Ustanowienia Boga w Parszy Ki Tece
Komentarz do parszy „Ki Tece” (części „Gdy Wyjdziesz”):
Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 21,10-25,19; Iz 54,1-10; 1Kor 5,1-5.
Ustanowienia (Przykazania) jakie Bóg dał w parszy Ki Tece.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– wyjaśnienie Prawa możliwości wzięcia branki;
– właściwy sens postanowień „soboru” w Jeruszalaim;
– właściwe podejście do „7 Przykazań potomków Noacha”;
– wyjaśnienia kilku innych Przykazań z tej parszy;
– sens Prawa o rozwodach, odpowiedzialność mężczyzn;
– ważność zawarcia małżeństwa wobec Praw o rozwodzie;
– dosłowny i duchowy sens ogrodzenia na dachu.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Dojście do Celu Przykazania;
– Miłość Wobec Przeciwności;
– Warunki Zawarcia Małżeństwa;
– Zabezpieczony Dach.
Poprzednie komentarze rozważają już praktyczne i duchowe treści parszy,
więc warto kliknąć i otworzyć artykuły wskazane w odnośnikach powyżej.
2. Ustanowienia Boga w Parszy Ki Tece
2.1 (780) Możliwość Podjęcia Walki Zbrojnej
Tora(h) nie zakazuje całkowicie ani bezwarunkowo uczestnictwa w wojnach,
ale wyznacza warunki i sposób w jaki można lub trzeba to czynić.
Gdyby walka z wrogami czy posiadanie i używanie broni były całkiem zakazane,
to fragmentów Tory i Przykazań takich jak w nich zawarte wcale by nie było,
bo jeden ogólniejszy zakaz całkowicie wyłączałby ich stosowanie.
Tradycja judaizmu dopowiada do tego wersetu słowa „[która nie jest wojną konieczną]„,
jednak jest to całkiem niewłaściwe postawienie sprawy lub „skrót myślowy”,
bo sprawiedliwe wojny według Tory nie dzielą się na konieczne i niekonieczne
i w „niekoniecznych” po prostu nie trzeba i nie można brać udziału.
Tora(h) nakazuje podbój Ziemi Kanaan i wszczęcie wojen z jej narodami,
które ze względu na praktykowaną nieprawość mają być całkiem zniszczone;
a także nie pozwala atakować ani zajmować terytoriów sąsiadów,
którzy otrzymali od Boga swoje dziedzictwa wokół Ziemi Iszraela;
z którymi Iszrael jednak walczył gdy został przez nich zaatakowany,
co uzasadniało wojnę i najazdy, które inaczej byłyby zakazane,
a tak trzeba powstrzymać możliwość dalszego atakowania.
Prawo dane w tym miejscu nie dotyczy nakazanego podboju Kanaanu,
w trakcie którego nie można było ocalić kobiet ani wziąć branek;
ale wyraźnie zostało ustanowione dla innych wojen w przyszłości.
2.2 (781) Warunki Wzięcia za Żonę Kobiety Pojmanej na Wojnie (Tarjag 530)
i_wyda_go יהוה, Bóg_twój, w_ręce_twoje i_weźmiesz jeńców_jego
i_ujrzysz wśród_jeńców kobietę pięknego wyglądu
i_zakochasz_(się) w_niej i_weźmiesz dla_siebie na_żonę,
to_wprowadzisz_ją do_środka domu_twojego
i_ostrzyże tę głowę_swoją i_uczyni te paznokcie_swoje
i_zdejmie tę suknię branki z_siebie
i_zamieszka w_domu_twoim
i_opłakiwać_(będzie) tego ojca_swego i_tę matkę_swą miesiąc dni,
a_potem tak zbliżysz_(się) do_niej
i_zostaniesz_mężem_jej i_będzie dla_ciebie za_żonę…”
Celem Przykazania o brance jest zapobiegnięcie czynom,
jakich często dopuszczają się pogańscy żołnierze w obcych krajach,
gdzie doświadczając ogromu złych emocji, w tym agresji i pożądania,
a także traktując wszystkich jak wrogów – bez szacunku, w pogardzie,
dopuszczają się między innymi gwałtów na napotkanych kobietach.
Tora(h) zabrania współżycia innego niż w prawowiernym małżeństwie
(co do czego zdarza się jednak, że trzeba naprawić popełniony grzech),
dlatego ogranicza niewłaściwe zachowania i pomaga się opanować
poprzez wyznaczenie drogi prowadzącej do uczynienia tego dobrze
lub dającej czas, żeby ochłonąć i podjąć rozsądną decyzję.
Tradycja judaizmu dodaje do tego Przykazania
o możliwości poślubienia „nawet jeżeli ona ma męża”,
co jest rażącą sprzecznością z biblijną etyką małżeństwa,
która zabrania cudzołóstwa i pożądania cudzej żony…
Oczywiście ogólnie można rozważać poślubienie np. wdowy,
co w tym przypadku wymaga wiedzy, że mąż zginął w wojnie,
lub innego, niezależnego, sprawiedliwego ustania małżeństwa,
do którego musiało dojść jeszcze przed omawianą tu sytuacją;
jednak Tora(h) nakazuje też doszczętnie zniszczyć bezbożnych,
w tym mężczyzn i kobiety, a nawet dzieci i zwierzęta tych ludzi
wyłączając z tego tylko dziewczynki, które jeszcze nie współżyły,
wobec czego należy też wziąć pod uwagę taką możliwość,
że tylko kobiety w dziewictwie mogą stać się jeńcami,
więc tylko kobiet w dziewictwie może dotyczyć to Prawo.
