Adam Wobec Pierwszego Grzechu

Czas czytania: 12 minut

Komentarz do parszy „BeReszit” (części „Na_Początku”):
Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 1,1-6,8; Iz 42,1-43,13; J 1,1-18.
Adam wobec grzechu – decyzja o właściwym postępowaniu.

Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.

1. Adam Wobec Pierwszego Grzechu

„I_przykazał יהוה Bóg do tego_Adama mówiąc:
’Z_każdego drzewa tego_ogrodu jedząc zjesz,
ale_z_drzewa tego_poznania dobrego i_złego
nie jedz z_niego, bo w_dniu (gdy)_zjesz z_niego umierając umrzesz.’
I_powiedział יהוה Bóg:
’Nie dobrze aby_był ten_Adam sam,
uczynię dla_niego pomoc odpowiednią_mu…’
(…)
I_powiedział ten_wąż do tej_kobiety:
'(nie) umrzeć umrzecie, bo wie Bóg,
że w_dniu zjedzenia_waszego z_niego
i_otworzą_(się) oczy_wasze
i_będziecie jak_Bóg poznającymi dobre i_złe’.
I_widziała ta_kobieta, że dobre to_drzewo do_jedzenia
i_że smaczne ono dla_oczu i_miłe to_drzewo do_pożądania
i_wzięła z_owocu_jego i_jadła
i_dała też dla_męża_swego z_nią i_jadł.
(…)
A_do_Adama rzekł:
’Bo posłuchałeś od_głosu żony_twej i_zjadłeś z tego_drzewa,
z_którego przykazałem_ci mówiąc: `nie zjesz z_niego`,
przeklęta_(będzie) ta_ziemia z_powodu_ciebie,
w_trudzie jadł_(z)_niej (przez)_wszystkie dni życia_twego.'”

W parszy na ten tydzień i kończący go Szabat
opisana jest historia pierwszego grzechu naszych przodków,
w wyniku którego Adam i Chawa(h) zostali wygnani z Edenu.
Tradycyjna i powszechnie przyjmowana interpretacja tej historii
jest taka, że Chawa(h) (Ewa) była naiwna, słaba i niestała,
dlatego dała się oszukać i przekonać do uczynienia zła;
zaś Adam kierując się pożądliwością oczu uległ jej wdziękom
i mimo świadomości zakazu też zdecydował się na grzech,
dlatego jest nawet przysłowie, że „gdzie diabeł nie może…”
i przekonanie, że mężczyźni nie mogą oprzeć się kobietom…
Choć te znaczenia oczywiście mieszczą się w sensie litery Tory
i wyrażają pewne słuszne przestrogi, którymi warto się kierować;
w tym komentarzu rozważone będą jednak inne możliwości,
bo aspektów i sposobów rozumienia tekstu może być więcej,
a każdy zawiera w sobie coś pouczającego i wartościowego
nawet gdy nie ma pewności, że musi być właśnie taki…

1a. Adam i Przyczyna Błędu Chawy

Po pierwsze trzeba zwrócić uwagę na opisany wcześniej fakt,
że Adam otrzymał zakaz spożywania owocu z drzewa poznania
jeszcze zanim Chawa(h) została mu dana jako towarzyszka życia
(pierwszy opis stworzenia ludzi razem to jest inna historia,
w której są inne kolejności stwarzania ludzi, roślin i zwierząt)
,
więc ona nie usłyszała o tym wprost z ogłoszenia Boga,
ale miała tylko taką wiedzę i takie przygotowanie,
jakie zapewnił jej przekaz męża, który mógł dostać więcej
(nie tylko ustanowienie, ale też uzasadnienia i rozważania);
dlatego jej słabość nie musiała być jej własną wadą,
ale skutkiem zaniedbania i nie wyjaśnienia wszystkiego
,
np. mogła nie wiedzieć, że może być kuszona i oszukiwana,
że Szatan będzie atakował wielokrotnie manipulując prawdą,
dlatego nie była zdolna do skutecznej obrony…

W judaizmie rabinicznym obowiązuje wykładnia Tory
wedle której o ile jakiś nakaz nie mówi tego wprost,
to Przykazania pozytywne – obowiązki nie dotyczą kobiet;
dlatego np. przez wieki kobiety nie chodziły do synagog,
a potem zorganizowano dla nich specjalnie „babińce”
(1. świadectwo z 1213 roku n.e., powszechne od XV wieku):
oddzielne pomieszczenia na balkonach wyżej lub z tyłu,
skąd mogą obserwować nabożeństwo i też się modlić,
ale też np. plotkować lub zajmować się małymi dziećmi
w sposób nie przeszkadzający w służbie mężczyzn;
a dokąd wcale nie muszą iść, mogą zostać w domu;
cokolwiek zechcą lub akurat potrzebują w tym czasie…
W Świątyni też była część znana jako „dziedziniec kobiet”,
znajdujący się na zewnątrz przed „dziedzińcem Iszraela”,
gdzie zwykle wchodzili tylko praktykujący judaizm mężczyźni…

