Szata Obietnicy
Komentarz do parszy „Tecawa(h)” (części „Rozkażesz”):
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 27,20-30,10; Ez 43,10-27; Hbr 13,10-17.
Szata obietnicy – pewność i trwałość płynąca z wierności Bogu.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– oliwa jako wzór wspólnej służby ludu i kohenów.
– szaty kohenów jako wzór właściwego ubioru;
– symbolika elementów szat kohenów.
Są one rozważane we wcześniejszym artykule:
– Szaty Świętości.
2. Szata Obietnicy dla Pokoleń Kohenów
„A_szaty te_święte, które dla_Aharona, będą dla_synów_jego po_nim,
dla_namaszczenia w_nich i_dla_upełnomocnienia w_nich tych_rąk_ich.
Siedem dni (będzie)_ubrany ten_kohen zamiast_niego z_synów_jego,
który przyjdzie do Namiotu Spotkania aby_służyć w_Świętym.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 29,29-30)
Parsza(h) na ten tydzień i kończący go Szabat mówi wprost,
że ten z kohenów, potomków Aharona, który obejmuje po nim urząd kohena hagadol,
ma otrzymać jego szatę oraz ubierać ją przez siedem dni, żeby się wyświęcić.
Wiadomo, że zwykli koheni byli wyświęcani we właściwych im, innych szatach,
zatem nie musiał otrzymać jej każdy syn Aharona i o Eitamarze tego nie napisano,
zatem sens tych słów powinien dotyczyć jednego potomka w każdym pokoleniu,
który dziedziczy stanowisko najwyższego kohena (kapłana) w Świątyni Boga.
Choć nakaz ten mówi tylko o pierwszych siedmiu dniach – czasie wyświęcenia,
to wiadomo także, że sam Aharon nosił tę szczególną szatę także później,
nawet w dniu swojej śmierci, gdy miał ją zdjąć i przekazać Eleazarowi,
ale np. podczas służby w Jom HaKipurim miał ją zmieniać na inną,
(co jest opisane w Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 16, wersety 3-4 i 23-24)
zatem te siedem dni to czas, gdy ma jej nie ściągać ani nie zmieniać,
a później może, a czasami nawet musi używać różnych szat kapłańskich.
Z takich warunków Tory co do szat i wyświęcenia wynika, że kohen hagadol
nie umrze i nowy nie będzie powołany na urząd w tygodniu do Jom HaKipurim,
ponieważ proces jego wyświęcania nie może nachodzić na to święto,
a w jego trakcie jest potrzebny do sprawowania szczególnej służby.
„Weź tego Aharona i_tego Eleazara syna_jego
i_wprowadź ich na Hor tę_Górę.
Zdejmij (z)_tego Aharona te szaty_jego
i_ubierz_nimi tego Eleazara syna_jego
i_Aharon przyłączony_zostanie i_umrze tam.
I_uczynił Mosze(h) jak nakazał יהוה [Bóg]
i_wprowadził na Hor tę_Górę na_oczach całej tej_społeczności
i_zdjął Mosze(h) (z)_tego Aharona te szaty_jego
i_ubrał (w)_nie tego Eleazara, syna_jego
i_umarł Aharon tam, na_szczycie tej_góry
i_zszedł Mosze(h) i_Eleazar z tej_góry.”
(Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 20,25-28)
„I_Eleazar, syn Aharona umarł
i_pochowali go na_wzgórzu Pinchasa, syna_jego,
które dane_zostało dla_niego w_górach Efraima.”
(Joz 24,33)
„A_Pinchas, syn Eleazara, syna Aharona
stał przed_obliczem_jej [Skrzyni Przymierza] w_dniach tych_oto
aby_pytać: 'czy_kontynuować jeszcze wychodzenie do_walki
z synami Benjamina, brata_naszego, czy skończyć?’
I_odpowiedział יהוה [Bóg]: 'wystąpicie, bo jutro dam_ich w_rękę_twoją.'”
(Sdz 20,28)
Historia opisana w parszy Chukat świadczy,
że faktycznie kohen Eleazar otrzymał szatę Aharona
w dniu, kiedy odziedziczył po nim urząd kohena hagadol,
który właśnie w ten sposób został dla niego potwierdzony
dokładnie tak, jak w tej parszy ustanawia to Tora(h) Boga;
a choć późniejsze świadectwa nie są już tak dokładne,
to jest także potwierdzone, że zgodnie z obietnicą
Pinchas został kohenem hagadol po Eleazarze
i także ta śmierć ojca jest blisko jego syna i dziedzica.
„A_kohen ten_wielki z_braci_swoich,
(na)_którego wylano na głowę_jego oliwę tego_namaszczenia,
i_napełniono te ręce_jego przez_włożenie oto tych_szat,
nie rozpuści_(włosów) i_szat_swych nie rozedrze.”
(Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 21,10)
Jeszcze jedno świadectwo w Torze potwierdza,
że upoważnienie kohena hagadol odbywa się
między innymi poprzez nałożenie świętych szat,
których nie może on rozdzierać np. na znak żałoby;
co ma na celu nie tylko uszanowanie jego urzędu,
ale też zapewnienie, że nie umniejszy go potomnym,
którzy mają otrzymać tę samą, doskonałą szatę,
a nie podziurawioną ani nie połataną, zhańbioną…
„I_prowadziłem was czterdzieści lat w_pustyni,
nie podarły_(się) szaty_wasze na_was
i_obuwie_twoje nie podarło_(się) na nogach_twoich.„
(Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 29,4)
Choć powyższe słowa nie mówią wprost o szatach kohenów,
to jednak ogólnie świadczą o tym, że Bóg zapewniał im trwałość,
bo przez lata wędrówki po pustyni utrzymywał tak wszystkie szaty,
co na pewno nie oznacza zapewniania Iszraelowi nowych ubrań,
bo do tego trzeba skór, tkanin i włókien – wtedy lnu lub wełny,
które pozyskuje się z hodowli zwierząt lub uprawy roślin,
a tego Naród Iszraela w latach wędrówki na pewno nie czynił,
bo pól nie uprawiali, a zwierzęta oddali na poświęcenie Przybytku
oraz świętowanie Pesach na pustyni w rok po wyjściu z Micraim,
dlatego po wyruszeniu od Góry Bożej pożądali mięsa, którego nie mieli,
ale tylko man (mannę), a Bóg dał im przepiórki na cały miesiąc,
jednak wielu wtedy zginęło (Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 11).
