Seder Pesachowy Według Biblii
Komentarz do czytań o Wieczerzy Pesach:
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,1-13,16;
Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 9,1-14;
1Kor 11,23-26; Łk 22,14-30; J 13,1-30; Mt 26,21-30.
Seder (Porządek) Wieczerzy Pesach opisany w Biblii.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Dlaczego Inne Czytanie Zamiast Parszy?
We współczesnym judaizmie [rabinicznym] według kalendarza obliczeniowego
15. Abib/Nisan i Święto Przaśników rozpocznie się w wieczór kończący Szabat,
zatem 1. Dzień Przaśników będzie w niedzielę, a 7. Dzień Przaśników w Szabat
i w związku z tym u nich za tydzień czytanie świąteczne zastąpi szabatowe.
W czasach biblijnych i talmudycznych rabini odrzucali kalendarz obliczeniowy
i uznawali, że ogłoszenie nowiu musi opierać się na osądzaniu obserwacji,
dlatego nasza praktyka kontynuuje starożytną tradycję, a nie późniejsze zmiany
i 1. doba miesiąca wyznaczona z faktycznych obserwacji przypadła w poniedziałek
(zaobserwowana wielkość oświetlonej części pojawiającego się na nowo Księżyca
wskazuje 30 lub 29 dni trwania miesiąca i tym samym termin następnego nowiu,
na osądzenie świadectw o czym jest czas przed początkiem kolejnego miesiąca);
zatem 1. Dzień Przaśników będzie w poniedziałek, a 7. Dzień Przaśników w niedzielę,
a 1 czytanie świąteczne na zgromadzeniach za tydzień 2 dni z rzędu byłoby zbędne.
W celu utrzymania zgodności czytań parsz w następnych tygodniach,
ale też uzyskania lepszych korzyści z dodatkowego czytania świątecznego
postanowiliśmy biblijnie rozważyć Porządek Wieczerzy przed Pesach,
żeby w ten sposób móc lepiej przygotować do tego wydarzenia…
2. Seder Pesachowy Według Biblii
Tematem rozważań w tym tygodniu i w kończący go Szabat
jest porządek i przebieg Wieczerzy Pesach według opisów w Biblii,
a nie np. miejsce ani termin świętowania Pesach, o czym była już mowa,
dlatego aby uniknąć wątków pobocznych nie będzie to tu dowodzone,
a wspominane jedynie w minimalnym, faktycznie koniecznym zakresie,
żeby z treści mogli skorzystać też mający inne stanowiska…
2.1. Ogólne Warunki i Cele Wieczerzy Pesach
Sama Tora(h) podaje nie tyle dokładny porządek Wieczerzy Pesach,
co raczej zbiór warunków, które należy spełnić podczas tej nocy
i z powodu których Seder jest ustanowiony właśnie w taki sposób:
– Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,14-19 (12,14.16):
jest to rozpoczęcie święta szabatowego ustanowionego przez Boga,
dlatego należy uświęcić, czyli oddzielić i wyróżnić świąteczny czas,
który musi mieć uroczyście zaakcentowane, wyraźne granice;
– Szemot/2Moj/Exodos/Wj 10,2; 12,25-27; 13,8; 13,14:
trzeba opowiedzieć synom (kolejnemu pokoleniu) o cudach Boga,
którymi dokonało się wyzwolenie Iszraela z Micraim (Egiptów),
co w sposób oczywisty zaczęto robić dopiero po uwolnieniu,
kiedy wszyscy już wiedzieli jak zostało to spełnione wcześniej;
– Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,6-11.22.46 (12,8.10.11.22.46):
pewne elementy Pesach mają powtarzać to, co spełniano w niewoli,
żeby mieć własne doświadczenie tego, co wydarzyło się w historii,
np. spożywane potrawy, nie wychodzenie z Wieczerzy do rana,
cała noc czuwania upamiętniająca wyprowadzenie w nocy.