2.3 (782) Zakaz Sprzedaży Pojmanej Kobiety, Która Miała Zostać Żoną (Tarjag 531)
i_odeślesz_(ją) jako_wolną,
to_sprzedając nie sprzedasz_jej za_pieniądze,
nie wymusisz na_niej dlatego, że poniżałeś_ją.”
2.4 (783) Zakaz Dopuszczenia By Pojmana Kobieta Została Niewolnicą (Tarjag 532)
i_odeślesz_(ją) jako_wolną,
to_sprzedając nie sprzedasz_jej za_pieniądze,
nie wymusisz na_niej dlatego, że poniżałeś_ją.”
2.5 (784) Możliwość Małżeństw Mężczyzny z Kilkoma Żonami
Podobnie jak wcześniej co do wyruszenia na wojnę,
Praw dotyczących wielożeństwa by nie było, gdyby było to zakazane;
a skoro Bóg w Torze reguluje te sprawy, to dopuszcza ich wystąpienie.
Biblijne wielożeństwo nie jest „przywilejem mężczyzny”
i nie ma na celu tego, żeby mąż mógł wybierać między żonami
ani postępować w sposób, który będzie go bardziej zadowalał;
ale oznacza to wzięcie na siebie odpowiedzialności i obowiązków,
bo mąż musi tak samo dbać i zaspokajać potrzeby wszystkich żon,
a nie może niczego umniejszyć żadnej z powodu innych;
dlatego też zwykle rozsądnie i najlepiej mieć jedną żonę,
co jest też wzorowym wymogiem dla starszych społeczności.
2.6 (785) Pierworodnym Ma Być Syn Żony, Która Urodziła Pierwszego Syna
aby_dać dla_niego część_podwójną we_wszystkim, co posiada,
dla_niego, bo on pierwociną siły_jego, dla_niego Prawo Tego_Pierworództwa.”
Nie można pozbawić ani przenieść Prawa Pierworództwa na innego syna
z powodu kochania bardziej matki innego syna niż faktyczny pierworodny;
nie zabrania to jednak pozbawienia pierworództwa syna, który zawinił
np. popełniając przeciw ojcu śmiertelny grzech (niezależnie czy za to skazano).
Z tego powodu Jakub nie mógł uczynić pierworodnym Josefa,
ale Reuben stracił swe zwierzchnictwo ostatecznie na rzecz Jahuda(ha),
który jest synem tej samej matki, a nie bardziej kochanej Rachel.
2.7 (786) Zakaz Bycia Krnąbrnym i Kara Śmierci Dla Krnąbrnego Syna (Tarjag 533)
nie słuchający w_głos ojca_swego i_w_głos matki_swojej
i_karcić_(będą) go i_nie usłucha ich,
to złapią go ojciec_jego i_matka_jego i_zaprowadzą go
do starszych miasta_jego i_do bramy miejsca_jego
i_powiedzą do starszych miasta_swego:
’syn_nasz oto uparty i_krnąbrny,
nie słucha w_głos_nasz,
rozpustę_(popełnia) i_pije’
i_ukamienują_go wszyscy mężczyźni miasta_jego w_kamienie i_umrze
i_usuniesz to_zło z_pośród_ciebie, a_cały Iszrael usłyszy i_bać_(się_będzie).”
Przykazanie nie dotyczy jeszcze niedorosłego dziecka,
które jeszcze nie zna ani nie potrafi stosować Prawa,
ale dopiero musi być tego nauczone i odpowiedzialni za nie są rodzice;
chodzi o dorosłego syna, który potrafi wybrać rozpustę i pijaństwo,
a odmawia odpowiedzialnego postępowania i spełniania obowiązków.
Tradycja judaizmu ogranicza zastosowanie tego Przykazania
tylko do syna na progu dorosłości – w wieku, gdy powinien się usamodzielniać;
jednak Przykazanie Czci Rodziców ma na celu przedłużać ich życie,
więc jego naruszenie jest wtedy, gdy dzieci odmawiają opieki na starość
i to jest nakaz wymierzenia kary za śmiertelne odstępstwo od Przykazania,
którego w rzeczywistości może się dopuścić syn w każdym wieku.
2.8 (787) Powieszenie na Drewnie Zwłok Ukaranego Śmiercią (Tarjag 534)
i_zabity_zostanie, to_powiesisz do na drewnie.”
Nie jest to nakaz wykonania kary śmierci przez powieszenie,
ale nakaz wywieszenia zwłok na widok publiczny i znak dla społeczności.
W Torze nie ma kary śmierci przez powieszenie ani ukrzyżowanie.
Słowo „chet(e)” może oznaczać „grzech”, za który ukarano śmiercią,
ale też „brak” – błędne lub niesprawiedliwe wydanie takiego wyroku;
bo w obu przypadkach trzeba zwrócić na to uwagę społeczności,
żeby ani grzech zabitego ani grzech sędziów się więcej nie powtórzał.
2.9 (788) Zwłoki Powieszone na Drewnie Nie Mogą Zostać na Noc (Tarjag 535)
bo grzebiąc pogrzebiesz_go w_dniu tym_oto.”
2.10 (789) Nakaz Pogrzebania Skazanego na Śmierć w Dniu Zabicia (Tarjag 536)
bo grzebiąc pogrzebiesz_go w_dniu tym_oto.”
