów innych obok oblicza_Mego.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,3)

Po wskazaniu i uznaniu tego, kto jest prawdziwym Bogiem,
zakazane jest uznanie innych, którzy prawdziwi być nie mogą..
W tym zdaniu Przykazanie ma charakter bardzo ogólny
i zakaz nie jest ograniczony np. do widzialnych form kultowych.
Bożkami mogą być potężne byty duchowe jak upadli aniołowie,
mogą być nimi ludzcy władcy domagający się dla siebie takiej czci,
mogą to być kochane osoby, które ktoś sam zechce tak wywyższyć,
mogą to być cenne rzeczy materialne, wiedza lub inne wartości,
cokolwiek, co ktoś mógłby postawić sobie w miejscu lub obok Boga.
Tak czy inaczej jest to szkodliwe i złe na wiele różnych sposobów, np.:
– jest to sposób wykorzystywania ludzi przez czyniących się bożkami,
– jest to odwracanie uwagi od Boga zwodniczymi pozorami.

Przedmiotem tego zakazu jednak nie są:
– nakazana przez Boga część dla rodziców;
– czczenie tych władców, których ustanowił sam Bóg;
ale tylko podczas bezpośrednich spotkań z tymi żywymi osobami;
a np. kult ich wizerunków lub pośmiertnych wspomnień to bałwochwalstwo;
dlatego np. praojca Abrahama oraz króla Dawida wspomina się jako wzory,
ale ani oni sami ani ich wizerunki nie są obecnie czczone w żaden sposób.

3. Zakaz czynienia kultowych wizerunków

לא תעשה לך פסל וכל תמונה”
„אשר בשמים ממעל ואשר בארץ מתחת ואשר במים מתחת לארץ
„Nie zrobisz dla_ciebie posągu i_żadnego_obrazu,
(tego)_co na_niebiosach z_wysoka i_co na_ziemi z_niska i_co w_wodach z_niska od_ziemi”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,4)

Choć ten zakaz jest bardzo silnie związany z poprzednim,
to jednak jego zakres znaczenia jest inny i dotyczy też innej sprawy:
nie można uczynić sobie także żadnego wizerunku prawdziwego Boga,
czym np. w zamyśle Iszraela miał być złoty cielec nazwany Imieniem יהוה;
bo nawet wtedy, choć ma to nie być inny bóg, to jest fałszywym wyobrażeniem,
który wypacza rozumienie tożsamości Boga, Jego wymagań i możliwości
oraz naszej relacji ze Stwórcą – figura jest martwa i zależna od władzy ludzi,
zaś Prawdziwy Bóg jest żywy i sam ma władzę ponad wszystkimi i wszystkim;
dlatego trzeba mieć świadomość, że jest inny niż uczynione przedmioty…

Zakaz ten w kontekście dotyczy tylko wizerunków do celów kultowych
i w związku z tym nie zabrania tworzenia ani posiadania np.:
– zdjęć w dokumentach, które są potrzebne i mają znaczenie praktyczne;
– schematów budowy ciał ludzi i zwierząt w podręcznikach biologii,
które są użyteczne do nauki i zrozumienia by np. wykształcić lekarzy;
– zdjęć pamiątkowych z ważnych wydarzeń w życiu i uroczystości;
– takich dekoracji i dzieł sztuki, które nie będą przedmiotem czci.

4. Zakaz pokłonów wobec wizerunków

„לא תשתחוה להם”
„Nie pokłonisz_(się) dla_nich…”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,5a)

Pokłon w formie pochylenia głowy, padania na kolana lub twarzą do ziemi
jest gestem uniżenia i podporządkowania temu, co pozostaje powyżej,
dlatego zakaz ten dotyczy nie tylko samych takich czynności,
ale także tego, co one mają symbolicznie sobą wyrażać…

5. Zakaz każdej formy służby kultowym wizerunkom

„ולא תעבדם”
„…i_nie (będziesz)_służył_im…”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,5)

Zakazana służba bożkom może mieć formę rytualną, ale niekoniecznie,
niedozwolone jest także np. materialne wspieranie pogańskich duchownych
oraz wszelkie prace na rzecz ich świątyń, które mogą wzmacniać takie kulty…