Jeśli każdy Iszraelita mógł przez 40 lat wędrować po pustyni
w jednych butach i tym samym płaszczu, które nie niszczały;
to tym bardziej szata kohena hagadol może być tak zachowana,
żeby służyła przez wszystkie pokolenia do ich uprawomocniania
oraz sprawowania świętej służby przed Bogiem…
Trzy świadectwa w Torze mówią o tym wprost,
a czwarte ogólnie potwierdza możliwość spełnienia tego,
że ta sama szata mogła służyć wszystkim kohenom hagadol,
a Bóg sprawia, że one jest trwała i nie niszczeje…
3. Niszczejące Szaty Niezgodnie z Torą
Choć piękna i zachęcająca obietnica Boga ma mocne potwierdzenia,
to jednak są w Biblii i innych tekstach historycznych też świadectwa,
które pokazują coś zupełnie innego, czego nie można pominąć:
„Wtedy ten kohen_hagadol rozdarł te szaty jego mówić:
’Zbuźnił, czy jeszcze potrzebę mamy świadków?
Oto teraz usłyszeliście to bluźnierstwo.'”
(Mt 26,65)
„Te zaś kohen_hagadol rozdarłszy te tuniki jego mówi:
’dlaczego jeszcze potrzebę mamy świadków?'”
(Mk 14,63)
Podczas procesu Jeszui (Jezusa) Mesjasza przed Sanhedrynem
ówczesny kohen hagadol Kajafa (Kajfasz) rozdarł swą szatę,
co w przypadku, gdyby dotyczyło ubioru Aharona z Tory,
byłoby nie tylko znieważeniem urzędu i zniszczeniem dziedzictwa,
ale też pewnym, jawnym i publicznym naruszeniem Przykazania Boga,
które on musiał znać i spełniać, a za co mógł być osądzony i ukarany;
a skoro nic takiego się nie stało – nie ukarali go ani ludzie ani Bóg,
wskazuje to, że on rozdarł inną, zwykłą szatę, której Tora(h) nie dotyczy,
co zatem dowodzi, że kohen hagadol ubierał inne szaty niż jedyna…
Jeszcze mocniejsze świadectwo o dużo wcześniejszych czasach,
choć mniej autorytatywne dla wierzących, bo z poza kanonu Biblii
przedstawia Josef ben Matitjahu (Flavius) o darach Szlomo(ha) (Salomona):
„στολὰς δὲ ἱερατικὰς τοῖς ἀρχιερεῦσι
σὺν ποδήρεσιν ἐπωμίσι καὶ λογίῳ καὶ λίθοις χιλίας:
ἡ δὲ στεφάνη, εἰς ἣν τὸν θεὸν Μωυσῆς ἔγραψε,
μία ἦν καὶ διέμεινεν ἄχρι τῆσδε τῆς ἡμέρας:
τὰς δὲ ἱερατικὰς στολὰς ἐκ βύσσου κατεσκεύασε καὶ ζώνας πορφυρᾶς εἰς ἕκαστον μυρίας.
καὶ σαλπίγγων κατὰ Μωυσέος ἐντολὴν μυριάδας εἴκοσι,
καὶ στολῶν τοῖς ὑμνῳδοῖς Ληουιτῶν ἐκ βύσσου μυριάδας εἴκοσι”
„Długich_szat zaś kapłańskich tego kohena_hagadol
z [szatami}_do_stóp, naramiennikami i [napierśnikiem]_wyroczni i kamieniami, tysiąc.
Ta zaś otaczająca_[korona], gdzie jest tego Boga [Imię] [przez] Moszego wyryte,
jedna jest i pozostaje najstarsza [do] tego oto dnia.
Tych zaś kapłańskich długich_szat z lnu wyprawionego i pasów purpurowych dla każdego mnóstwo
i trąb według Moszego nakazu dziesiątek_tysięcy dwadzieścia
i długich_szat tych śpiewających_psalmy, lewitów, z lnu dziesiątek_tysięcy dwadzieścia.”
(Josef ben Matitjahu, „Ἰουδαϊκὴ ἀρχαιολογία” („Iudaike archaiologia„);
Josef Flavius, „Dawne Dzieje Iszraela”, Księga VIII 3,8 / 93-94)
Ta relacja świadczy, że był tysiąc szat arcykapłańskich ze szczególnym wyposażeniem,
w tym naramiennikami i napierśnikiem, których szaty zwykłych kohenów nie posiadały,
a tylko złota korona z wyrytym Imieniem Boga pozostawała jedna od początku.
Jak zatem potraktować te słowa wobec tego, co mówi na ten temat Tora(h)?
Ta relacja nie jest zawarta w Biblii ani nie opiera się na świadectwach biblijnych,
bo choć Księgi Królewskie i Kronik świadczą, że Szlomo(h) pomnożył sprzęty Świątyni,
to jednak o szatach kohenów tamte teksty nie wspominają, więc źródło jest inne…
Kronika Flaviusa nie pochodzi z czasów Szlomo(ha), ale późniejszym o około 1000 lat
i nie opiera się na znanych współcześnie tekstach z epoki Pierwszej Świątyni,
więc albo autor miał do dyspozycji takie źródła, które potem zaginęły,
albo zapisał swe wyobrażenia oparte na dużo późniejszej praktyce,
którą uznano za obowiązującą od początku, jak to w tradycji judaizmu bywa…
Choć relacja Josefa ben Matitjahu jest mniej pewna niż biblijna,
to jednak nie można jej zlekceważyć ani po prostu z góry odrzucić,
bo jako kohen z pierwszej zmiany brał udział i znał zwyczaje Świątyni Heroda,
a także pisał swe księgi dla ludzi, którzy także mieli o tym praktyczną wiedzę,
więc nie uznaliby ani nie zachowali opisów sprzecznych z ich przekonaniem,
ale wzgardzili i odrzucili opowieści zawierające oczywiste ludzkie fantazje;
co czyni to świadectwo zweryfikowanym i potwierdzonym o jego czasie
i dowodzi, że nadeszły takie czasy, że kohenom hagadol darowano wiele szat…
W celu właściwego zrozumienia tego, co Flavius może mieć na myśli,
warto uwzględnić świadectwa zawarte wcześniej w jego kronice,
które także uzupełniają i rozszerzają pewne relacje biblijne,
ale są też w Piśmie potwierdzone podobnymi zdarzeniami:
„Τῶν δὲ τοῦ Σαούλου κατασκόπων
τεταράχθαι τὸ στρατόπεδον τῶν Παλαιστίνων φρασάντων τῷ βασιλεῖ Σαοῦλος
ἠρώτα, μή τις εἴη τῶν αὑτοῦ κεχωρισμένος.
