Ustanowienia Boga w Parszy BeHar
Komentarz do parszy „BeHar” (części „Na_Górze”):
Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 25,1-26,2; Jr 32,6-27; Łk 4,16-21.
Ustanowienia (Przykazania) jakie Bóg dał w parszy BeHar.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tych czytań inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– lata szabatowe i jubileuszowe – powody i termin;
– wcześniejsze postanowienia Boga objawione później;
– łaska dla sprawiedliwych i pokutujących, kara dla grzeszników.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Błogosławieństwo w Ograniczeniu;
– Przewidziane od Początku;
– Czas Do Odpuszczenia;
– Czas Miłosierdzia i Sprawiedliwości.
2. Ustanowienia Boga w Parszy BeHar
2.1 (479) Uprawianie Ziemi przez Sześć Lat
i_sześć lat obcinał_(będziesz) winnicę_twą
i_zbierał_(będziesz) ten plon_jej.”
Nie każdy człowiek musi mieć ziemię i być rolnikiem czy sadownikiem,
bo np. pasterze wykorzystują ziemię w inny sposób i ciągle hodują bydło,
a potomkowie Lewiego nie otrzymali ziemi w swe prywatne dziedzictwo;
jednak jeśli ktoś ma ziemię, to powinien ją uprawiać i uzyskiwać z niej plony
w taki sposób, żeby mieć zapasy umożliwiające spełnienie kolejnych Praw.
„Obcinanie winnicy” to w tym zdaniu nie po prostu ścinanie gałęzi,
ale czynności mające na celu zebranie jak największej ilości owoców,
w szczególności odcinanie gron z pędów – tak się zbiera winogrona:
nie każdy owoc pojedynczo, ale wiele przy pomocy 1 cięcia.
2.2 (480) Zakaz Obsiewania Pól w Roku Szabatowym (Tarjag 319)
szabat dla_יהוה [Boga],
pola_twego nie obsiewaj i_winnicy_twej nie obcinaj.”
Obsiewanie jest przykładem pracy wchodzącej w skład aktywnej uprawy pola;
która jest zakazana ogólnie i całkowicie w oparciu o ten przykład;
zatem w tym roku pola się także nie orze i nie podlewa, ani nie ma żniw;
a ponieważ w tekście występują razem ze sobą pole [zboża] i winnica
Ustanowienia te łączą się ze sobą i rozciągają na inne formy upraw,
dlatego w tym roku tak samo nie sadzi się roślin wieloletnich
takich jak krzewy i drzewa owocowe.
2.3 (481) Zakaz Zbiorów z Winnic (i Sadów) w Roku Szabatowym (Tarjag 320)
szabat dla_יהוה [Boga],
pola_twego nie obsiewaj i_winnicy_twej nie obcinaj.”
W tekście Tory nie jest sprecyzowane czy zakaz obcinania
dotyczy gron, czyli samego zbierania owoców – korzystania;
czy też np. przycinania pędów – dbania o dobry wzrost roślin,
w tym np. usuwania złamanych lub uschłych gałęzi,
które mogłyby stanowić zagrożenie dla otoczenia.
Kluczowa dla rozstrzygnięcia może być w tej sprawie intencja cięcia:
nie można dokonywać takiego, które miałoby na celu zwiększenie zbioru tego roku:
nie można zabiegać o to, żeby owoców było więcej, były większe lub słodsze…
2.4 (482) Zakaz Zbierania Dzikich Plonów Roku Szabatowego (Tarjag 321)
i_tych winogron (z)_nieobcinanych_[pędów]_twoich nie zerwiesz.
Rok odpoczynku będzie dla_ziemi.”
Zakaz dotyczy zbierania do pojemników i gromadzenia na zapas
tego, co wyrosło z ziarna, które opadło i samo rozsiało się we wcześniejsze lata.
2.5 (483) Zakaz Zbierania Owoców Roku Szabatowego (Tarjag 322)
i_tych winogron (z)_nieobcinanych_[pędów]_twoich nie zerwiesz.
Rok odpoczynku będzie dla_ziemi.”
Na roślinach wieloletnich owoce mogą pojawić się w każdym roku,
jednak w roku szabatowym nie można z nich korzystać tak jak ze zbóż,
czyli nie mogą być zbierane na zapas – do wykorzystania później.