6. Bóg sprawiedliwie osądza i rozlicza dobre i złe postawy i czyny

כי אנכי יהוה אלהיך אל קנא פקד עון
אבת על בנים על שלשים ועל רבעים לשנאי
ועשה חסד לאלפים לאהבי
„ולשמרי מצותי
„…bo ja יהוה, Bóg_twój, Bogiem zazdrosnym karzącym występki
ojców na synach, na trzecich i_na czwartych od_nienawidzących_Mnie,
a_czyniący łaskawość dla_tysięcznych_[pokoleń] od_miłujących_Mnie
i_od_strzegących Przykazań_Moich.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,5z-6)

Choć może się wydawać, że to nie Przykazanie, bo nie ma tu Nakazu ani Zakazu,
to jednak bardzo ważne jest, żeby uznawać sprawiedliwość i sądy Boga,
który karze za złe czyny i błogosławi tym, którzy wybierają drogę wierności;
a także mieć świadomość, że Bóg powierza nam wykonywanie części tego
np. w formie przestrzegania Przykazań dotyczących działania sądów
i wskazywania, że jawne sprawy należą do nas do spełnienia
(Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 29,28)…

7. Zakaz niewłaściwego wypowiadania Imienia Boga

לא תשא את שם יהוה אלהיך לשוא”
„כי לא ינקה יהוה את אשר ישא את שמו לשוא
„Nie wzywaj tego Imienia  יהוה, Boga_twego dla_pustki,
bo nie zostawi_bezkarnie  יהוה temu, który wzywa to Imię_Jego dla_pustki.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,7)

Ponieważ w języku hebrajskim rzeczowniki, w tym także imiona,
same w sobie nie mają odmiany przez przypadki (która wynika z kontekstu)
(polskie „Bóg”, „Boga”, „Bogu”, „Bogiem” i „Boże” to jedno hebrajskie „אלהים” („Elohim”),
czytając po polsku spodziewa się i interpretuje znaczenia odpowiednich odmian,
zaś po hebrajsku znając dostępne możliwości trzeba myśleć co pasuje do zdania;
więc do poprawnego rozumienia trzeba mieć pewną świadomość gramatyki języka),
to pewne wyrażenia bywają mylące w innych językach, a to szczególnie,
dlatego dla jasności Imię Boga będzie tu przetłumaczone jako „BĘDĄCY”:
– Przykazanie to właściwie nie mówi ’nie wzywaj tego Imienia „BEDĄCY”…’,
zatem nie zakazuje tylko wymowy tego konkretnego słowa w cudzysłowie;
– Przykazanie to właściwie mówi ’nie wzywaj tego Imienia BĘDĄCEGO…’
zakazując złego użycia wszystkich tytułów i imion wskazujących Boga,
bo one wszystkie oznaczają i należą do Boga, o którym mówi ten tekst.
Zarówno Imię יהוה, tytuł „אדני” („Adonai”, „Władca_mój”), słowo „אלהים” („Elohim”, „Bóg”),
jak i np. zwykłe słowo „אב” („Ab”, „Ojciec”) użyte w kontekście dotyczącym Boga
są przedmiotem tego Przykazania, bo najważniejsze jest o kim się mówi,
a Boga nie można znieważać żadnym sposobem!

W zapisanych słowach tego Przykazania mieści się wiele sensów:

7a. Zakaz fałszywego przysięgania na Imię Boga

Nie można przysięgać na Imię Boga (jako potwierdzenie i gwarancja zobowiązania),
którego się następnie nie spełni – niezależnie czy nie ma się zamiaru, czy się nie uda,
bo Bóg przywołany do uwiarygodnienia na pewno to rozliczy i ukarze winnego.

Zgodnie z innym Przykazaniem (Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 6,13; 10,20)
można właściwie i uczciwie przysięgać na Imię Boga i potem spełniać swe słowa;
ale jak nauczał Mesjasz Jeszua (Jezus) o tym lepiej po prostu być wiarygodnym,
żeby nikt nie potrzebował zapewnień w formie takich przysiąg (Mt 5,33-37).