ἀκούσας δὲ τὸν υἱὸν καὶ σὺν αὐτῷ τὸν ὁπλοφόρον ἀπεῖναι κελεύει τὸν ἀρχιερέα
λαβόντα τὴν ἀρχιερατικὴν στολὴν προφητεύειν αὐτῷ περὶ τῶν μελλόντων.
τοῦ δὲ νίκην ἔσεσθαι καὶ κράτος κατὰ τῶν πολεμίων φράσαντος
ἐπεξέρχεται τοῖς Παλαιστίνοις καὶ τεταραγμένοις προσβάλλει καὶ φονεύουσιν ἀλλήλους.”
„Ten zaś tego Szaula strzegący
zamieszanie tego obozu tych Plisztim wskazał temu królowi Szaulowi
pytającemu_czy nie jakiś jest ten jego_[żołnierz] oddzielony,
słysząc zaś_[że] ten syn_[jego] i z nim ten giermek wysłany, błagał tego kohena_hagadol,
[żeby]_wziął tą arcykapłańską długą_szatę [i]_prorokował mu o tym następstwie,
ten zaś 'zwycięstwo będzie i przemogą nad tymi wrogami’ wskazał,
wyszedł [przeciw]_tym Plisztim i [było]_zamieszanie – atakujący i mordujący się_wzajemnie.”
(Josef ben Matitjahu, „Ἰουδαϊκὴ ἀρχαιολογία” („Iudaike archaiologia„);
Josef Flavius, „Dawne Dzieje Iszraela”, Księga VI 6,3 / 115)
„ἀνασχὼν δ᾽ ἐκ τῆς λύπης
καὶ τὴν διάνοιαν πρὸς τὸν θεὸν ἀναστήσας παρεκάλεσε τὸν ἀρχιερέα Ἀβιάθαρον
ἐνδύσασθαι τὴν ἱερατικὴν στολὴν καὶ ἐπερωτῆσαι τὸν θεὸν καὶ προφητεῦσαι,
εἰ διώξαντι τοὺς Ἀμαληκίτας δίδωσι καταλαβεῖν
καὶ σῶσαι μὲν τὰς γυναῖκας καὶ τὰ τέκνα, τιμωρήσασθαι δὲ τοὺς ἐχθρούς.”
„Wstrzymując dlatego z tej żałoby [Dawid]
i te myśli do tego Boga wznosząc wezwał tego kohena_hagadol Abiatara
[aby]_założył tą kapłańską długą_szatę i zapytał tego Boga i prorokował.
[czy]_być ścigającym tych Amalekim, dogonić [i]_schwytać
i ratując zarazem te kobiety i te dzieci, mszcząc_(się) zaś tym wrogom.”
(Josef ben Matitjahu, „Ἰουδαϊκὴ ἀρχαιολογία” („Iudaike archaiologia„);
Josef Flavius, „Dawne Dzieje Iszraela”, Księga VI 14,6 / 359)
„I_dowiedział_(się) Dawid, że przeciw_niemu Szaul knuje to_zło
i_powiedział do_Abiatara tego_kohena: 'przynieś ten_efod’.
I_powiedział Dawid: 'יהוה, Boże Iszraela, słysząc usłyszał sługa_Twój,
że próbuje Szaul przyjść do Kaila(h) aby_zniszczyć od_miasta z_mego_powodu,
czy wydadzą przywódców Kaila(h) w_rękę_jego
czy zejdzie Szaul tak_jak słyszał sługa_Twój?
יהוה, Boże Iszraela powiedz proszę dla_sługi_twego.’
I_powiedział יהוה [Bóg]: 'Zejdzie’.
I_powiedział Dawid: 'Czy_wydadzą przywódców Kaila(h) moich
i_tych mężów_moich _rękę Szaula?’
I_powiedział יהוה [Bóg]: 'Wydadzą.'”
(1Sm 23,9-12)
Skoro kohen hagadol miał założyć swą długą szatę, żeby prorokować,
to wynika z tego, że w innych okolicznościach mógł nosić inne szaty
i była ta jedna przeznaczona do najświętszej służby oraz inne do innych…
Jest to rozsądne i praktyczne stanowisko, bo każdy czyni podobnie:
do ciężkiej i brudnej pracy fizycznej w polu, ogrodzie, warsztacie czy na budowie
ubiera się inaczej niż na spotkanie z kimś ważnym, uroczystość czy nabożeństwo.