Tradycja judaizmu wywodzi z nakazu dotyczącego skazanego na śmierć,
który jako przestępca jest uważany za przykład najgorszego i wzgardzonego,
że każdego zmarłego należy [tym bardziej] pogrzebać w dniu śmierci;
co jednak nie zgadza się ze świadectwami historycznymi w Torze,
gdy na pogrzeby przybywali krewni mieszkający daleko,
więc czyniono to później, żeby móc uhonorować zmarłego.
2.11 (790) Zwrócenie Zgubionego Właścicielowi (Tarjag 537)
zobaczysz tego byka brata_swego lub tę owcę_jego
błąkające_(się) i_odwrócisz_(się) od_nich;
[bo]_na_powrót zaprowadzisz_jego do_brata_twego;
a_jeśli nie blisko brat_twój ciebie i_nie znasz_go,
to_zaprowadzisz_go do wnętrza domu_swego
i_będzie z_tobą aż poszuka brat_twój go i_zwrócisz_go mu.
I_tak postąpisz dla_osła_jego, i_tak postąpisz dla_płaszcza_jego
i_tak postąpisz dla_każdej zgubionej_[rzeczy] brata_twego,
która zgubiona od_niego i_znaleziona_[przez_ciebie],
nie możesz odwrócić_(się_od_tego).”
2.12 (791) Zakaz Udawania Nie Widzenia Zgubionego (Tarjag 538)
2.13 (792) Zakaz Powstrzymania Się od Pomocy Przygniecionemu Zwierzęciu (Tarjag 539)
padające na_drodze, to_nie_odwrócisz_(się) od_nich,
podnosząc podniesiesz_(je) z_nim.”
2.14 (793) Nakaz Pomocy w Rozładowaniu Przeciążonego Zwierzęcia (Tarjag 540)
padające na_drodze, to_nie_odwrócisz_(się) od_nich,
podnosząc podniesiesz_(je) z_nim.”
2.15 (794) Zakaz Noszenia Przez Kobietę Męskich Ubrań i Broni (Tarjag 541)
i_nie ubieże mąż_[wojownik] szaty kobiety,
bo obrzydliwością (dla)_יהוה , Boga_twego każdy czyniący to.”
2.16 (795) Zakaz Noszenia Przez Mężczyznę Kobiecych Ubrań (Tarjag 542)
i_nie ubieże mąż_[wojownik] szaty kobiety,
bo obrzydliwością (dla)_יהוה , Boga_twego każdy czyniący to.”
2.17 (796) Zakaz Zabrania Ptaka-Matki z Gniazda z Młodymi lub Jajami (Tarjag 543)
na_dowolnym drzewie lub na_ziemi, (z)_pisklętami lub (z)_jajami,
a_ta_matka wysiaduje na tych_pisklętach lub na tych_jajach,
nie zabierzesz tej_matki z tymi_młodymi.”
2.18 (797) Nakaz Odgonienia Ptaka-Matki Gdy Zabiera się Młode [lub Jaja] (Tarjag 544)
a_oto te_młode weźmiesz dla_siebie, aby_było dobrze dla_ciebie
i_przedłużysz dni.”
2.19 (798) Nakaz Ogrodzenia Krawędzi Wysokich Miejsc i Zakaz Niebezpiecznych Dziur (Tarjag 545, 546)
abyś_nie sprowadził krwi na_dom_swój jeśli spadając ten_spadający z_niego.”
2.20 (799) Zakaz Wysiewania Winnicy Różnymi Rodzajami Ziarna (Tarjag 547)
aby_nie poświęcone te_wszystkie, te_nasiona, które posiejesz i_plon tej_winnicy.”
Przykazanie ma sens praktyczny i symboliczny.
Praktycznie nie można wysiać winnicy ziarnami różnych odmian,
bo wymieszane krzewy miałyby różne potrzeby i owoce dojrzewały w różnym czasie,
więc zbiór byłby trudniejszy i mniej efektywny, wymagający indywidualnych ocen,
podczas gdy podzielone według rodzajów można zbierać wszystkie na raz.
Nie jest zakazane posiadanie różnych odmian winogron w jednej winnicy,
ale muszą one być rozróżnione i rozdzielone – posadzone oddzielnie,
żeby w każdej części był jeden rodzaj nie mieszający się z innymi.
Symboliczny sens tego i wielu innych Przykazań wskazuje,
że nie można łączyć biblijnej pobożności i pogańskimi religiami,
nie można służyć jednocześnie prawdziwemu Bogu i bożkom.
2.21 (800) Zakaz Spożywania Plonu Winnicy Wysianej Mieszanym Ziarnem (Tarjag 548)
aby_nie poświęcone te_wszystkie, te_nasiona, które posiejesz i_plon tej_winnicy.”
2.22 (801) Zakaz Zaprzęgania do Wspólnej Pracy Zwierząt Różnych Gatunków (Tarjag 549)
Podobnie jak wcześniejsze Przykazanie i to ma dosłowny i symboliczny sens.
Dosłowny jest taki, że praca różnych zwierząt może nie dać się połączyć
i w praktyce jedno z nich będzie przeciążone wykonywać całą pracę,
a drugie będzie tylko sprawiać problemy idąc zaprzęgnięte obok,
gdy wcale nie jest w stanie robić tego, co właściwe do tej pracy.
