Pierworodny, a Nie Pierwszy
Komentarz do parszy „WaJechi” (części „I_Żył”):
Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 47,28-50,26; 1Krl 2,1-12; 1P 1,3-9.
Pierworodny z powodu sprawiedliwości, a nie kolejności zaistnienia.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Pierworodny, a Nie Pierwszy
„Reuben pierworodny_mój,
tyś siłą_moją i_początkiem mocy_mojej,
przewyższający godnością i_przewyższający siłą,
wrzący jak_woda, NIE_BĘDZIESZ_WYWYŻSZONY;
bo wszedłeś (do)_łoża_[żony] ojca_twojego,
wtedy znieważyłeś_[mnie] (do)_łoża_mego wchodząc.”
(Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 49,3-4)
W słowach skierowanych przed śmiercią do swoich synów
wyrażających błogosławieństwa i zapowiedzi dla plemion ich potomków
Jakub przytacza fakt, ale jednocześnie odbiera pierworództwo Reubena,
który ze względu na bardzo zły czyn okazał się niegodny tego przywileju;
dlatego zwierzchnictwo w narodzie otrzymają potomkowie innych braci…
Choć według Tory pierworództwo ma być przydzielone
synowi tej żony, która urodziła pierwszego syna (zwykle temu pierwszemu),
Prawo świadczy też, że właściwy pierworodny musi być synem bez skazy,
więc postanowienie o tym może być unieważnione warunkami z samej Tory:
– według Praw zapisanych w Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 15,19-22
zwierzęta z wadami nie mogą być oddawane na ołtarz jako pierworodne,
ale należy je spożyć w dowolnym miejscu jak niepoświęcone, np. upolowane,
zaś czyste oddaje się szybko i nie używa ich do pracy, żeby ich nie skalać;
– według Praw zapisanych w Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 21,17-23
koheni (kapłani) z wadami nie mogą pełnić służby przy ołtarzu ani w Przybytku
pomimo tego, że zastępują w tym pierworodnych, którzy zostali nimi wykupieni
lub za których należy złożyć 5 szekli srebra (Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 18,15-17),
żeby wesprzeć tym służbę kohenów spełniających obowiązki pierworodnych.
Z historii Reubena wynika, że nie należy uważać, że coś się „oczywiście należy”,
nie można być pewnym zapowiedzianej nagrody wbrew rzeczywistemu życiu,
ale raczej dbać o to, żeby być godnymi otrzymanej obietnicy lub dziedzictwa,
żeby to zostało dla nas podtrzymane i spełnione, bo wcale koniecznie nie musi…
Obietnice i Przymierza Boga dotyczą ludzi, którzy je zawarli oraz ich potomków
i okażą się prawdziwe nawet jeśli ich spełnienia dostąpi tylko wybrana część;
więc mogą zostać wykonane tylko dla niektórych osób w niektórych pokoleniach,
które będą na to zasługiwały, a wobec innych przerwane lub całkiem unieważnione
i albo przywrócone w późniejszych pokoleniach albo nawet nikomu nigdy…
Reuben miał dużo silniejsze podstawy do oczekiwań – faktycznie był pierworodnym,
niż ludzie, którzy mają tylko własne przekonanie, że np. uwierzyli i weszli w Przymierze,
co ze strony Boga w wielu przypadkach nie zostało potwierdzone w żaden sposób…
Nie oznacza to oczywiście, że Bóg na pewno takich osób nie uznaje, może być różnie,
ale zależy to od słuszności przekonań i życia według nich, wydającego dobre owoce,
bo Ojciec z radością utożsami się z wszystkimi tymi, którzy chcą być do Niego podobni,
ale też odetnie od siebie tych, którzy mimo słów wybierają przeciwną Mu drogę życia…
„I_synowie Reubena, pierworodnego Iszraela,
bo on_(był) tym_pierworodnym, a_za_pohańbienie_swe łoża ojca_swego
dane_zostało pierworództwo_jego dla_synów Josefa, syna Iszraela
i_nie spisywano_(Reubena) jako_pierworodnego,
bo Jahuda(h) potężny wśród_braci_swych i_jako_książę z_niego,
ale_to_pierworództwo dla_Josefa.”