Mesjański Porządek możliwie dokładnie naśladuje też to,
co Jeszua (Jezus) z Naceret uczynił podczas Ostatniej Wieczerzy;
której celem było pokazanie uczniom jak będą mieli świętować Pesach:
jakie jej zwyczaje rozszerzyć, a rozważania pogłębić o wykładnię Mesjasza
o przebłaganiu i wyzwoleniu z grzechów oraz odnowieniu Przymierza;
gdy wymagająca dalszego zachowywania podstawa wynikająca z Tory
była Jeszui i apostołom dobrze znana z praktyki we wcześniejszych latach;
więc to wszystko łączy się w jedną, zgodną całość.
2.2. Właściwe Czytanie i Interpretacja Ewangelii
3 z pośród 4 kanonicznych Ewangelii nazywa się „synoptycznymi”,
ponieważ uznaje się, że one równolegle opisują te same wydarzenia;
w rzeczywistości nie są to jednak 3 kopie mówiące dokładnie to samo,
ale ewangeliści zwracali uwagę i akcentowali różne szczegóły wydarzeń,
dlatego o niektórych sprawach każdy z nich napisał mniej lub więcej;
a ponadto w niektórych przypadkach nie opisują tego samego wydarzenia,
ale inne z pośród kilku podobnych, które faktycznie zdarzały się wielokrotnie,
np. sam Mateusz opisuje 2 rozmnożenia chleba i ryb (Mt 14,15-21; 15,32-38),
które znacząco różnią się ilościami osób, produktów i zebranych resztek.
Z powodu założenia i uproszczonego wnioskowania, że Ewangelie opisują to samo
w „chrześcijaństwie” powszechne jest opieranie zwyczajów tylko na jednej relacji
i skoro Mateusz opisuje, a Marek potwierdza 1 łamanie i spożycie chleba oraz wina,
to najczęściej uważa się, że chodziło tylko o to i do tego ogranicza cały obrzęd;
niektórzy łączą obmywanie nóg z J 13 z jednym spożyciem chleba i wina z Mt 26;
ale np. w organizacji „Strażnica” szczególnie upodobano sobie relację Łukasza,
który dosłownie nie napisał niczego o spożywaniu chleba ani piciu z kielichów wina,
a jedynie o „rozdzielaniu” / „przekazywaniu”, więc większość tam je sobie tylko podaje,
zaś w spożywaniu uczestniczy tylko niewielkie grono osób o szczególnym statusie.
Właściwe zrozumienie tego co, kiedy i jak się wtedy wydarzyło
wymaga rozpoznania czym poszczególne relacje się od siebie różnią,
a następnie złożenia i ułożenia wszystkich faktów w kolejności,
która odpowiada temu, jak fragmenty z Ewangelii ułożono tu do czytania:
1. Łukasz opisuje wcześniejszą część Wieczerzy i 2 razy wspomina o kielichu,
najpierw 1. kielich na samym początku, a potem po wieczerzy po raz kolejny,
w tej relacji chleb jest tylko dzielony, ale jeszcze nie spożywany przez kogokolwiek
(to jest bardzo ważne, ale zostanie dokładniej wyjaśnione później);
po 2. kielichu Mesjasz zapowiada, że zostanie zdradzony (bez wskazania zdrajcy),
a następnie pomiędzy uczniami zaczyna się dyskusja ze sporem o wielkość;
na końcu jest dopiero zapowiedź, że uczniowie będą jedli ze stołu Mesjasza;
2. Mateusz (i Marek) zaczynają od jedzenia (nie podając co było jedzone,
ale z pewnością na tej Wieczerzy spożywano coś więcej oprócz macy)
następnie jest opisane wskazanie Jahuda(ha) (Judasza) jako zdrajcy
i dopiero po tym piszą o łamaniu i spożywaniu chleba oraz [3.] kielicha wina,
a następnie o śpiewaniu Psalmów oraz wyjściu z Wieczerzy.
3. Czwarta Ewangelia (przypisywana Jochananowi) opisuje obmywanie nóg,
które jako wielka lekcja pokory i uniżenia musiało kończyć spór o wielkość,
którego żaden z uczniów po czymś takim nie ośmieliłby się zaczynać,
bo różnice pomiędzy nimi stałyby niestotne wobec tego gestu Mistrza;
a następnie imienne wskazanie zdrajcy i wyjście Jahuda(ha) (Judasza),
więc logicznie stało się to między wydarzeniami z relacji Łukasza i Mateusza.