7b. Zakaz niegodnego wypowiadania Imienia Boga

Imion Boga nie można wypowiadać w potocznej mowie bez szacunku i czci,
np. rozmawiając o niegodnych tego sprawach, w silnych emocjach,
używając uświęconych słów jako „przecinków” lub „wykrzykników”,
jak wielu wypowiada wulgaryzmy lub uznawane określenia matki Mesjasza
(nie są to naruszenia tego Przykazania, ale przykłady podobnych złych zachowań,
które mogą być naruszeniami innych Przykazań zawartych nieco dalej w Torze,
np. zakaz wspominania imion bożków pogańskich – Szemot/2Moj/Exodos/Wj 23,13).

7c. Zakaz uzasadniania i wymuszania Bogiem swoich pomysłów

Na Boga nie można powoływać się by dodawać mocy swoim ustanowieniom,
np. własne pomysły przedstawiając jako objawione proroctwa od Boga
lub twierdząc, że dla Boga czyni się coś złego, np. zamachy terrorystyczne.
Mowa o Bogu nie może być używana jako narzędzie do oszukiwania,
np. w celu wyłudzania pieniędzy przy okazji budowy obiektów sakralnych.
Boga nie można używać do unikania odpowiedzialności za przestępstwa,
np. wykorzystując swe stanowisko lub wpływy w instytucji religijnej,
żeby nie być ukaranym za kradzieże lub przestępstwa seksualne.

Wszystkie takie złe czyny przedstawiają Boga w złym świetle,
bo ludzie postrzegają Boga tak, jak tych, którzy o nim mówią;
dlatego by dobrze mówić innym o Bogu, trzeba być tego godnym,
trzeba swym życiem i czynami dawać dobre świadectwo.

8. Pamiętanie o Szabacie

„זכור את יום השבת”
„Pamiętaj ten dzień tego_Szabatu…”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,8)

Ponieważ Szabat nie trwa nieustannie, nie jest codziennie,
Przykazania dotyczące go nie obowiązują wszystkie na raz,
ale na przemian, zależnie od rodzajów dni – powszednich lub świąt;
ważne jest nie tylko przestrzeganie samego dnia (jak w księdze Debarim),
lecz także pamiętanie o nim we wszystkich innych dniach tygodni,
gdy akurat Szabatu nie ma, a obowiązują wtedy inne Przykazania…

9. Uświęcenie Szabatu

„השבת לקדשו”
„…tego_Szabatu dla_uświęcenia_go”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,8)

Szabat ma być uświęcony,
zatem nie jest jego spełnieniem np. taka sytuacja,
że po powrocie z pracy w piątek przesypia się całą sobotę,
bo choć była doba odpoczynku bez wykonywania pracy,
to zabrakło w niej zauważenia i uświęcenia tego czasu.

Hebrajskie słowo „קדש” („kodesz”) oznacza „uświęcenie” i „oddzielenie”,
dlatego bardzo ważne jest uczynienie wyraźnej granicy w czasie
pomiędzy dniami powszednimi oraz dniami szabatów i świąt,
uroczyste rozpoczęcie i zakończenie, nabożeństwo w tej dobie;
a czasu na odpowiedni odpoczynek jeszcze dużo zostanie…

10. Praca w ciągu 6 dni i przygotowanie do Szabatu

„ששת ימים תעבד ועשית כל מלאכתך”
„Sześć dni pracuj i_wykonaj wszystkie prace_twe…”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,9)

Oprócz uświęcenia i odpoczynku samej doby Szabaty
Prawo Boga mówi też o wszystkich pozostałych dniach tygodni
i nakazuje w nich wykonać swe doczesne obowiązki, przygotować się,
żeby w Szabat nie było to potrzebne i nikt nie musiał pracować…

Jeśli ktoś zadaje pytanie:
„a co jeśli w Szabat zabraknie mi chleba, leków, papieru toaletowego”
sugerując, że są potrzeby wymuszające pracę lub pójście do sklepu;
to w rzeczywistości nie dostrzega, że to już jest naruszenie Przykazania,
bo do Szabatu należy się wcześniej właściwie przygotować,
najpóźniej w czwartek sprawdzić co jest i czego jeszcze brakuje,
co może być potrzebne, żeby w piątek to kupić lub zrobić…
Jeśli ktoś zaniedbuje przygotowanie, to jest tego winny
i w sprawach dających się przewidzieć powinien wziąć to na siebie
spędzając źle przygotowany Szabat bez tego, a nie obarczając innych
np. oczekiwaniem i wykorzystywaniem pracy w sklepie.