Mniej cenne ubrania narażamy na zabrudzenie i uszkodzenie, a innych nie…
Kohen hagadol mógł słusznie rozróżniać takie sytuacje
gdy pełnił służbę Boga i gdy załatwiał swe doczesne sprawy
i nie używać świętej szaty do tych drugich, ludzkich,
nie wykorzystywał swej pozycji i autorytetu do swych spraw,
nie wywierał presji na ludzi, z którymi się spotykał…
Z drugiej strony jednak kohen hagadol jako nauczyciel i sędzia Tory
powinien też mieć widoczny autorytet gdy wyjaśnia, orzeka i nakazuje;
a gdy powtarzała się sprawa, którą on już znał i nie musiał znów pytać Boga,
to nie musiał ubierać najświętszej szaty aby w niej stanąć przed Bogiem;
ale wciąż potrzebował takiej, żeby było to znakiem dla ludzi,
zatem ubiór związany z urzędem powinien go zawsze wyróżniać
i jego inne szaty także powinny być szczególne, arcykapłańskie…
Niestety mogło być też tak, że kohen hagadol uważał,
że w najświętszej szacie jak podczas służby w Przybytku
jest w szczególnej obecności Boga i najsurowiej osądzany,
więc może być ukarany i umrzeć za najmniejszy grzech;
podczas gdy w innych szatach będzie traktowany łagodniej,
dlatego poza koniecznymi sytuacjami wykonania służby
wolał ubierać inne szaty, żeby „móc w nich zgrzeszyć”,
sam wybierał sobie kiedy będzie święty, a kiedy nie…
TEN PROBLEM STANOWI WAŻNĄ PRZESTROGĘ:
KOHEN HAGADOL MÓGŁ UŻYĆ UNIKANIA FIZYCZNEGO ZABRUDZENIA,
ŻEBY WYPACZYĆ JE W SPOSÓB PRZYZOLENIA NA DUCHOWE – GRZECH;
DLATEGO NIE MOŻNA STOSOWAĆ TAKIEGO ZŁEGO SPOSOBU MYŚLNIA,
KTÓRY WYBIERA W CZYM ZACHOWUJE SIĘ CZYSTOŚĆ I UŚWIĘCA LUB NIE,
ALE NALEŻY ZAWSZE DBAĆ O ŚWIĘTOŚĆ KAŻDEGO ASPEKTU ŻYCIA.
Tak czy inaczej 1000 szat dla jednego kohena to bardzo dużo,
używając 1 dziennie starczyłyby na prawie 34 miesiące, prawie 3 lata;
zatem sensem tego daru może być także jeszcze coś innego…
4. Wielu Zwierzchników Kohenów
„I_spisał_ich Szemajah, syn Natanaela, ten_pisarz od tego_Lewiego
przed_obliczem tego_króla i_tych_książąt
i_Cadoka tego_kohena i_Achimelekha syna Abiatara
i_naczelników tych_rodów od_kohenów i_od_lewitów.
Dom ojca raz losowano od_Eleazara i_losowano też od_Eitamara.
(…)
I_rzucali także oni losy tak_samo_jak bracia_ich, synowie Aharona
przed_obliczem Dawida tego_króla i_Cadoka i_Achimelekha
i_naczelników tych_rodów od_kohenów i_od_lewitów,
rodów tych_naczelników tak_samo_jak brat_jego ten_młodszy.”
(1Krn 24,6.31)
„I_wezwał Dawid do_Cadoka i_do_Abiatara, tych_kohenów [hagadol] i_do_lewitów,
do_Auriela, Aszajaha, i_Joela, Szamajaha i_Eliela i_Aminadaba
i_rzekł do_nich: 'wy naczelnikami rodów u_lewitów, poświęćcie_(się) wy i_bracia_wasi
i_przenieście tę Skrzynię יהוה Boga Iszraela na to_przygotowane [miejsce]. dla_niej.'”
(1Krn 15,11-12)
„A_Cadok, syn Achituba i_Achimelekh, syn Abiatara, (byli)_kohenami [hagadol],
a_Szarijah (był)_pisarzem.”
(2Sm 8,17)
Choć kohen hagadol w sensie z Tory ma być tylko jeden w danym czasie,
tylko jeden może sprawować służbę Jom HaKipurim w Miejscu Najświętszym,
to jednak Tanakh świadczy, że w pewnym czasie było dwóch takich kohenów:
zwierzchnik potomków Eitamara i zwierzchnik potomków Eleazara,
których Dawid i biblijne relacje traktują w szczególny sposób, wyróźniają.
Nie oznacza to, że obaj sprawowali służbę w Przybytku, o jakiej mówi Tora(h)
i nie jest to pouczenie, że tak powinno być, ale prawda historyczna, że tak było…
Choć zgodnie z obietnicą Boga urząd kohena hagadol miał należeć do potomków Pinchasa,
to przez pewien czas pomiędzy Pinchasem i Cadokiem był sprawowany przez potomków Eitamara:
– zwierzchnik rodu Eitamara Abiatar składał oddania jeszcze w czasach króla Dawida (2Sm 15,24);
– król Szlomo(h) usunął go z urzędu (1Krl 2,27) aby spełnić wyrok Boga na Alim (Helim) (1Sm 2,27-36).
Biblia nie uzasadnia powodów tego przeniesienia urzędu na inny ród kohenów, a są różne tradycje:
– według judaizmu rabinicznego Pinchas stracił urząd, ponieważ zgrzeszył i nie uzyskał odpowiedzi,
która pozwoliłaby uniknąć wielu zabitych Iszraelitów w wojnie z plemieniem Benjamina (Sdz 20,18-35)
(przekazując Bogu niewłaściwe pytania, zamiast zadać lepsze, na które byłaby lepsza odpowiedź,
np. najpierw pytając czy iść i czy będzie zwycięstwo, a nie kogo posłać nie wiadomo po co),
a także zgrzeszył zaniedbaniem nie zwalniając Jiftacha (Jeftego) ze spełnienia ślubowania
(Jiftach nie mógł sam się z tego wycofać, ale kohen mógłby powstrzymać oddanie z człowieka)
(Bereszit Raba(h) 60:3 – midrasz z komentarzami do Księgi Bereszit spisany w IV lub V wieku n.e.);
– według samarytan nastąpił spór pomiędzy kohenami o właściwe miejsce Przybytku Boga
i Azi (Uzzi) syn Bukiego, syna Abiszuy, syna Pinchasa uważał, że ma pozostać na Górze Gerizim,
podczas gdy Ali (Heli), potomek Eitamara, chciał go przenieść do Szilo(h), gdzie został kohenem
(podczas gdy w międzyczasie Przybytek na pewno znajdował się też w Beit El (Sdz 20,28))
i ostatecznie podzielili się i zaczęli sprawować służbę w dwóch różnych Świątyniach
(samarytanie twierdzą, że kopią była ta w Szilo(h), która w Tanakhu jest właściwa).