(1Krn 5,1-2)
„A_teraz dwaj synowie_twoi,
zrodzeni_tobie w_ziemi Micraim
przed przybyciem_mym do_ciebie do_Micraim mymi_oni:
Efraim i_Menasza(h) jak Reuben i_Szimaon będą mymi;
A_urodzono_twoje, które_zrodziłeś po_nich,
twoje_będą, [ale]_według_imienia braci_swych
będą_nazwani w_dziedzictwie_ich.”
(Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 48,5-6)
„I_wziął Josef tych obudwu_ich:
tego Efraima prawą_(ręką)_swą po_lewej Iszraela
i_tego Menasza(ha) lewą_(ręką)_swą po_prawej Iszraela;
i_przybliżył do_niego i_wyciągnął Iszrael
tę prawicę_swą i_położył na_głowie
Efraima, a_on (był)_młodszy;
a_tę lewicę_swą na głowie_Menasza(ha);
skrzyżował te ręce_swoje,
bo Menasza(h) ten_pierworodny.”
(Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 48,13-14)
„I_powiedział Josef do_ojca_swego:
’Nie tak ojcze_mój, bo_ten tym_pierworodnym,
połóż prawicę_twą na głowie_jego.’
Lecz_wzbraniał_(się) ojciec_jego i_powiedział:
’Wiem synu_mój, wiem, bowiem_on
będzie_ludem i_także on będzie_wielki,
ale_jednak brat_jego młodszy
będzie większy od_niego,
a_potomstwo_jego będzie wieloma_ludami.’
I_pobłogosławiłich tego_dnia mówiąc:
’Przez_ciebie będzie_(się)_błogosławił Iszrael mówiąc:Oby_postawił_cię Bóg jak_Efraima i_jak_Menasza(ha).’
I_postawił tego Efraima przed Menasz(ah)em.”
(Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 48,18-20)
„Wśród_płaczu wyszli i_wśród_pociech sprowadzę_ich.
Przyprowadzę_ich do_strumieni wód po_drodze prostej,
nie potkną_(się) na_niej, bo jestem
dla_Iszraela za_Ojca, i_Efraim pierworodnym_Moim on.
Słuchajcie Słowa יהוה [Boga] narody i_głoście na_wyspach dalekich
i_mówcie: 'Ten_(co)_rozproszył Iszraela zgromadzi_go
i_(będzie)_strzegł_go jak_pasterz trzody_swej.’”
(Jr 31,9-10)
Historia opisana w parszy na ten tydzień i kończący go Szabat przedstawia,
a nawiązania w późniejszych księgach Tanakhu (Biblii Hebrajskiej) potwierdzają,
że pierworództwo zostało przeniesione z Reubena na Efraima, syna Josefa,
który nawet nie był synem Jakuba, ale jego wnukiem – 2. synem jego 11. syna
(fragment w 1Krn 5,1-2 mówi wprost, jasno i wyraźnie o przekazaniu praw),
co dowodzi, że w przypadku gdy pierwszy syn okaże się tego niegodnym,
więc Prawo pierworództwa nie może być właściwie wykonane wobec niego;
ojciec ma możliwość wyboru lepszego pierworodnego w dowolny sposób
i może przydzielić je nawet późniejszemu potomkowi z dalszego pokolenia,
a Bóg to uznaje tak jak Efraima przyjął jako pierworodnego w Iszraelu.
Reuben nie odgrywa znaczącej roli w dalszej historii Narodu Iszraela,
z tego plemienia nie ma żadnych biblijnych proroków, sędziów ani królów;
od Efraima pochodzi Jahuszua (Jozue) syn Nuna, który podbił Ziemię Obiecaną
a także pierwsi władcy [północnego] Królestwa Iszraela po podziale;
co jednak także miało swój kres, bo i oni przestali być tego godni…
„Jahuda(h) [Chwała_יה] ty,
będą_wychwalać_ciebie bracia_twoi,
ręka_twoja na_karku wrogów_twych,
będą_pokłon_oddawać przed_tobą synowie ojca_twego.