Oczywiście zdarzają się sprawy nieprzewidywalne
i w dniu Szabatu można np. ratować życie i zdrowie,
w tym zarówno swoje, jak i innych ludzi i zwierząt;
można np. wyciągnąć owcę z dołu (Mt 12,11);
ale lepiej zadbać, żeby to się nie zdarzało
i mieć je wtedy w bezpiecznej zagrodzie.

11. Zakaz wykonywania pracy w Szabat

ויום השביעי שבת ליהוה אלהיך”
„לא תעשה כל מלאכה אתה
„A_dzień ten_siódmy (to)_Szabat dla_יהוה, Boga_twego,
nie uczynisz żadnej pracy ty…”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,10)

Szabat nie jest dniem przeznaczonym na doczesne obowiązki,
na wykonywanie prac w celu zarobkowym, dla korzyści materialnych;
ale oddzielony po to, żeby służył ważniejszym celom i wartościom,
jak budowanie i umacnianie relacji z Bogiem i bliskimi ludźmi.

Co dobrego byłoby z tego, że ktoś nawet w Szabat zarabia,
jeśli przez to nigdy nie ma czasu, żeby swój majątek użyć,
jeśli przez to nie ma czasu na szczęście z rodziną ani dla Boga,
jeśli przez to traci sens doczesnego i duchowego życia…

12. Zakaz korzystania z pracy innych w Szabat

ובנך ובתך עבדך ואמתך”
„ובהמתך וגרך אשר בשעריך
„…i_syn_twój i_córka_twoja, sługa_twój i_służebnica_twoja,
i_bydło_twoje i_obcy_twój, który w_bramach_twoich.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,10)

Choć dla wszystkich powinno być oczywiste,
że jeśli sami nie możemy pracować w Szabat
i nie chcemy, żeby ktoś tego oczekiwał i to wymuszał,
to tak samo nie będziemy też tego wymagać od innych,
bo czynimy dla innych to, czego sami chcemy dla siebie (Mt 7,12),
to niestety są także tacy obłudni formaliści i legaliści,
którzy bez zapisu uznaliby, że Bóg korzystania z pracy nie zabrania
wykorzystując taki brak do ominięcia celu i istoty Przykazania;
dlatego Bóg zawarł w Piśmie także to, czego można się domyślić,
a nawet w wersji w Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 5,15
uzasadnił sens tego Przykazania wyzwoleniem dla sług…

13. Uzasadnienia Szabatu

כי ששת ימים עשה יהוה את השמים ואת הארץ”
את הים ואת כל אשר בם
וינח ביום השביעי
„על כן ברך יהוה את יום השבת ויקדשהו
„Bo (w)_sześć dni wykonał יהוה, [Bóg] oto te_Niebiosa i_oto tę_Ziemię,
oto te_morza i_oto wszystko to w_nich
i_odpoczął w_dniu tym_siódmym,
dlatego tak pobłogosławił יהוה [Bóg] ten dzień tego_Szabatu i_poświęcił_go.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,11)

W rozważanej aktualnie wersji z Księgi Szemot
Prawo o Szabacie jest uzasadnione porządkiem stworzenia,
zatem świętowanie tego dnia przypomina, że Bóg jest Stwórcą;
ale także fakt, że sam Bóg podlega i spełnia swą Torę,
bo choć nie był zmęczony, to odpoczął na świadectwo
i zaprzestał dalszych prac by dać dobry wzór,,,

14. Cześć Rodziców

כבד את אביך ואת אמך”
„למען יארכון ימיך על האדמה
„Czcij tego ojca_twego i_tę matkę_twą
aby przedłużyły_(się) dni_twoje na tej_ziemi…”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,12)