Choć takie ustanowienie dla kobiet nie jest bezzasadne,
bo gdyby wymagać od nich zbyt wiele i niemożliwego,
czego na pewno nie były by w stanie spełnić jednocześnie
i równie (nie)dobrze można by od razu skazać je na śmierć;
to samo takie zmniejszenie obciążenia nie jest wystarczające
i trzeba zadbać też o to, żeby kobiety miały duchowe życie,
żeby też mogły się uczyć i rzetelnie rozważać Słowo Boże,
żeby też mogły się modlić i chwalić Stwórcę,
żeby nie miały problemu Chawy (Ewy)…

1b. Adam i Jego Świadoma Decyzja

Ponieważ grzech popełniony nieświadomie, przez pomyłkę
jest mniejszy niż celowy bunt przeciwko Przykazaniu Boga
zwykle uznaje się, że Adam postąpił gorzej niż jego żona,
bo tego samego czynu dokonał z lepszym rozumieniem…

…jednak ze świadomości postępowania wynika jeszcze coś innego:
„jeśli nie wiesz dlaczego mogłeś to zrobić, to zgrzeszyłeś”,
„jeśli wiesz dlaczego wolno ci to zrobić, to nie grzeszysz”,
bo Prawo określa normy postępowania w zwyczajnych sytuacjach,
ale są też powody uzasadniające wyjątki od zakazów i nakazów, np.:
– choć w Szabat nie można pracować ani korzystać z pracy innych,
to gdy zagrożone jest życie lub zdrowie wzywa się lekarza;
– choć w Szabat ogólnie nie można opuszczać swoich siedzib
(obejmujących ogrodzone podwórka wokół domów lub miejscowości),
to gdy nabożeństwa nie ma bliżej, udaje się na zgromadzenie dalej;
1Mch 2,27-44 opisuje początkowe nie opuszczanie jaskiń w Szabat,
a potem walkę przeciwko oprawcom, którzy wtedy chcieli mordować;
– choć ogólnie nie spożywa się zakazanych nieczystych produktów,
to gdyby przez długi czas nie było dostępnego nic innego,
można bez intencji buntu spożyć to co jest, żeby ocalić życie
i nawet Tora(h) zapowiada, że w pladze będą to ludzkie zwłoki,
bo w obleganych miastach nie będzie już nic innego…

Ogólnie w judaizmie obowiązująca jest wykładnia Tory,
że w celu ratowania życia nie można naruszyć tylko 3 Przykazań:
zakazów bałwochwalstwa, przelewania krwi niewinnego i nierządu;
więc np. gdyby ktoś szantażował i próbował przymusić do grzechu
mówiąc: „jeśli tego nie zrobisz, to skrzywdzę ciebie lub twoich bliskich”
(gdy ten grzech nie jest faktyczną koniecznością, ale wybieraną ceną),
to należy wybrać męczeństwo jak uczniowie Mesjasza w I wieku n.e.;
ale jeśli powody i sposoby są inne, należy wybierać ratowanie życia

Mając świadomość tych czasami potrzebnych możliwości
można wrócić do rozważania problemu patriarchy w parszy:
Adam mógł mieć świadomość, że Chawa(h) nie umrze szybko,
ale będzie wygnana z Edenu do życia w gorszej części świata,
skąd Adam był wzięty (Bereszit/1Moj/Gensis/Rdz 2,7-8; 3,23),
więc był i wiedział jak tam jest i co będzie trzeba tam czynić;
gdzie nic nie przychodzi lekko, a wszystko wymaga wiele trudu
i ponieważ bardzo kochał swoją żonę i nie chciał jej cierpienia,
zdecydował, że musi wziąć za nią odpowiedzialność i jej pomóc,
dlatego naraził siebie na te same skutki, które ją dotkną

Adam nie uległ pokusie, żeby zjeść zakazany owoc,
Adam nie zbuntował się przeciwko zakazowi Boga;
Adam poświęcił swoje życie, żeby móc ratować żonę
i wziął na siebie część ciężaru, któremu by nie podołała…