Symboliczne znaczenie odnosi się do ludzi służących w społeczności
i wskazuje, że każdemu należy powierzać funkcje właściwe do zdolności,
a nie wymuszać, żeby ktokolwiek robił coś przeciwnego niż potrafi,
bo może to nie tylko nie pomagać, ale przeszkadzać w spełnianiu.
2.23 Zakaz Ubierania Szat z Mieszanych Tkanin (Tarjag 550)
Ten zakaz był już dany w parszy Kedoszim Tihju
w formie ogólnej (bez ograniczenia do lnu i wełny),
zaś tutaj konkretny przykład należy uogólniać tak samo,
jak czyni się z zaprzęganiem do pracy różnych zwierząt.
2.24 (802) Poślubienie Żony (Tarjag 551)
W kontekście zarzutów stawianych przez męża żonie
wskazane są istotne elementy zwyczajowego sposobu zawierania małżeństwa,
takie jak uzyskanie i pozostawienie ojcu kobiety dowodów jej dziewictwa
(było to zakrwawione prześcieradło z nocy poślubnej okazane gościom weselnym);
dzięki czemu możliwa była skuteczna obrona przed oszczerstwami.
Fakty te nie wprost wskazują, że zawarcie małżeństwa,
pomimo tego, że właściwie dokonuje się pomiędzy mężem i żoną
i nie potrzeba, żeby ktokolwiek „udzielał im ślubu” (nie robi tego kohen),
powinno zawierać w sobie też publiczną uroczystość dla społeczności,
która zapewni, że małżeństwo będzie jawne i właściwie postrzegane,
a w razie potrzeby znajdą się też świadkowie w jego sprawie.
2.25 (803) Nakaz Pozostania z Żoną Męża, który Ją Zniesławił (Tarjag 552)
bo narzucił imię złe o dziewicy Iszraela i_dla_niego pozostanie za_żonę
i_nie może oddalić_jej (przez)_wszystkie dni.”
Tradycja judaizmu podaje, że decyzja o dalszym trwaniu małżeństwa
w takiej sytuacji należy do żony – to zniesławiający mąż nie może jej oddalić,
ale ona może nie chcieć pozostawać dłużej z takim krzywdzącym mężem.
2.26 (804) Zakaz Oddalenia Żony przez Męża, który Ją Zniesławił (Tarjag 553)
bo narzucił imię złe o dziewicy Iszraela i_dla_niego pozostanie za_żonę
i_nie może oddalić_jej (przez)_wszystkie dni.”
2.27 (805) Nakaz Wykonania Kary Śmierci przez Ukamienowanie (Tarjag 554)
i_ukamienujecie ich kamieniami i_umrą…„
2.28 (806) Zakaz Ukarania Osoby Przymuszonej do Grzechu Wbrew Woli (Tarjg 555)
nie_(ma) dla_dziewczny, dla_dziewczyny grzechu śmiertelnego,
bo jak powstanie mąż przeciw bliźniemu i_pozbawi_go duszy,
tak ta_sprawa oto.”
Przykazanie to jest dane na jednym, konkretnym przykładzie,
jednak wywodzona jest z niego ogólna zasada dla podobnych sytuacji,
że gdy jest się przymuszanym do akceptacji lub popełnienia grzechu
gdy nie można wezwać pomocy i ratunku ani samemu się przeciwstawić,
to wina obciąża wyłącznie sprawcę, który to wykorzystał i przymusił.
2.29 (807) Nakaz Poślubienia Zgwałconej Kobiety (Tarjag 556)
dla_ojca tej_dziewczyny, tej_dziewczyny, pięćdziesiąt (szekli)_srebra
I_dla_niego będzie na_żonę,
za_to że znieważył_ją nie może odesłać_jej (przez)_wszystkie dni.”
Mężczyzna ma obowiązek wziąć odpowiedzialność za skrzywdzoną kobietę,
dlatego musi starać się ją poślubić i zaspokajać jej potrzeby, opiekować się nią;
ale zgodnie z tym, co zostało już w tej sprawie podane w parszy Miszpatim
ojciec kobiety może odmówić tego małżeństwa niegodnemu mężczyźnie,
np. gdy uzna, że nie nadaje się na męża lub gdy skrzywdzona tego nie chce.
2.30 (808) Zakaz Oddalenia Zgwałconej Kobiety (Tarjag 557)
dla_ojca tej_dziewczyny, tej_dziewczyny, pięćdziesiąt (szekli)_srebra
I_dla_niego będzie na_żonę,
za_to że znieważył_ją nie może odesłać_jej (przez)_wszystkie dni.”
2.31 (809) Zakaz Zawierania Małżeństwa Przez Bezpłodnego Mężczyznę (Tarjag 558)
Przykazanie nie zakazuje takim osobom czcić Boga ani być Bogu posłusznymi,
ale mówi, że nie otrzymają dziedzictwa, którego nie mogą przekazać dalej,
dlatego świadomi swojej bezpłodności nie mogą zawierać małżeństw,
które byłyby krzywdą dla drugiej osoby pozbawionej szans na potomstwo.
2.32 (810) Zakaz Zawierania Małżeństw przez Dzieci Nieprawego Łoża (Tarjag 559)
nawet pokolenie dziesiąte nie wejdzie dla_niego do_zgromadzenia יהוה [Boga].”
Jak w powyższym Przykazaniu nie jest to zakaz nawrócenia ani pobożności,
ale otrzymania i przekazania dziedzictwa poprzez małżeństwo i potomstwo
z osobami, które nie są mamzerami i nie mają takiego statusu.