Przykazanie czci rodziców jest pierwszym z obietnicą (Ef 6,1-3),
ale jego prosta treść ma kilka różnych, ważnych znaczeń:

14a. Szacunek i posłuszeństwo rodzicom

Po pierwsze rodziców należy słuchać i rozmawiać z nimi odpowiednio,
być posłusznym, podporządkowywać się, spełniać obowiązki,
a nawet w przypadku różnicy zdań wysłuchać i odpowiedzieć spokojnie;
postępować drogą, którą wytyczają jako wychowawcy i nauczyciele
przygotowując dziecko do objęcia tej samej roli w przyszłości…

14b. Opieka i materialne wsparcie dla rodziców

W pewnym wieku u ludzi zdrowie, siła i sprawność spadają,
dlatego nie jesteśmy w stanie już sami pracować na swe utrzymanie,
dlatego potrzeba, żeby zatroszczyło się o to kolejne pokolenie
(co potwierdza Mesjasz przytaczając to w Mt 15,1-9 oraz Mk 7,1-13);
ale dokładnie tak samo potrzebujemy opieki jako małe dzieci,
dlatego sprawiedliwe i naturalne powinno być odwzajemnienie tego,
a wykonując to wobec przodków daje się też wzór potomkom,
więc w ten sposób przedłuża życie ich, a następnie swoje…

14c. Czczenie Boga jako Rodzica

Wśród Przykazań z Góry Synaj jest to ostatnie, które wspomina o Bogu,
czym sugeruje, że dotyczy nie tylko cielesnych rodziców, ale i Stwórcy,
który jest duchowym Ojcem – nie jest to nowa myśl Jeszui Mesjasza,
ale przekonanie, które istniało w judaizmie od samego początku,
jest o tym mowa w Torze, wskazują na to imiona jak np. „Abijahu”,
które dosłownie oznacza dokładnie „Ojcem_moim יהו„;
dlatego wobec Boga wymagane jest to, co wobec przodków,
a nawet jest On pierwszym i najważniejszym z nich wszystkich,
dlatego cześć, szacunek i posłuszeństwo Jemu są kluczowe
i w przypadku sprzeczności należy wybrać Przykazania Boga.

15. Doczesny majątek jest darem od Boga

„אשר יהוה אלהיך נתן לך”
„…którą יהוה, Bóg_twój da dla_ciebie.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,12)

Choć nasze życie wymaga pracy i trudu,
to wszystko co mamy zależy także od czynników,
które zupełnie przerastają nasze możliwości:
nasze istnienie i życie, czas i miejsce przebywania,
możliwość zdobycia wiedzy i umiejętności jako narzędzi,
dzięki którym możemy być tymi, kim jesteśmy i co mamy,
w pierwszej kolejności zależy od tego, co dał nam Bóg,
dlatego Bogu należy się wdzęczność za wszystko, co dał,
jakimi nas uczynił, do czego nas przygotował jako Ojciec…

16. Zakaz mordowania

„לא תרצח”
„Nie [będziesz]_mordował.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,13)

Właściwe i pełne zrozumienie zakazu mordowania
wymaga zrozumienia, czym w praktyce jest powodowanie śmierci,
bo choć nie możemy mieć świadectw od tych, którzy tego doświadczyli,
to wiadomo na pewno, że mało sposobów zabija bezpośrednio i natychmiast;
nawet po przebiciu serca ciało wykrwawia się przez pewien czas, dość szybko,
a potem mózg w wyniku braku krwi, tlenu i pożywienia traci przytomność i umiera;
nawet w przypadku najszybszej biblijnej egzekucji – odcięcia głowy – jest tak samo.
Jedne ciosy i inne sposoby mogą zabijać szybciej, a inne wolniej, ale to zwykle trwa;
więc morderstwem jest niesprawiedliwe celowe przyspieszenie czyjejś śmierci,
do czego nie zalicza się wykonywanie sądowych wyroków śmierci ani obrona konieczna
(Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 9,6; Szemot/2Moj/Exodos/Wj 21,14; Mt 15,4; Mk 7,10);
a spowodowanie śmiertelnego wypadku także jest innym, lżejszym przestępstwem,
gdzie kara za takie niebezpieczne zaniedbanie jest inna niż za zamierzone morderstwo,
które może być procesem długotrwałym stopniowo umniejszajacym komuś życie…

17. Zakaz cudzołóstwa

„לא תנאף”
„Nie
[będziesz]_cudzołożył.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,14)

Zakaz cudzołóstwa jest bardzo precyzyjny i jasny;
dotyczy cudzego łoża, współżycia z żoną kogoś innego.