Młody lew, Jahuda(h), ze_zdobyczy synu_mój wzrosłeś,
przykląkł, położył_(się) jak_lew lub_jak_lwica,
kto podniesie_go?
Nie_będzie_odjęte berło od_Jahuda(ha)
ani_laska spośród nóg_jego
aż gdy przyjdzie, któremu_(należna)_ona
i_jemu posłuszeństwo ludów.
Przywiąże do_winnej_latorośli oślę osła_swego,
i_do_gałązki_winnej źrebię_oślicy;
wypierze w_winie szaty_swe,
i_w_krwi winogron ubranie_swe;
ciemniejsze oczy od_wina,
a_bielsze zęby od_mleka.”
(Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 49,8-12)
Jakub zapowiedział, że władzę sprawować ma Jahuda(h),
od którego pochodzi dynastia Dawida i jego potomków,
która władała przez wiele pokoleń w biblijnej przeszłości
i której potomek ma zgodnie z obietnicą zasiąść na tronie;
ale nie doświadczamy tego w czasie, gdy nie zasługujemy,
gdy świat nie jest gotów ani chętny by żyć pod jego władzą;
bo panowanie Mesjasza i doskonałe Królestwo to nagroda,
której urzeczywistnienie zależy od świętości czynów ludzi
i jak inne obietnice nie spełnia się to zawsze ani dla wszystkich,
lecz dotyczy osób, które okazują lub okażą się tego godne
i doświadczą tego w tym lub dopiero w przyszłym życiu,
gdy zostanie dokonane oczyszczenie świata z grzechu…
Mesjasz Król, potomek Dawida z plemienia Jahuda(ha)
będzie na wieczność dziedzicem tej proroczej obietnicy,
bo żyjąc bez skazy i będąc wiernym Bogu we wszystkim jest godzien,
a my wraz z nim, bo ostatecznie będziemy do niego podobni (1J 3,2),
a raczej jeśli wtedy będziemy do niego podobni faktycznie,
bo te słowa są napisane o takich ludziach, a nie o wszystkich,
nie o ludziach, którzy nie będą rzeczywiście jak syn Boga…
„Bo których wcześniej_poznał i przeznaczył
na_ukształtowanych_na ten obraz
tego syna Jego, ku temu byciu
on PIERWORODNYM WŚRÓD WIELU BRACI…”
(Rz 8,29)
Tak samo jak Efraim według parszy, Mesjasz stał się pierworodnym
nie z powodu zaistnienia jako pierwszy (bo tak wcale nie było),
ale z powodu sprawiedliwości, w której pierwszy stał się doskonały.
Jeszua (Jezus) jest „pierworodnym wszelkiego stworzenia” (Kol 1,15),
i Ojciec stworzył wszystko „z_powodu niego i ku niemu” – aby mu to poddać
(tytuł „pierworodny” dotyczy syna, a nie Ojca – stworzonego, a nie Stworzyciela),
ponieważ ten syn jest wyróżniony i wywyższony pomiędzy braćmi (Rz 8,29)
i choć od wielu (ze starszych pokoleń) może być znacznie młodszy,
to wciąż jest pierwszy co do ważności i jako wzór…
Rozważane dziś czytania dotyczą nadziei na obietnice,
ale nie tylko zapowiedzianych błogosławieństw i przywilejów,
lecz też związanych z nimi obowiązków, doświadczeń i trudów,
z którymi trzeba się zmagać i w których zwyciężać sprawiedliwie,
żeby móc osiągać cele, jakie wyznacza nam Bóg i dojść do nagrody,
którą stopniowo kształtuje w nas każdy krok pobożności…
W wielu nurtach „chrześcijaństwa” głosi się „pewność zbawienia”,
którą uważa się za gwarancję nagrody mimo wszystko, wbrew czynom,
co jest drwiną z mądrości i sprawiedliwości Boga oraz wielkim błędem,
którym samego siebie zwiódł Reuben, który swój przywilej stracił…
Właściwą i słuszną pewność można mieć jedynie co do tego,
że zbawienie dusz osiąga się wiernością w próbach i trudach,
a Stwórca nieustannie ratuje zachęcając i wspierając dobre czyny.
Chwała Bogu!