Tak czy inaczej przeniesienie kapłaństwa z Pinchasa na potomków Eitamara świadczy,
że kohen – potomek Eleazara nie miał braci ani dorosłego syna, który przejąłby urząd,
dlatego liczniejsi i starsi potomkowie Eitamara mogli wymusić przekazanie go komuś z nich
będąc najbliższymi dziedzicami przynajmniej do czasu, gdy potomek Pinchasa dorośnie;
w przeciwnym razie nadal dziedziczyłby potomek grzesznego kohena,
jak wnuk po Alim (Helim), którego synowie umarli (1Sm 4,17-22; 14,3)…
W ten sposób po kilkuset latach, w czasach króla Dawida,
były dwie kapłańskie rodziny mające umocnione dziedzictwo arcykapłańskie
i zarówno potomków Eleazara jak i potomków Eitamara były już setki lub tysiące,
więc każdy z rodów kohenów potrzebował swojego zwierzchnika…
A oprócz tego podział na zmiany wprowadzony przez króla Dawida
także uwzględniał głowy rodów kohenów – ich 24 przywódców
i być może także zwierzchników niższych poziomów tej hierarchii
dla każdej setki, pięćdziesiątki i dziesiątki, jak jest wśród ludu…
Hebrajskie słowo „גדול” („gadol”) to nie „jedyny”, ale „wielki”,
zatem wskazuje, że kohen hagadol ma górować nad innymi,
podobnie grecki przedrostek „ἀρχ” („arch”) oznacza „stary”,
czym wskazuje, że to np. osoba z wcześniejszego pokolenia,
która dzięki doświadczeniu i mądrości ma nauczać pozostałych.
Z tego względu trzeba mieć świadomość, że ten sam tytuł
w rzeczywistości może oznaczać dwie różne funkcje:
– jedynego kohena, który sprawuje najświętsze obrzędy,
czyli to, co zwykle rozumie się z ustanowień Tory;
– każdego zwierzchnika, który uczy innych kohenów służby,
czyli to, co występuje w hierarchii, gdy jest ich wielu.
Pierwotnie oba te sensy były spełniane tylko przez Aharona,
bo gdy innymi kohenami było tylko kilku jego synów i wnuki
jego prowadzenie wystarczało, żeby uczyć ich wszystkich,
potem jednak pomocnicy stali się do tego potrzebni
tak samo jak dla Moszego (Mojżesza) w osądzaniu…
Współcześnie nazwa „גדולים” („gedolim”) oznacza w judaizmie najważniejszych rabinów,
których może być wielu, np. naczelni rabini krajów, sefardyjski i aszkenazyjski;
podobnie też przedrostek „arcy” odnosi się do wielu hierarchów „chrześcijaństwa”
i np. „arcybiskup” to zwierzchnik kilku biskupów, których w Polsce jest wielu;
co razem dowodzi, że te określenia nie ograniczają sensu do jednej osoby.
Mając to na uwadze możliwe jest, że Szlomo(h) (Salomon)
dał kohenowi hagadol 1000 szat z naramiennikami i napierśnikami
nie po to, żeby on sam nosił je wszystkie, ale do rozdzielenia dla innych,
żeby odpowiednie z nich oznaczały ich funkcje w hierarchii kohenów
będąc podobnymi do jego szaty, ale różniąc się niektórymi szczegółami
(np. opis tych szat nie podaje jak miały wykonane napierśniki).
„W roku zaś piętnastym tego władana Tyberiusza Cezara
za_namiestnictwa Pontiusa Pilatousa [w]_tym Jahuda(hu)
i [będącego]_tertrarchą tego Galil Herodousa,
Filipousa zaś, tego brata jego [będącego]_tertrarchą tej Itourai i Trachonitidosu krainy
i Lizaniasza tej Abileny [będącego]_tetrarchą
za kohena_hagadol Chanana i Kajafa stało_się przesłanie Boga
do Jochanana, tego Zekarjahu syna na tym pustkowiu.”
(Łk 3,1-2)
„I przyprowadzili do Chanana najpierw,
był bowiem teściem tego Kajafa,
który był kohenem_hagadol tego roku owego.”
(J 18,13)
Ewangelie świadczą, że w czasach Jeszui (Jezusa) Mesjasza
także żyło jednocześnie dwóch uznawanych arcykapłanów.
Choć Chanana (Ananiasz) pełnił ten urząd wcześniej (lata 6-15 n.e.),
to nie zwolnił go ani w wyniku śmierci ani przez utratę autorytetu,
bo powierzono go także jego 5 synom i zięciowi – Kajafie (Kajfaszowi),
z których większość sprawowała go jeszcze za jego życia.
Było tak dlatego, że już od czasów opisanych w Księgach Machabejskich
osoby pragnące władzy rywalizowały o zdobycie funkcji w sposób nieprawy:
przekupując sąsiednich władców, najeźdźców i okupantów Ziemi Iszraela,
żeby wprowadzili ich na to stanowisko w zamian za dary lub służbę im
aż w końcu doszło do tego, że sprzedawano je na roczne kadencje
i właśnie dlatego arcykapłanami byli cedukim (saduceusze),
którzy byli gotowi działać niemoralnie dając łapówki.
Wynika z tego jasno, że Kajafa nie mógł mieć świętej szaty,
bo nie był kohenem hagadol według porządku jaki ustanowił Bóg;
więc nie ma żadnego znaczenia jaką imitację tej szaty rozdarł.
5. Brak Eurim i Tumim (Urim i Tumim)
„I_oto ci_powracający z_Tel Malach, Tel Cherasza, Kherub, Adan, Emer
i_nie mogli wkazać domu ojców_ch i_pochodzenia_ich, czy z_Iszraela oni.
Synów Delajaha, synów Tobijaha, synów Nekody, sześć setek, pięćdziesięciu i_dwóch.
I_spośród tych_kohenów synowie Chobijaha, synowie Hakosa, synowie Barzilaja,
który wziął z_córek Barzilaja tego_Gileadczyka (za)_żonę i_nazwany_był od imienia_ich.