4. Pozostałe fragmenty z Ewangelii poza wybranymi tu jako czytania
albo opisują to samo, co już podaje któraś z przeczytanych relacji
albo opisują coś, co wydarzyło się później, po wyjściu z Wieczerzy.
Fakt, że Łukasz opisuje w zupełnie innej kolejności niż Mateusz i Marek
nie oznacza, że w swojej relacji coś pomylił lub opisał niechronologicznie;
bo w Łk 1,1-3 na wstępie zaznacza, że zbadał świadectwa i opisał w kolejności,
zatem wszystkie informacje są podane świadomie, celowo i uporządkowane.
Ostatnia Wieczerza Mesjasza z uczniami przebiegała w takiej kolejności,
jak to opisują fragmenty Ewangelii, które były czytane przed tym rozważaniem:
(Mt 26,20; Mk 14,17) Łk 22,14-30; J 13,1-30a; Mt 26,21-30 (Mk 14,18-26);
dalej przy wychodzeniu: Mt 26,31-35; Mk 14,27-31; Łk 22,31-38; J 13,30z-38
(w J 13,30z wskazanie pory „a była noc” zaczyna opis kolejnego wydarzenia,
dlatego właściwie łączy się z późniejszą, a nie wcześniejszą częścią historii);
następnie w drodze do Gat Szemanim dość długa rozmowa: J 14,1-17,26;
już w Gat Szemanim: Mt 26,36-46; Mk 14,32-42; Łk 22,39-46; J 18,1;
i pojmanie: Mt 26,47-56; Mk 14,43-52; Łk 22,47-53; J 18,2-14;
co dobrze jest czytać z takimi podziałami i w takiej kolejności,
żeby łączyć i dokładniej porównywać poszczególne etapy historii.
W relacji w Ewangeliach podczas Wieczerzy jest więc kolejno:
– wprowadzenie (Łk 22,14-16);
– błogosławieństwo 1. kielicha (Łk 22,17-18);
– łamanie i przekazywanie macy (Łk 22,19);
– błogosławieństwo 2. kielicha (Łk 22,20);
– ogólna zapowiedź zdrady (Łk 22,21-23);
– spór o wielkość uczniów (Łk 22,24-30);
– obmywanie nóg (J 13,2-20);
– posiłek ze wskazaniem zdrajcy (J 13,21-30a; Mt 26,21-25; Mk 14,18-21);
– łamanie i spożywacie macy (Mt 26,26; Mk 14,22);
– błogosławieństwo i spożywanie 3. kielicha (Mt 26,27-29; Mk 14,23-25);
– śpiewanie Psalmów (Mt 26,30a; Mk 14,26a);
– wyjście z Wieczerzy (Mt 26,30z; Mk 14,26z).
2.3. Seder Krok po Kroku
2.3.1. Kos HaKadesz – Kielich Tego_Uświęcenia
Pierwszym z celów, jaki należy spełnić w porządku Wieczerzy Pesach
jest uświęcenie czasu święta szabatowego jakim jest 1. Dzień Przaśników;
co zgodnie z tym, co uczynił Jeszua (Jezus) według Łk 22,17 i tradycją judaizmu
spełnia obrzęd przy napełnionym 1. kielichu wina – kielichu uświęcenia
podobnie (ale obszerniej) jak tradycyjnie czyni się rozpoczynając każdy Szabat:
przed zachodem Słońca, od kiedy zaczynają obowiązywać ograniczenia szabatowe
trzeba np. zapalić świece / lampy, żeby nie rozpalając więcej ognia mieć światło
i przypomnieć sobie o tym, że odtąd będzie obowiązywał zakaz rozpalania ognia;
a w tym dniu także „unieważnia się chamec”, który mimo gruntownych porządków
mógł gdzieś zostać niezauważony i zagubiony, więc nie został całkiem usunięty
(nie jest to próba formalnego wykręcenia się od niespełnionego obowiązku,
ale wyraz świadomości swej niedoskonałości i odpowiedzialności za możliwy błąd,
z prośbą o uznanie przez Boga, że uczyniło się najlepiej jak to było możliwe,
w czym trzeba być szczerym i wcześniej faktycznie porządnie to czynić).