W rzeczywistości takie osoby mogą wyznawać i praktykować biblijną wiarę,
z tym, że małżeństwa powinny zawierać wśród podobnych sobie.
2.33 (811) Zakaz Małżeństwa z Amoni[tą] lub Moabi[tą] (Tarjag 560)
nawet pokolenie dziesiąte nie wejdzie dla_nich do_zgromadzenia יהוה [Boga] na wieczność.”
2.34 (812) Zakaz Pokoju z Amoni[tami] i Moabi[tami] i Troski o Ich Dobro (Tarjag 561)
2.35 (813) Dopuszczenie Małżeństw z Edomi[tami] i Micrej[czykami] (Tarjag 562, 563)
nie gardź Micrei[czykiem], bo przybyszem byłeś w_kraju_jego,
synowie, którzy urodzą_(się) dla_nich (w)_pokoleniu trzecim
wejdą dla_nich do_zgromadzenia יהוה [Boga].”
Tradycja judaizmu pozwala zawierać małżeństwa z Edomitami i Micrejczykami
dopiero w trzecim pokoleniu od nawrócenia na judaizm ich przodków
(a wcześniej mogą zawierać małżeństwa tylko z innymi konwertytami),
zatem nawet obecnie konieczne jest sprawdzanie historii rodziny;
jednak historyczny kontekst tego Przykazania może wskazywać raczej
na 3. pokolenia od wyjścia z Micraim i odmowy przejścia przez Edom,
wobec czego od dawna konwertytami z tych narodów nie można gardzić,
ale powinni być uznawani i traktowani jak pełnoprawni czciciele Boga.
2.36 (814) Zakaz Wstępu Nieczystych do Obozu (Tarjag 564)
to_wyjdzie na zewnątrz od_obozu, nie wejdzie do środka tego_obozu.”
Wykładnia tego Przykazania w tradycji judaizmu nie wymaga,
żeby nieczyści opuszczali swe obozy mieszkalne – wychodzi na cały dzień poza miasta;
ale wyjaśnia, że chodzi tylko o poświęconą część obozu, której strzegli Lewici,
a więc obszar, który obejmował Świątynię i jej otoczenie, gdzie się zgromadzano.
W tekście Tory ten i następne zakazy dotyczą obozu żołnierzy, którzy wyszli na wojnę,
więc faktycznie nie chodzi w nich o żadne miasta, w tym też o miasto ze Świątynią;
ale o miejsca postoju walczących, którzy potrzebują szczególnej ochrony Boga.
2.37 (815) Nakaz Przygotowania Toalet Poza Obozem (Tarjag 565)
i_wychodził_(będziesz) tam (na)_zewnątrz
i_łopatka będzie dla_ciebie wśród narzędzi_twoich
i_będzie w_przykucnięcie (na)_zewnątrz i_wykopiesz nią
i_wrócisz i_przykryjesz to wychodzące_twoje.”
Choć nakazy dotyczące toalet poza obozem i łopatek do zakopywania odchodów
także dotyczą obozów wojennych, w których zatrzymywali się żołnierze,
to istniały nurty judaizmu, które stosowały to Prawo w szerszym zakresie
i np. esijim (esseńczycy) budowali i używali toalet poza murami Jeruszalaim.
2.38 (816) Nakaz Posiadania Łopatki do Zakopywania Odchodów (Tarjag 566)
i_wychodził_(będziesz) tam (na)_zewnątrz
i_łopatka będzie dla_ciebie wśród narzędzi_twoich
i_będzie w_przykucnięcie (na)_zewnątrz i_wykopiesz nią
i_wrócisz i_przykryjesz to wychodzące_twoje.”
2.39 (817) Zakaz Wydania Zbiegłego Niewolnika (Tarjag 567)
który schroni_(się) u_ciebie przed władcy_swego.„
W prawach innych kultur zbiegły niewolnik jest przestępcą,
który podlega najsurowszej karze i nie ma praw zwykłych ludzi;
według Tory jeśli niewolnik ucieka, to jest źle traktowany,
więc najpierw trzeba go ochronić, a potem osądzić sprawę.
2.40 (818) Zakaz Uciskania Zbiegłego Niewolnika (Tarjag 568)
w_miejscowości, którą wybierze w_jednej z_bram_twoich,
w_dobrym dla_niego, nie uciskaj_go.”
2.41 (819) Zakaz Praktykowania Nierządu (Tarjag 569)
i_nie będzie oddzielonego_[nierządnika] z_synów Iszraela.”
2.42 (820) Zakaz Przyjęcia Daru z Zapłaty za Nierząd (Tarjag 570)
na_dowolny ślub, bo obrzydliwością (dla)_יהוה, Boga_twego te obie.”
Tora(h) zakazuje przyjęcia zapłaty za nierząd jako ślubowanego daru dla Świątyni.
W judaizmie toczyła się dyskusja czy dotyczy to tylko darów na oddania,
które faktycznie zostaną przyniesione przed Boga i ostatecznie trafią na ołtarz;
czy także środków, które mogłyby być przeznaczone np. na utrzymanie i remonty
i to niekoniecznie samego Domu Boga lub obrębu Dziedzińca Wewnętrznego,
ale też całej infrastruktury otaczającej to, co wynika z Ustanowień Boga w Torze;
więc nie trafiłyby tam bezpośrednio, a zostałyby za nie kupione materiały budowlane
lub wypłacono by z nich wynagrodzenia dla ludzi wykonujących konieczne prace.