1c. Poświęcenie Adama Jako Typ Oddania Mesjasza

Taka wykładnia tej historii jest nie tylko inspirująca praktycznie,
ale w związku z tym, że małżeństwo to obraz relacji króla z ludem,
w tym zarówno Boga z Iszraelem jak Mesjasza ze społecznością;
można tę historię czytać właśnie jako typ poświęcenia Jeszui (Jezusa),
który mógłby bez trudu i cierpienia wieść święte życie sam dla siebie
lub tylko małego grona najbliższych pozyskanych bez ryzka i wysiłku;
ale wybrał narażanie się po to, żeby móc ratować i uświęcać innych.
Oczywiście hipotetycznie Adam mógł postąpić w lepszy sposób:
nie popełnić zakazanego czynu, a wziąć winę na siebie i przebłagać,
ale wtedy nie byłoby dalszej historii ludzkości ani potrzeby Mesjasza,
bo ludzie pozostaliby w doskonałym stanie w Edenie przez cały czas;
lecz tu rozważamy motywacje tego, co się faktycznie wydarzyło,
bo Adam nie miał jeszcze doświadczenia, wiedzy ani rozumienia,
które pozwalałyby mu wymyślić i wybrać lepszą możliwość,
więc po prostu chciał być w jej sytuacji, żeby móc jej pomagać;
zaś Mesjasz uczynił doskonale i większe dzieło niż Adam,
bo nie tylko sam nie zgrzeszył (choć wielu się to wydawało
z powodu kontrowersji co do różnych wykładni Tory i tradycji),
ale też oddał życie nie tylko za najbliższych, a za obcych
Typ to częściowe podobieństwo, a nie idealny wzór.

Jeszua (Jezus) Mesjasz nauczał i pokazywał czynem,
że „nie zdrowi potrzebują lekarza, ale chorzy” (Mk 2,17),
więc nie przyszedł ratować sprawiedliwych, ale grzeszników
(bo ci pierwsi już nie potrzebują ratunku, a drudzy wciąż tak);
oczywiście nie po to, żeby mogli takimi pozostać i trwać w źle,
ale żeby dzięki danej szansie mogli się przemienić i poprawić

1d. Wzór Działalności Mesjasza i Nasza Ewangelizacja

Jeszua ani apostołowie nie zakładali nowej społeczności
ani nie oddzielali się od judaizmu, który chcieli naprawiać;
a nawet poświadczone w Biblii określenie ich jako
„αἵρεσιν” („(h)airesin”) – „herezja”/”odłam”/”sekta”
nie ma w oryginale poniżającego, negatywnego znaczenia,
w jakim te określenia zwykle funkcjonują współcześnie;
bo choćby w Dz 26,5 i Dz 15,5 określani są tak swoi;
więc były to po prostu odmienne nurty judaizmu,
które mimo różnic porozumiewały się i współdziałały,
choć nie bez wzajemnych sporów i rywalizacji…

Dopiero później zmienione, pogańskie „chrześcijaństwo”
zaczęło budować swoją nową tożsamość w opozycji do judaizmu,
a kolejne nurty „protestantyzmu” głównie na krytyce katolicyzmu
i innych poprzedzających je „zbyt mało reformowanych” wyznań;
więc po wiekach może wydawać się to naturalne i że tak trzeba;
ale my nie mamy postępować tylko naturalnie – jak zwierzęta,
lecz opanowywać rozumem swe czyny by postępować właściwie…

Osądzenie, potępienie i ukaranie odstępstwa bywa potrzebne,
ale jest to ostateczność wobec tych, którzy odrzucają szanse
i mimo licznych zachęt lub karcenia nie chcą dokonywać poprawy,
więc powinno to mieć konkretny i ograniczony zakres stosowania;
dlatego nie należy zaczynać od surowości ani się na niej skupiać,
bo celem głoszenia Ewangelii nie jest zniszczenie złych religii
ale uratowanie z nich tych, którzy są przez nie zwodzeni

Wzory dane przez Adama i Jeszuę (Jezusa) Mesjasza
zachęcają, żeby poświęcać się dla ratowania zagubionych,
żeby dawać szanse i pomagać podnosić się z grzechu,
żeby nawet narazić i poświęcić siebie dla dobra innych,
bo wolą Boga jest poprawa i sprawiedliwość ludzi (Ez 18,23),
zaś kara to ostateczność dla tych, którzy tego nie chcą…

2. Wcześniej Omawiane Zagadnienia

Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– właściwy sposób czytania i interpretacji Biblii;
– łączenie faktów i wiarygodność różnych świadectw;
– proces stwarzania i kształt wszechświata w Biblii;
– czym było Słowo Boże na początku.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Na Początku…
– Częściowe i Cała Prawda;
– Sposób Czytania Biblii.

Chwała Bogu!

Ostatnia modyfikacja: 2022-10-23.

Wyraź opinię o artykule:

Click to listen highlighted text!