Ci_to szukali zapisów_ich tych_wpisanych_w_rodowodach i_nie znalezieni_(byli),
i_nieczyści_wykluczeni z tego_koheństwa i_polecił ten_zarządca dla_nich,
żeby nie jedli ze_świętego tych_świętych aż powstanie kohen dla_Aurim i_dla_Tumim.”
(Ezd 2,59-63)
„I_oto ci_powracający z_Tel Malach, Tel Cherasza, Kherub, Adon i_Emer,
i_nie mogli wykazać domu ojców_ich i_pochodzenia_ich czy z_Iszraela oni.
Synów Delajaha, synów Tobijaha, synów Nekoda, sześć setek i_czterdziestu i_dwóch.
I_spośród tych_kohenów synowie Chobajaha, synowie Hakoca, synowie Barzilaja,
który wziął z_córek Barzilaja tego_Gileadczyka (za)_żonę i_nazwany_był od imienia_ich.
Ci_to szukali zapisów_ich tych_wpisanych_w_rodowodach i_nie znalezieni_byli
i_nieczyści_wykluczeni z tego_koheństwa i_polecił ten_zarządca dla_nich,
żeby nie jedli ze_świętego tych_świętych aż powstanie ten_kohen dla_Aurim i_Tumim.”
(Ne 7,61-65)
Skoro Ezra i Nechemijah świadczą, że potwierdzenia pochodzenia kohenów
będzie mógł dokonać dopiero w przyszłości kohen mający eurim i tumim,
to w czasach tych wydarzeń i spisywania tych ksiąg takiego nie było,
zatem szata kohena hagadol nie została odnaleziona po powrocie z niewoli,
a uczynione później repliki nie działały w taki sposób jak oryginał
(co nie oznacza, że Bóg nie dawał kohenom żadnych objawień,
bo Stwórca może to uczynić zawsze nawet bez takich narzędzi
i w J 11,47-52 Kajafa prorokuje, choć niestety sam tego nie rozumie;
ale nie mogli już pytać o wszystko i nie zawsze dostawali odpowiedzi
jak np. właśnie w tej sprawie pochodzenia i rodowodów kohenów).
Faktem jest też, że księgi te spisano za panowania Achaszwerosza
(czyli Artakserksesa II według nazewnictwa historii powszechnej),
bo to on pozwolił Ezrze (Ezdraszowi) i Nechemijahowi na wyprawy:
– ponad 120 lat po zburzeniu Świątyni i początku niewoli w Babelu,
– ponad 80 lat po powrocie grupy Zorobabela i odbudowie ołtarza,
– ponad 50 lat po zakończeniu odbudowy Domu Bożego,
więc gdyby eurim i tumim pojawiły się później, to autorzy by to wiedzieli
i te księgi zostałyby uzupełnione o rozstrzygnięcia co do tych osób
(w późniejszej Księdze Nechemijaha osób bez rodowodu jest o 10 mniej);
zaś świadectwa te dowodzą, że dla większości to się jednak nie stało…
Warto w tym miejscu rozważyć czym były „את האורים ואת התמים” („et ha_eurim we_et ha_tumim”),
czyli dosłownie „oto te_światła i_oto te_doskonałości”, a symbolicznie „objawienia i prawdy”.
Liczby mnogie wskazują, że musiało to być wielokrotne, pewne świadectwo objawienia,
a zatem forma musiała zawierać jednocześnie znak i jego drugie potwierdzenie;
ale sama Biblia nie wyjaśnia dokładnie jak były zrobione i jak działały…
W tradycji można spotkać pogląd (przedstawia go np. Josef Flavius,
który twierdzi też, że to działało jeszcze w czasach machabejskich,
choć wielu mędrców potwierdza, że po niewoli ich już nie było),
że na kamieniach napierśnika kohena hagadol zaświecały się litery,
które natchnienie kohena pozwalało odczytać jako treść proroctwa,
bo trzeba było je jeszcze ułożyć w odpowiedniej kolejności;
ale w takim wyjaśnieniu jest pewien bardzo poważny problem…
Na napierśniku było tylko 12 nazw plemion Iszraela (Szemot/2Moj/Exodos/Wj 28,21; 39,14),
(z imionami „אפרים” („Efraim”) i „מנשה” („Menasza(h)”), ale nie „לוי” („Lewi”) ani „יוסף” („Josef”)),
a zgodna ilość 12 kamieni i imion świadczy, że nie było tam innych napisów takich jak te;
zatem pomimo wielokrotnego zapisania wielu innych liter powtarzających się w imionach,
NIE BYŁO TAM 5 Z 22 LITER nie licząc 3 z 5 wersji końcowych ani znaków diakrytycznych:
– nie ma „ח” („chet”), a jest tylko „ה” („hej”), imiona patriarchów i plemion jej nie zawierają;
– nie ma „ט” („tet”), a jest tylko „ת” („taw”), imiona patriarchów i plemion jej nie zawierają;
– nie ma „ס” („samek”), a jest tylko „ש” („szin”), ta litera występuje tylko w imieniu „Josef”;
– nie ma „צ„/”ץ” („cadi”), do którego nie ma podobnych, imiona patriarchów i plemion jej nie zawierają;
– nie ma „ק” („kof”), a jest tylko „כ„/”ך” („kaf”), imiona patriarchów i plemion jej nie zawierają;
zatem w taki sposób wcale nie dałoby się objawić wielu hebrajskich słów,
w tym także popularnych i ważnych imion jak np. Josef, Buki, Cadok, Jahuszafat,
więc nie można by wskazać imion i rodowodów wielu kohenów (w tym wspomnianych);
co pewnie i definitywnie wyklucza, żeby to mogło działać w taki sposób!
Według tradycji jahudim na napierśniku nie było nazw 12 plemion, ale imiona 12 patriarchów,
w tym „יוסף” („Josef”), a także imiona „אברהם” („Abraham”), „יצחק” („Icchak”), „יעקב” („Jakub”)
oraz jeszcze dodatkowa fraza „שבטי ישרון” („szebati Jeszurun”, „plemiona Jeszurun”),
co jednak nie tylko wykracza poza świadectwo Biblii, ale jest sprzeczne z Torą,
bo wymagałoby 3 lub 4 kamieni i 2 rzędów napisów więcej niż wprost napisane
lub słowa te byłby potraktowane znacznie gorzej i poniżone względem 12 imion.