Zgodnie z Talmudem przywódcy judaizmu uznawali szeroką interpretację zakazu,
a zatem bezwzględnie sprzeciwiali się możliwości przyjęcia daru od nierządnicy;
ale Jakub z Kefar Sekhanja – uczeń Jeszuy z Naceret przekonał Eliezera ben Hurkanusa,
który był nauczycielem Akiby (Akiwy) – przyszłego przewodniczącego Sanhedrynu
(sam Eliezer nie został przewodniczącym, bo wyłączono go z synagogi za inną sprawę,
a został zrehabilitowany, ponownie przyjęty i uznany dopiero krótko po śmierci),
że można z takiego daru sfinansować budowę łaźni do rytualnych obmyć dla kohena
(co mogło być szansą na nawrócenie, pokutę i przebłaganie dla byłej nierządnicy,
czego w inny sposób mogłaby nie być w stanie spełnić i by zrezygnowała);
zatem zakres zakazu trzeba rzetelnie rozważyć bez pochopnych osądów.
2.43 (821) Zakaz Pobierania Odsetek od Pożyczek [Pomocowych] dla Braci (Tarjag 571)
(na)_odsetki (z)_żywności, (na)_odsetki (z)_każdej rzeczy, którą pożycza_(się).”
To Przykazanie, tak samo jak darowanie długów, dotyczy pożyczek pomocowych,
których udziela się ubogim w potrzebie, od której może zależeć ich życie;
nie ma to jednak zastosowania do pożyczek biznesowych lub konsumenckich,
gdy ich znaczna wartość nie jest niezbędna dla przetrwania pożyczkobiorcy,
a ze względu na ryzyko i brak zysku potencjalni dawcy mogliby odmawiać.
Tradycja judaizmu zabrania także pobierania pożyczek [pomocowych] z odsetkami,
ponieważ obarczone rosnącymi kosztami mogłyby pogrążać zamiast ratować
osoby w trudnej sytuacji, które nie nadążałyby ze spłatą.
2.44 Możliwość Pobierania Odsetek od Obcych (Tarjag 572)
2.45 (822) Zakaz Opóźniania Spełnienia Ślubu (Tarjag 573)
nie opóźniaj aby_spełnić_go, bo żądając zażąda_go יהוה, Bóg_twój od_ciebie
i_będzie na_tobie grzech.”
Tradycja judaizmu podaje, że ślubu nie można opóźnić
nie przynosząc zadeklarowanego daru w ciągu 3 świąt pielgrzymich
(jednocześnie wymagając, żeby było to uczynione w 1. święto).
2.46 (823) Nakaz Dotrzymania Przysięgi Bogu (Tarjag 574)
dla_יהוה, Boga_twego, dar_dobrowolny jak obiecywałeś ustami_swymi.”
2.47 (824) Pozwolenie Pracownikowi Jeść ze Zbieranych Plonów (Tarjag 575)
jak_głód_twój (do)_sytości_twej, ale_do koszyka_swego nie zbieraj.
Gdy wejdziesz w_zboże bliźniego_swego i_rwać_(będziesz) kłosy w_rękę_swą,
ale_sierpa nie przyłożysz do zboża bliźnego_swego.”
2.48 (825) Zakaz Zbierania dla Siebie Plonów w Pracy na Cudzym Polu (Tarjag 576)
jak_głód_twój (do)_sytości_twej, ale_do koszyka_swego nie zbieraj.
Gdy wejdziesz w_zboże bliźniego_swego i_rwać_(będziesz) kłosy w_rękę_swą,
ale_sierpa nie przyłożysz do zboża bliźnego_swego.”
2.49 Zakaz Jedzenia na Cudzym Polu Podczas Pracy (Tylko w Przerwach) (Tarjag 577)
jak_głód_twój (do)_sytości_twej, ale_do koszyka_swego nie zbieraj.
Gdy wejdziesz w_zboże bliźniego_swego i_rwać_(będziesz) kłosy w_rękę_swą,
ale_sierpa nie przyłożysz do zboża bliźnego_swego.”
2.50 (826) Nakaz Wręczenia Listu Rozwodowego Oddalanej Żonie (Tarjag 578)
a_będzie jeśli nie znajdzie łaski w_oczach_jego,
bo znalazł w_niej odrażające coś,
to_napisze jej list rozwodowy i_da w_rękę_jej
i_odprawi_ją z_domu_swego.”
Nakaz wręczenia listu rozwodowego, który określa np.
zobowiązanie do dalszego utrzymywanie wspólnych dzieci
nie jest sprzeczny z nauczaniem Jeszuy (Jezusa) Mesjasza,
żeby poza powodem nierządu nie rozdzielać małżeństwa;
bo to właśnie nierząd jest tym „czymś odrażającym” (Mt 19,8-9),
z powodu czego mąż ma możliwość oddalić niewierną żonę
i jest to sposób dla niej miłosierny – bez sądu skazującego na śmierć;
a zatwardziałością serca jest to, że ludzie popełniają cudzołóstwa.
2.51 (827) Zakaz Ponownego Poślubienia Byłej Żony po Jej Kolejnym Małżeństwie (Tarjag 579)
i_znienawidzi_ją ten_mąż, ten_drugi i_napisze dla_niej list rozwodowy i_da w_rękę_jej
i_odprawi_ją z_domu_swego albo jeśli umrze ten_mąż,
ten_drugi, który wziął ją dla_siebie za_żonę;
nie (będzie)_mógł za_władcę_(być) ten_pierwszy,
który odprawił_ją aby_wróciła aby_wziąć_ją
aby_byłą dla_niego za_żonę potem jak nieczystą_uznana,
bo obrzydliwością to przed_obliczem יהוה [Boga]
i_nie grzesz (w)_oto tej_ziemi, którą יהוה, Bóg_twój, daje dla_ciebie posiąść.”