2.6 (484) Spożywanie Plonów Roku Szabatowego
dla_ciebie i_dla_sługi_twego i_dla_służebnicy_twej
i_dla_osiadłych_[przybyszów]_twoich, tych_mieszkających z_tobą
i_dla_bydła_twego i_dla_zwierząt, które w_ziemi_twej
będzie cały plon_jej na_pokarm.”
To, co samo wyrośnie w roku szabatowym, może być spożywane
jednakowo przez wszystkich ludzi i zwierzęta, także te dzikie.
W roku szabatowym nie obowiązuje własność pól i sadów,
dlatego każdy może wziąć i zjeść z każdego miejsca na ich obszarze,
a nie tylko ze skraju, który ma być pozostawiany dla ubogich zawsze.
2.7 (485) Nakaz Liczenia Siedmiu Okresów Siedmiu Lat (Tarjag 323)
i_będzie dla_ciebie dni siedem szabatowych tych_lat, dziewięć i_czterdzieści lat.„
Biblijny rok przypadający na przełom gregoriańskich lat 2023/2024 n.e.
jest 3. rokiem 6. okresu 7 lat, czyli łącznie 38. rokiem z 49 lat tego cyklu;
co jest uzasadnione w komentarzu „Błogosławieństwo w Ograniczeniu„.
2.8 (486) Nakaz Ogłoszenia Jobelu Dęciem w Szofar w Jom HaKipurim (Tarjag 324)
w_dziesiątym_[dniu] od_nowiu, w_Dniu Tych_Przebłagań
rozgłosisz szofaru_[dźwięk] w_całej ziemi_waszej.”
2.9 (487) Uświęcenie Roku Jobelu (Tarjag 325)
i_ogłosicie wolność w_ziemi dla_wszystkich mieszkańców_jej,
Jobel to będzie dla_was i_wrócicie mąż_[każdy] do własności_swej
i_mąż_[każdy] do rodziny_swej wrócicie.”
Poza przywróceniem do dziedzicznej własności
Jobel ma te same ograniczenia co szemita (rok szabatowy),
które obowiązują także w roku następnym po 7. roku szabatowym,
który jest jednocześnie 1. rokiem kolejnego cyklu 49 lat,
a nie dodatkowym rokiem poza rachubą siedmioleci.
2.10 (488) Zakaz Prac Rolniczych w Roku Jobelu (Tarjag 326)
nie obsiejecie i_nie (będziecie)_żąć tego, (co)_samo_wyrośnie
i_nie zerwiecie_[winogron] (z)_tych nieobcinanych_[pędów].”
2.11 (489) Zakaz Żniw w Roku Jobelu (Tarjag 327)
nie obsiejecie i_nie (będziecie)_żąć tego, (co)_samo_wyrośnie
i_nie zerwiecie_[winogron] (z)_tych nieobcinanych_[pędów].”
2.12 (490) Zakaz Zbierania Owoców Roku Jobelu (Tarjag 328)
nie obsiejecie i_nie (będziecie)_żąć tego, (co)_samo_wyrośnie
i_nie zerwiecie_[winogron] (z)_tych nieobcinanych_[pędów].”
2.13 (491) Nakaz Uczciwego Sprzedawania i Kupowania (Tarjag 329)
czy kupować z_ręki bliźnego_swego,
nie krzywdźcie mąż_[jeden] tego brata_jego.”
Wykładnia judaizmu wywodzi z tego nakaz rozsądzania sporów o handel,
jednak dosłowny i właściwy sens Przykazania w Torze jest znacznie lepszy,
bo nakazuje tak sprzedawać i kupować, żeby spory o to nie były potrzebne,
żeby wszystkie ceny były uczciwe, zgodne z wartością przedmiotu transakcji;
dlatego sprzedający ma oczekiwać ceny zgodnej z wartością rzeczy, jaką zna,
a kupujący ma być gotowy zapłacić zgodnie z oczekiwaną korzyścią z nabycia;
tak by w toku negocjacji zapłacić mniej i dostać więcej niż się oczekiwało,
a nie musieć walczyć o oczekiwaną cenę, która nie będzie satysfakcjonująca.
2.14 (492) Nakaz Wyznaczania Cen Według Rzeczywistej Wartości (Tarjag 330)
w_liczbie lat plonów sprzeda dla_ciebie.”