„Tora Pardes Lauder” zawiera rysunek napierśnika sprzeczny z tradycyjnym opisem,
bo wyjaśnienia mówią o dodatkowych napisach, których rysunek nie pokazuje.
Kohen miałby też duży problem przy czytaniu z napierśnika założonego na siebie,
więc do używania powinien go raczej ściągać, a nie zakładać, jak jest w historiach…
„I_włożysz do_napierśnika tego_Wyroku oto te_światła i_oto te_doskonałości
i_będą na sercu Aharona we_wchodzeniu_jego przed_oblicze יהוה [Boga]
i_nosić_(będzie) Aharon tę wyrocznię synów Iszraela na_sercu_swoim
przed_obliczem יהוה [Boga] stale.”
(Szemot/2Moj/Exodos/Wj 28,30)
Inne zrozumienie sugeruje werset Szemot/2Moj/Exodos/Wj 28,30 z tej parszy,
który mówi, że et ha_eurim we_et ha_tumim miały być włożone do napierśnika,
zatem oprócz ozdobnego wyglądu miał on być szafeczką na te przedmioty;
co jest szczególne ciekawe, gdy rozważa się to w dniach święta Purim…
Mogły być nimi np. białe i czarne kamyki lub kamyki o białych i czarnych stronach,
których używano jako losów dokładnie tak samo jak np. rzutów monetami:
zgodne wskazania uważano za wyrok Boga, a różne za brak odpowiedzi,
przy czym możliwe są tylko 2 odpowiedzi: „tak” lub „nie”, „błogosławiony” lub „przeklęty”.
Jest to bardzo mocno potwierdzone w opisanej w Biblii praktyce wyznaczania losem,
np. historii grzechu Akhana (Joz 7,14-26) i wyborze Szaula na króla (1Sm 10,19-24),
gdzie nie ma odpowiedzi w formie wskazywania jednorazowo imion tych osób,
ale kolejno sprawdzane są plemiona, rody, rodziny i osoby aż do potwierdzenia,
po którym to samo postępowanie powtarza się na bardziej szczegółowym poziomie
a także przy szukaniu winnego grzechu, za który Bóg nie odpowiadał (1Sm 14,40-42).
Podobnie też (H)aman rzucał losy o każdy dzień roku (Est 3,7) aż wypadł korzystny
najwyraźniej stosując imitację takiej praktyki istniejącą w jakiejś innej religii
i oczekując, że jego bożek da odpowiedź tak samo jak daje ją Bóg Iszraela
nie wskazując numer dnia, ale odpowiadając o każdym „dobry czy zły”.
Problemem takiego sposobu są ogromne szanse na przypadkowy wyrok,
bo przy 2 losach aż 1/2 wskazań jest zgodna, a szansa każdego wyroku to 1/4;
więc żeby nie było to przypadkowe, Bóg musiałby odpowiadać zawsze
kontrolując wszystkie rzuty i czasami najwyżej dawać znak „nie powiem”,
a wciąż wygląda to na mało wiarygodne, ryzykowne i niesprawiedliwe.
Być może jednak losów było więcej niż 2, np. 12 – wszystkie kamienie,
a wtedy szansa wyroku to już 1/4096 i tylko 1/2048 zgodnych wskazań.
Trzecia interpretacja w pewien sposób łączy obie powyższe
uznając „zaświecanie liter” po prostu za ich wybór (nie na napierśniku),
gdy wyciągane kamienie nie miały tylko 2 stron, ale były jak kostki do gry,
np. mających 24 lub 30 identycznych, trójkątnych lub rombowych ścianek,
co wystarcza dla wszystkich hebrajskich liter i zostają jeszcze puste pola;
zaś już przy użyciu do losowania jedynie 2 takich wielościennych kostek
szanse na wskazanie 1 litery to odpowiednio 1/576 lub 1/900
i za objawienie od Boga uważa się tylko ciąg zgodnych wskazań,
które są zapisem całego słowa lub nawet zdania z odpowiedzią;
zatem każda konkretna treść to nieprawdopodobny, pewny cud
i może być w formie „tak”/”nie” jak we wcześniejszych przykładach
lub zupełnie innych, złożonych, które nie muszą być wykluczone,
bo np. w Sdz 1,1-2 i Sdz 20,18 są odpowiedzi pełnymi zdaniami…
Niezależnie od tego czym były lub do czego podobne były eurim i tumim,
nawet jeśli ludzie doskonale wiedzieli jak są zbudowane i jak działają,
nawet jeśli sami uczynili sobie ich doskonałe w każdym szczególe repliki,
to one nie działały bez kluczowego czynnika – udziału i pełnej kontroli Boga,
bo same pokazywały zupełnie przypadkowe treści bez żadnego sensu,
a dopiero celowe sterowanie wszystkim dawało konkretne objawienia.
Choć fragment 2Mch 2,4-8 mówiący o ukryciu sprzętów Przybytku
nie wspomina o jedynej szczególnej szacie kohena hagadol,
to najprawdopodobniej uczyniono z nią to samo co z nimi
i pozostaje ona ukryta aż do czasu przywrócenia świętości,
gdy pojawi się godny kandydat do objęcia tego urzędu.
6. Szata Obietnicy w Wierności
„I_rzekł יהוה [Bóg] do Moszego do_powiedzenia:
‚Pinchas, syn_Eleazara, syna Aharona, tego_kohena
odwrócił tę zapalczywość_Moją od potomków Iszraela
w_gorliwości tą gorliwością w_pośród_nich
i_nie wyniszczyłem potomków Iszraela w_gorliwości_Mojej.’
I_tak mów: ‚Oto_Ja daję dla_niego to Przymierze pokoju i_będzie_(ono)
dla_niego i_dla_potomstwa_jego po_nim Przymierzem Kapłaństwa Wieczności
za_to, że gorliwym_(był) dla_Boga_swego i_przebłagał nad potomkami Iszraela.’”
(Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 25,10-13)
Sam Bóg zapowiedział Pinchasowi, że jego potomkowie będą kohenami na wieczność,
co potwierdzają także inne, późniejsze biblijne proroctwa jak Jr 33,17-26 i Ml 3,1-4;
więc choć skalali i utracili urząd, to w końcu muszą się oczyścić i go odzyskać,
zgodnie z tym, co zapowiada także Za 3,3-6 o kohenie Jahuszui, synu Jahucadoka,
co dotąd spełniło się tylko częściowo, docześnie; a gdy dopełni się na jego potomkach,
to wtedy szata Aharona będzie potrzebna, żeby ich znów wprowadzać w funkcję,
dlatego musi być przechowywana w ukryciu i przywrócona w tym czasie.
Choć szaty kohenów są wywyższeniem dla osób, którym są przeznaczone,
to nie należy myśleć, że Mesjasz-Król też miałby je otrzymać ani używać,
bo w jego przypadku efekt byłby całkiem inny – byłoby to raczej poniżenie…
Mesjasz jako prorok najwyższej klasy ma jasne objawienia w swym umyśle,
każdą potrzebną mu odpowiedź dostaje od Boga bezpośrednio w świadomości;
więc nie potrzebuje narzędzi do komunikacji z Bogiem, jakich używają niżsi,
ale zajmuje wyższe stanowisko, pozwalające mu korzystać także z ich służby.
Doskonałym przykładem tego jest koniec arcykapłaństwa potomków Eitamara:
Ali (Heli) dostał zapowiedź, że jego potomkowie będą służyć pod kohenem,
który z kolei sam będzie służył jeszcze przed obliczem Mesjasza (1Sm 2,35-36)
i Dawid zdjął z urzędu Abiatara, a ustanowił Cadoka, więc górował nad oboma,
a mimo tego nie odebrał im szat kohena hagadol i nie zagarnął ich dla siebie.
Tak samo powracający Jeszua (Jezus) spełni wyższą władzę zgodnie z Torą,
bo nie przyjdzie jako następca kohenów hagadol jak Pinchas, Eleazar i Aharon,
ale następca proroków jak Jahuszua i Mosze(h), który tych kohenów ustanowił,
więc także był od nich ważniejszy i sam miał lepsze uprawnienia niż oni
służąc według zwierzchniego porządku Melekh-Cadika.
7. Szata Obietnicy dla Wszystkich
Rozważanie historii o szatach kohenów i ich sytuacji to jedno,
ale ważne jest też, żeby to przekładało się na nasze zrozumienie i czyny,
dlatego warto dostrzec w Biblii zapowiedzi, które dotyczą wszystkich:
„Ale masz trochę imion w Sardes, które nie splamiły tych szat ich
i będą_chodzić ze mną w białych, gdyż godni są
ten zwyciężający taki okryje_(się) w szaty białe
i nie, nie wymażę tego mienia jego z tego zwoju tego życia
i wyznam to imię jego przed tym Ojcem moim i przed tymi aniołami Jego.”
(Obj 3,4-5)
„I została_dana [im] każdemu długa_szata biała
i zostało_powiedziane im aby odpoczęli jeszcze czas krótki
aż_do [kiedy] zostałoby_dopełnione i ci współsłudzy ich i ci bracia ich,
ci zamierzający być_zabitymi jak i oni.”
(Obj 6,11)
„I odpowiedział jeden z tych starszych mówiąc mi:
’oto ci którzy_okryci tymi długimi_szatami, tymi białymi, kim są i skąd przyszli?’
I powiedziałem mu: 'władco mój, ty wiesz’ i powiedział mi:
’ci są ci przychodzący z tego ucisku, tego wielkiego
i wyprali te długie_szaty ich i wybielili je w tej krwi tego Baranka
[[i]] z_powodu tego są przed tym tronem tego Boga
i służą Mu dniem i nocą w tej Świątyni Jego
i ten Siedzący na tym tronie rozciągnie_namiot nad nimi.'”
(Obj 7,13-15)
Mamy nie splamić naszych szat, a więc trwać dbając o czystość,
mamy być zwycięzcami – gorliwie walczyć i wytrwać w świętości,
mamy wyprać nasze białe szaty, które otrzymaliśmy jako dar;
co zgodnie zachęca nas do sprawiedliwego postępowania.
Jeden z wersetów w Objawieniu ma w grece 2 bardzo różne wersje:
„Szczęśliwi ci piorący te długie_szaty ich,
aby była ta władza ich nad tym drzewem tego życia
i tymi bramami weszliby do tego miasta.”
(Obj 22,14, Nestle-Alland 28)
„Szczęśliwi ci czyniący te Przykazania Jego,
aby była ta władza ich nad tym drzewem tego życia
i tymi bramami weszliby do tego miasta.”
(Obj 22,14, Textus Receptus)
Pierwsza z nich jest zgodna z symboliką całej księgi,
gdzie wielokrotnie jest mowa o nieplamieniu lub oczyszczaniu szat,
zaś druga to wyjaśnienie sensu, którym zastąpiono symboliczne słowa;
oba są jednak zgodne z wykładnią zapisaną w samym Objawieniu:
„Radowalibyśmy_(się) i weselilibyśmy_(się) i damy tę chwałę Mu,
bo przyszło to wesele tego Baranka i ta żona jego przygotowała siebie
i zostało_dane jej aby okryłaby_(się) cienkim_lnem lśnącym, czytym,
to bowiem cienki_len, te sprawiedliwe_czyny tych świętych są.”
(Obj 19,7-8)
Skoro daną nam szatą, która jest taka jak szaty kohenów,
są sprawiedliwe czyny świętych, czyli oddzielonych od skażenia;
to przyjmijmy ten dar i postępujmy zgodnie z tym, co otrzymaliśmy,
nie wybierajmy kiedy tak, a kiedy nie, ale niech tak będzie zawsze,
żeby obietnica zawarta w szatach dla nas trwała i się spełniała,
a nie została odebrana i ukryta jak na długo utracili ją koheni,
dla których ma być znakiem Wiecznego Przymierza….
Chwała Bogu!
Ostatnia modyfikacja: 2021-02-28.