W tym miejscu nie jest to tak ogólne Przykazanie
jak zakaz nierządu (po hebrajsku „זנה” („zena(h)”));
co dowodzi, że te słowa nie są pełnią Prawa Boga.

18. Zakaz porywania

„לא תגנב”
„Nie
[będziesz]_porywał.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,15)

Ponieważ wszystkie zawarte tu Przykazania są z grona najważniejszych,
za których naruszenie grozi kara śmierci, tak musi być także z tym,
skąd wniosek, że nie chodzi tu tylko o zakaz kradzieży mienia…

18a. Zakaz porywania ludzi

Najważniejszym sensem tego Przykazania jest zakaz porywania ludzi,
brania lub sprzedaży w niewolę, w której straciliby swoje życie.
Człowiek może trafić w niewolę za grzechy, np. niespłacone długi,
jednak nie można zniewalać innych siłą, przymuszać do tego…

18b. Zakaz kradzieży mienia

Choć kradzież własności materialnej nie jest sednem tego Przykazania,
to także się w nim zawiera, bo zabranie czegoś może odbierać życie…
Jeśli ktoś straci pieniądze na utrzymanie, narzędzia pracy lub towar a sprzedaż,
to nie mając z czego żyć poniesie wtedy stratę na zdrowiu lub życiu;
jeśli nie znajdzie pomocy, może ulec pokusie i dać się przymusić do grzechu,
dlatego i kradzież materialna może mieć wymiar śmiertelnej szkody.

19. Zakaz fałszywego świadczenia [w sądzie]

„לא תענה ברעך עד שקר”
„Nie świadcz przeciw_bliźniemu świadectwa fałszywego.”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,16)

Zakaz fałszywego świadczenia nie jest ogólnym zakazem kłamstwa,
które nie jest zakazane wtedy, kiedy jest konieczne do ratowania życia,
np. gdy narażając siebie ukrywa się niewinnych przed prześladowaniami
jak Rachab ukrywająca zwiadowców w Jerychu czy przed nazistami;
ale dotyczy publicznych oskarżeń, które mogą lub mają komuś zaszkodzić,
które stawiając go w złym świetle wobec wielu są nie do naprawienia,
bo nawet bezpodstawne i błędne rozprzestrzenią się dalej wśród ludzi,
więc trudno byłoby dotrzeć do wszystkich, żeby je sprostować.

20. Zakaz pożądania

לא תחמד בית רעך”
לא תחמד אשת רעך
ועבדו ואמתו ושורו וחמרו
„וכל אשר לרעך
„Nie pożądaj domu bliźniego_twego,
nie pożądaj żony bliźnego_twego
ani_sługi_jego, ani_służebnicy_jego, ani_wołu_jego, ani_osła_jego
ani_żadnego, co dla_bliźniego_twego”

(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 20,17)

Cały zakaz pożądania z jednej strony jest jednym Przykazaniem,
bo w wersji w Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 5,21 kolejność jest inna,
ale z drugiej strony słowa „nie pożądaj” są w nim zapisane 2 razy,
wobec czego można je także traktować jako kilka różnych razem,
zatem np. zarzut o braku czasownika w katolickiej wersji katechetycznej
dotyczy tylko tego uproszczonego zapisu, a nie źródła w Torze,
które pozwala wydzielić w treści kilka Przykazań o różnym sensie.

Każde pożądanie może być przyczyną i inspiracją grzechu,
dlatego należy unikać go lub powstrzymywać je jak najszybciej,
żeby nie mogło rozwijać się i prowadzić do złych czynów.