Przykład wyceny do sprzedaży ziemi pokazuje jednoznacznie,
że ona ma być oparta na typowej ilości spodziewanych plonów,
jakie powinny być możliwe do uzyskania w okresie do Jobelu,
w który będzie musiała być zwrócona sprzedającemu.
2.15 (493) Zakaz Poniżania Ludzi Słowami (Tarjag 331)
Przykazanie to jest dane w kontekście handlu [i sporów o handel],
dlatego dotyczy nieuczciwych metod wywierania presji na innych,
np. bezpodstawnego zarzucania skąpstwa czy pazerności,
wymyślania nieistniejących problemów i czyjejś nieuczciwości.
Zakaz nie odnosi się do sytuacji, gdy zarzuty są prawdziwe i uzasadnione.
2.16 (494) Błogosławieństwo na Szemity i Jobele
’Co zjemy w_roku tym_siódmym jeśli nie posiejemy i_nie zbierzemy tego plonu_naszego?’
To_nakażę to błogosławieństwo_Moje dla_was w_roku tym_szóstym
i_wystarczy oto tego_plonu na_trzy te_lata.
I_zasiejecie oto tego_roku, tego_ósmego
i_zjecie z tego_plonu starego aż_do tego_roku, tego_dziewiątego,
aż wzejdzie plon_jego jeść_(będziecie) stary.”
Bóg zapewnia, że lata szabatowe nie będą czasem głodu, smutku ani trudu,
ale wcześniejsze plony wystarczą, żeby w nich świętować i się radować.
Jest to też czas na konieczne prace nierolnicze, a szabat dla ziemi.
2.17 (495) Zakaz Sprzedaży Ziemie na Stałe (Tarjag 332)
bo dla_Mnie ta_ziemia, bo przybyszami i_mieszkańcami wy u_Mnie.”
2.18 (496) Wykup Sprzedanej Ziemi
bo_[gdy] zubożeje brat_twój i_sprzeda posiadłość_swą,
to_przyjdzie wykupujący_jego, ten_krewny jego i_wykupi to sprzedane brata_jego,
a_mąż_[jakiś] jeśli nie będzie dla_niego wykupującego,
i_zdobędzie ręka_jego i_znajdzie wystarczająco (na)_wykup_swój,
to_policzy te lata od_sprzedaży_swej i_zwróci oto tę_resztę
dla_męża, któremu sprzedał dla_niego
i_powróci do_posiadłości_swej.”
2.19 (497) Zwrot Ziemi w Roku Jobelu (Tarjag 333)
to_pozostanie sprzedana_[ziamia]_jego
w_ręku tego_kupującego oto aż_do roku tego_Jobelu.
I_wyjdzie w_Jobel i_wróci do_posiadłości_swej.”
2.20 (498) Wykup Własności w Mieście do Roku od Sprzedaży (Tarjag 334)
to_będzie wykup_jego aż_do końca roku sprzedaży_jego,
(w_te)_dni będzie wykup_jego.”
2.21 (499) Własność Lewitów (Tarjag 335)
to_przejdzie_[na_powrót] sprzedany dom i_miasto posiadania_jego w_Jobel,
bo domy miast Lewitów to posiadłość_ich w_pośród synów Iszraela
i_pole obrzeży miast_ich nie (będzie)_sprzedane,
bo posiadłość wieczności to dla_nich.”
2.22 (500) Zakaz Odsetek od Pożyczek dla Ubogich (Tarjag 336)
[aby_był_jak]_przybysz i_osadnik i_żył z_tobą.
Nie weźmiesz od_niego odsetek ani_lichwy
i_(będziesz)_bał_(się) od_Boga_twego aby_żył brat_twój z_tobą,
tych pieniędzy_twoich nie dasz dla_niego na_odsetki
ani_na_lichwę nie_dasz pokarmu_twojgo.”
Zakaz odsetek dotyczy pożyczek udzielanych ubogim bliźnim w celu pomocy,
gdy nie przedstawia się ich jako dar, żeby nie poniżyć tym osoby w potrzebie
(a taka według Tory pożyczka ulega umorzeniu jeśli nie uda się jej spłacić na czas);
zatem z całą pewnością i z założenia nie są udzielane z intencją materialnego zysku.