2.52 (828) Zakaz Oddzielenia Męża od Żony w 1. Roku Małżeństwa (Tarjag 580)
nie pójdzie w_zastęp_[wojska]
i_nie nałożą na_niego dla_żadnej sprawy,
wolny będzie dla_domu_swego rok jeden,
i_radować_(się_będzię) tą żoną_swą, którą wziął.”
2.53 (829) Mąż Ma Pozostać z Żoną w 1. Roku Małżeństwa (Tarjag 581)
nie pójdzie w_zastęp_[wojska]
i_nie nałożą na_niego dla_żadnej sprawy,
wolny będzie dla_domu_swego rok jeden,
i_radować_(się_będzię) tą żoną_swą, którą wziął.”
2.54 (830) Zakaz Wzięcia w Zastaw Narzędzi Niezbędnych do Życia (Tarjag 582)
bo dusza tym_[byłaby] wzięta_w_zastaw.”
2.55 (831) Nakaz Ukarania Śmiercią Porywającego Człowieka
i_niewolnikiem_[uczyni]_go i_sprzeda_go, to_umrze porywacz ten_oto
i_wytępisz to_zło z_poród_ciebie.”
2.56 (832) Nakaz Posłuszeństwa Nakazom Kohenów w Pladze Caraatu (Tarjag 583)
aby_strzec bardzo i_aby_uczynić jak_wszystko,
czego pouczą dla_was ci_kohenim ci_Lewici;
tak_jak nakazałem_im przestrzegajcie by_spełniać.”
2.57 (833) Zakaz Brania Zastawu Siłą (Tarjag 584)
nie wejdziesz do_domu_jego aby_zabrać zastaw_jego;
na_zewnątrz stał_(będziesz), a_ten_mąż, któremu ty pożyczyłeś dla_niego,
wyniesie do_ciebie oto ten_zastaw na_zewnąrz.”
2.58 (834) Zakaz Przetrzymywania Zastawu Potrzebnego Właścicielowi (Tarjag 585)
2.59 (835) Nakaz Zwrócenia Zastawu Gdy Właściciel Go Potrzebuje (Tarjag 586)
i_zaśnie w_ubraniu_swoim i_pobłogosławi_cię,
a_dla_ciebie będzie sprawiedliwością przed_obliczem יהוה, Boga_twego.
2.60 (836) Nakaz Zapłaty za Pracę w Dniu Jej Wykonania (Tarjag 587)
bo biedny on i_z_tego on utrzymuje tą duszę_swą
i_nie zawoła przeciwko_tobie do יהוה [Boga] i_[nie]_będzie na_tobie grzechu.”
2.61 (837) Zakaz Przenoszenia Winy na Inną Osobę (Tarjag 588)
każdy w_grzechu_swoim umrze.”
Tradycja judaizmu wywodzi z tego zakaz świadczenia w sądzie w sprawie krewnych;
choć właściwie powinno to być nie tyle wykluczone, co raczej osądzane ostrożnie,
szczególnie w przypadku świadectw składanych na korzyść bliskiej osoby.
Tradycyjne ograniczenie wynika z tego,
że bliscy krewni mogą być kuszeni by świadczyć fałszywie,
a w wyniku tego staliby się winni swego grzechu w sprawie innego;
czego w związku z treścią tego Przykazania stara się uniknąć.
2.62 (838) Zakaz Naginania Prawa na Niekorzyść Obcych i Sierot (Tarjag 589)
2.63 (839) Zakaz Wzięcia Zastawu od Wdowy (Tarjag 590)
2.64 (840) Nakaz Pozostawienia Zapomnianych Snopów dla Ubogich (Tarjag 591)
nie wracaj aby_zabrać_go, dla_przybysza, dla_sieroty i_dla_wdowy będzie
aby błogosłwił_ci יהוה, Bóg_twój, we_wszystkich czynach rąk_twych.„
2.65 (841) Nakaz Pozostawienia Części Owoców dla Ubogich (Tarjag 592)
pozostające_twoje dla_przybysza, dla_sieroty i_dla_wdowy będzie.
Gdy (będziesz)_zbierał_[grona] winnicy_twej, nie zbieraj_[do_końca],
pozostające_twoje dla_przybysza, dla_sieroty i_dla_wdowy będzie.”
2.66 (842) Nakaz Wymierzenia Winnemu Odpowiedniej Chłosty (Tarjag 593)
to_położy_go ten_sędzia i_wychłoszczą przed_obliczem_jego
odpowiednio (do)_przewinienia_jego w_liczbie_(uderzeń).”
2.67 (843) Zakaz Wymierzenia Przesadnej Chłosty Ponad 40 Uderzeń (Tarjag 594)
aby_nie dodał do_chłosty ponad te uderzenia wielkie,
i_shańbiony_(stał_się) brat_twój w_oczach_twoich.”
2.68 (844) Zakaz Zawiązywania Pyska Zwierzęciu Podczas Pracy (Tarjag 595)
2.69 Zakaz Małżeństwa Bezdzietnej Wdowy poza Rodziną Męża (Tarjag 596)
nie będzie żona zmarłego na_zewnątrz za_męża obcego;
szwagier_jej przyjdzie do_niej i_weźmie_ją dla_siebie za_żonę
i_[wykona]_jibum.”