20a. Zakaz pożądania domu bliźniego

Może dziwić dlaczego Tora(h) wymienia tu najpierw dom,
jak dom może być postawiony przed małżonką;
ale oprócz samego budynku to też całe dziedzictwo człowieka,
cała jego osobista domena, ogół tego, co posiada i chroni np. murami,
a w znaczeniu domu jest też np. rodzina, ród, plemię, naród i państwo;
zatem zakaz ten dotyczy tu nie tylko dużej i cennej rzeczy,
ale w istocie pożądania, które może nawet wywoływać wojny,
pragnienia władzy nad narodami lub odbierania im wszystkiego.

20b. Zakaz pożądania żony bliźniego

Żona z pewnością jest ważniejsza od całego majątku,
jest nie tylko towarzyszką, ale częścią całego człowieka,
dlatego pożądanie i odebranie jej jest jak zamiar morderstwa.

20c. Zakaz pożądania majątku bliźniego

Pożądanie własności materialnej może prowadzić do jej kradzieży
i rozróżnienie, a przy tym zawarcie obu aspektów w tym miejscu
dowodzi, że tak samo jest we wcześnejszym zakazie porywania,
przed naruszeniem którego to Przykazanie ma chronić.

4. Czy Szczególnie Ważne Słowa?

Skoro w słowach, które Bog wypowiedział z Góry Synaj
jest na pewno co najmniej różnych 20 Przykazań i Pouczeń,
a pomimo tego, że treść Drugich Tablic miała być taka sama
(o czym mówi Debarim/5Moj/Deutronomion/Pwt 10,4),
zawiera także wiele zupełnie innych Przykazań Boga
(co jest napisane w Szemot/2Moj/Exodos/Wj 34,10-28);
pewnym jest, że „Aszeret HaDebarim” to nie tylko „10 Przykazań”;
a pełna treść Tablic musiała zamierać o wiele więcej słów,
które w treści Tory są objawione w różnych miejscach
i trzeba te świadectwa połączyć w całość i pogodzić,
a nie wybrać sobie tylko któreś 1 z nich…

Ludzie błędnie wyróżniający i uznający tylko „10 Przykazań”
prędzej czy później objawiają swoją niekonsekwencję w tym przekonaniu;
bo np. Mesjasz za najważniejsze uznał „Przykazania Miłości” (Mk 12,29-31),
które nie są częścią tego zapisanego tu ogłoszenia przez Boga z Góry Synaj,
ale zostały zapisane w Torze w 2 zupełnie innych miejscach, w różnych księgach
(Debarim/5Moj/Deutronomion/Pwt 10,4; Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 19,18);
co był natchnął w taki sposób jako dowód, że nie można wybierać części,
ale Tora(h) jest ważna i konieczna do przyjęcia jako całość.

Podobnie też jest co do zarzutu radykalnych szabatujących protestantów,
którzy mimo racji w zarzucaniu katolikom i innym niedzielnym „chrześcijanom”,
że ci zmieni sobie „Dekalog”, żeby Prawo Boga poddać swej ludzkiej tradycji,
opierając się na samym „Dekalogu” nie mają podstaw do tego zarzutu,
bowiem on sam nie zakazuje zmiany Prawa i Bóg mógłby je zmienić,
a w następstwie tego mógłby to ogłosić prorok lub kapłan – człowiek.
Zakazy zmiany Prawa także są zapisane w Torze w innych miejscach
(wspomniane już Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 4,2; 12,32/13,1)
i dopiero wraz z nimi Prawo Boga jest niezmienne, wieczne i pewne;
dlatego uznanie i spełnianie całości Tory jest tak ważne.

Kolejnym czynnikiem kluczowym dla wykonalności Prawa
jest rozsądzanie sporów i karanie przestępstw (grzechów),
które jest określone w Torze, ale nie w „10 Przykazaniach”
(ma je zaś tradycyjne „7 Przykazań dla Potomków Noacha”
wywodzonych z wcześniejszej historii w Księdze Bereszit)
.

Chwała Bogu!

Wyraź opinię o artykule:

Click to listen highlighted text!