Sednem przestępstwa lichwy nie jest wysokość odsetek,
ale wykorzystywanie słabości i potrzeby pożyczkobiorcy,
żeby wymuszać na nim niekorzystne warunki i ponaglać zapłatę.
Prawo to w żadnym stopniu nie dotyczy „usług finansowych”,
jakimi mogą być kredyty na duże inwestycje, na które kogoś nie stać,
a które mają prowadzić np. do osiągnięcia w przyszłości oszczędności,
zwiększenia przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej
lub po prostu podnieść komfort życia i dać satysfakcję.
2.23 (501) Zakaz Poniżania Zaprzedanego Brata Zbyt Ciężką Pracą (Tarjag 337)
i_zasprzeda_(się) dla_ciebie, nie założysz na_niego pracy niewolnika.”
2.24 (502) Zakaz Dalszej Odsprzedaży Zaprzedanego Brata (Tarjag 338)
2.25 (503) Zakaz Złego Traktowania Zaprzedanego (Tarjag 339)
2.26 (504) Możliwość Nabycia Obcego Niewolnika na Stałe (Tarjag 340)
którzy będą dla_ciebie z_tych narodów, które wokół_was,
od_nich kupicie niewolnika i_niewolnicę,
a_także z_synów tych_osiedleńców, tych_mieszkających z_wami,
od_nich kupicie i_z_rodzin_ich, które z_wami,
którzy zrodzeni_(zostali) w_ziemi_waszej
i_będą dla_was na_własność
i_zostawicie ich dla_synów_waszych po_was,
aby_dziedziczyli własność na_zawsze, w_nich zniewolicie,
ale_w_braciach_waszych, synach Iszraela,
mąż_[jeden] nad_bratem_wym nie zapanuje nad_nim surowo.”
Tora(h) pozwala, żeby członek Ludu Boga miał niewolnika z obcych narodów,
jednak nie można w tym celu być agresorem i napadać w celu pojmania,
nie można też kupić na niewolnika człowieka, który został porwany.
Wzięcie w niewolę może nastąpić w wojnie, która zaczęła się jako obronna;
a także w wyniku samo-zaprzedania obcego, który zubożał i był w potrzebie,
dlatego sam zdecydował się oddać na wieczną służbę pobożnej osobie.
2.27 (505) Wykup Niewolnika Zaprzedanego Obcym
a_zubożeje brat_twój przy_nim i_zaprzeda_(się)
dla_przybysza osiadłego przy_tobie lub_potomkowi rodziny przybysza,
po zaprzedaniu_(się) wykup będzie dla_niego,
jeden z_braci_jego wykupi_go.”
2.28 (506) Zakaz Dopuszczenia by Obcy Poniżyli Niewolnika z Iszraela (Tarjag 341)
2.29 (507) Uwolnienie Niewolnika z Iszraela w Roku Jobelu
to_wyjdzie w_roku tego_Jobelu on i_synowie_jego z_nim.”
2.30 (508) Zakaz Pokłonów Obrazom na Mozaikowej Posadzce (Tarjag 342)
ani_kamiennych_[pomników] nie postawicie dla_siebie
ani_kamieni obrazów nie umieścicie na_ziemi_waszej
aby_oddawać pokłon_im, bo Ja יהוה, Bóg_wasz.”
Wykładania w tradycji judaizmu podkreśla o zakazie dotyczącym mozaik,
że obowiązuje nawet wtedy, gdy miałyby służyć do oddawania czci Bogu,
np. gdyby przedstawiały biblijne treści i/lub były dekoracją synagog,
dlatego nie można kłaniać się stojąc na nich lub tuż przed nimi,
choćby pokłon wtedy był kierowany ku Jeruszalaim i Bogu.
Nie jest to jednak całkowity zakaz wykonywania mozaik
ani ich umieszczania w religijnym kontekście judaizmu,
gdzie funkcjonują powszechnie od czasów starożytnych;
istotne jest jednak, żeby oddawanie czci nie kojarzyło się z obrazem,
dlatego mozaika może znajdować się np. z tyłu na kłaniającym się.
3. Liczenie Aomeru
W Szabat 24/25.05.2024 jest 16. dzień 2. miesiąca Ziw/Eir,
25. dzień licząc od 1. powszedniego po zakończeniu Chag HaMacot,
zatem 4. dzień 4. tygodnia i łącznie 25. dzień liczenia aomeru.
Chwała Bogu!