Mieszkanie razem oznacza, że bracia mają wspólne dziedzictwo.
Bezdzietna wdowa ma obowiązek zawarcia kolejnego małżeństwa
poszukując męża poczynając od najbliższych krewnych zmarłego męża:
braci, ojca, stryjów, kuzynów – jeśli bliższy odmówi, trzeba szukać następnego,
tak jak było w przypadku Rut, która wyszła za drugiego wykupiciela.
2.70 (845) Bezdzietna Wdowa Musi Wyjść za Mąż w Rodzinie Męża (Tarjag 597)
nie będzie żona zmarłego na_zewnątrz za_męża obcego;
szwagier_jej przyjdzie do_niej i_weźmie_ją dla_siebie za_żonę
i_[wykona]_jibum.”
2.71 (846) Obrzęd Zwolnienia z Obowiązku Jibumu (Lewiratu) (Tarjag 598)
to_przyjdzie bratowa_jego do_tej_bramy, do_starszych i_powie:
’powstrzymuje_(się) szwagier_mój
aby_podtrzymać dla_brata_swego imię w_Iszraelu,
nie chce [wykonać]_jibumu’
i_wezwą dla_niego starsi miasta_jego i_przemówią do_niego,
ale_(jeśli)_stał_(będzie) i_mówił: 'nie chcę aby_wziąć_ją’,
to_zbliży_(się) bratowa_jego do_niego na_oczach tych_starszych
i_zdejmie sandał_jego z nogi_jego i_plunie w_twarz_jego
i_odezwie_(się) i_powie: 'tak czyni_(się) dla_męża,
który nie odbudowuje tego domu brata_swego.’
I_nadane_(będzie) imię_jego w_Iszraelu: 'Dom zdjętego tego_sandału’.”
Zwolnienie z obowiązku lewiratu z najbliższym krewnym męża
jest konieczne aby móc ubiegać się o to z dalszym krewnym;
ale nie upoważnia do swobodnego małżeństwa z poza rodziną,
nie można np. po jednej odmowie wziąć męża z innego plemienia.
2.72 (847) Nakaz Uratowania Krzywdzonego (Tarjag 599)
i_zbliży_(się) żona tego_jednego aby_wyrwać tego męża_jej
z_ręki bijącego_go i_wyciągnie rękę_swą i_chwyci we_wstydliwe_jego
i_odetniesz tę dłoń_jej, nie ulituje_(się) oko_twoje.”
Tradycja judaizmu w bijących się mężczyznach widzi zabójcę i mściciela krwi,
dlatego wywodzi z tej sprawy nakazy uratowania ściganego i zabicia mściciela,
jednak taka wykładnia tej sprawy jest zupełnie sprzeczna z treścią Tory,
która ustanawia mściciela krwi jako prawowierną i potrzebną instytucję,
którą ogranicza możliwość ucieczki zabójcy na sąd w mieście schronienia,
a zatem ściganie i wymierzanie kary jest dopuszczalne i słuszne później.
W rozważaniach i komentarzach do samego tekstu Tory, inaczej niż w Tarjagu,
jest mowa raczej o zapłacie odszkodowania na zawstydzenie chwyconego,
zatem wykładnia tego przykładu jest łagodniejsza, a nie surowsza.
2.73 (848) Nakaz Ukarania za Krzywdzenie Bliźniego (Tarjag 600)
i_odetniesz tę dłoń_jej, nie ulituje_(się) oko_twoje.„
2.74 (849) Zakaz Posiadania Różnych Miar (Tarjag 601)
kamienia_[odważnika] i_kamienia_[odważnika] większego i_mniejszego;
nie będzie u_ciebie w_domu_twym efy i_efy większej i_mniejszej;
kamień_[odważnik] pełny i_dokładny będzie u_ciebie,
efa pełna i_dokładna będzie u_ciebie
aby długie_(były) dni_twoje w tej_ziemi,
którą יהוה, Bóg_twój, daje dla_ciebie.”
Zakaz nie mówi, że nie można mieć różnych, właściwie oznaczonych miar,
które mogą być użyteczne do sprawnego odmierzania różnych wielkości,
np. można mieć po kilka odważników 1 kg, 2 kg, 4 kg, 0.5 g i 0.25 kg,
żeby przy ich pomocy odmierzać ciężary jak te i składać pośrednie;
jednak miary te nie mogą być fałszowane różnie zbliżonymi,
więc nie można np. mieć zamiast 1 kg pary 0,95 kg i 1,05 kg,
żeby sprzedawać mniej i kupować więcej za tę samą cenę
używając większego lub mniejszego zależnie od transakcji.
2.75 (850) Nakaz Pamiętania co Uczynił Amalek (Tarjag 602)
2.76 (851) Nakaz Zabicia Potomków Amaleka (Tarjag 603)
2.77 (852) Zakaz Zapomnienia o Złych Czynach Amaleka (Tarjag 604)
Trzy ostatnie Przykazania z tej parszy nawiązują do wydarzeń z parszy BeSzalach
i przypominają o potrzebie ostatecznego usunięcia wrogów wierności Bogu,
z którymi już wcześniej została nakazana wojna przez wszystkie pokolenia,
z której nie można się wycofać ani której zaprzestać, o czym trzeba pamiętać.
Chwała Bogu!