2.3.2. Kos HaHagada(h) – Kielich Tego_Opowiadania
Drugim z celów wyznaczonych przez Torę jest opowiadanie o cudach,
w skład czego mogą wchodzić np. wybrane czytania z Tory i Ewangelii,
które opisują plagi w Micraim (Egiptach) oraz historię męki Mesjasza
i elementy porządku i potrawy, które mają pozwolić tego doświadczyć.
Trzeba tutaj rozumieć, że „wieczerza” to nie tylko „kolacja”, którą się je,
to jest szerzej czas, który wieczorem spędza się razem przy stole,
a podczas którego również np. wygłasza się nauczania i rozmawia,
więc dlatego, że wśród wiernych „Duch ma panować nad ciałem”
pokarm i ucztę dla Ducha spełnia się przed ucztą dla ciała
(jak jest też zwykle co do agap po nabożeństwach w Szabaty)
i w tym szczególnym przypadku występują też obrzędowe potrawy,
które nie służą temu, żeby się nimi najeść, ale pokazać duchową treść
przy pomocy symbolicznego doświadczenia i udzielonych wyjaśnień;
dlatego w tej części Wieczerzy, której czas wyznacza drugi kielich (Łk 22,20)
nie ma mowy o jedzeniu, bo jej właściwy sens jest zupełnie inny
i choć ewangelista Łukasz nie opisał wszystkich szczegółów,
to to, o czym zaświadczył, doskonale pasuje do tej części porządku.
2.3.2.1. Urchac – Obmycie
W tradycyjnym porządku tę część rozpoczyna „urchac„ – 1. rytualne obmycie rąk,
które ma zapewnić, że nie ma ani nie przekazuje się dalej nieczystości.
2.3.2.2. Karpas – Warzywo
Pierwszą z sederowych potraw jest „karpas„:
gorzkie warzywo (np. pietruszka, seler – nać) maczane w słonej wodzie,
które pozwala wspomnieć o pomazywaniu odrzwi hizopem z krwią
a woda symbolizuje łzy wylewane podczas trudów niewoli.
2.3.2.3. Jachac – Przełamanie
Następnym elementem Porządku jest „jachac„:
przełamywanie i oddzielanie macy, której się jeszcze nie spożywa.
Trzymając w rękach 3 mace należy przełamać środkową z nich,
a jej większą część zawinąć w przeznaczoną do tego chustę
i odłożyć na rytualną końcową część Wieczerzy,
podczas gdy mniejszą i pozostałe do spożycia w ramach uczty.
Podaje się, że 3 mace symbolizują Abrahama, Icchaka i Jakuba
lub kohenów (kapłanów), lewitów (usługujących w Świątyni) i lud.
Spełnienie tego elementu porządku opisuje ewangelista Łukasz w Łk 22,19;
dlatego nie ma tu jeszcze mowy o spożywaniu chleba (właściwie macy),
co ma nastąpić później, dopiero w obejmującym to punkcie Sederu;
a na razie należało mace jedynie przekazywać, przełamywać i oddzielać;
co w relacji świadczy, że było to czynione według tego Porządku
i w ramach części, której ramy określa drugi kielich.
Nie jest to świadectwo, że maca(h) jest tylko dla nielicznych wybranych
i większość uczestników zgromadzenia ma ją tylko podawać z rąk do rąk;
ale po prostu wcześniejszy etap obrzędu, a wszyscy zjedzą później.
2.3.2.4. Magid – Opowieści
Głównym punktem drugiej części Sederu jest „magid„ – opowieści,
czyli np. pieśni, czytania, komentarze do historii, pytania i wyjaśnienia.
W Torze 4 miejsca mówią o obowiązku opowiadania i wyjaśniania,
a są to: Szemot/2Moj/Exodos/Wj 10,2; 12,26-27; 13,8; 13,14;
i albo z własnej inicjatywy albo w reakcji na pytania synów
koniecznie trzeba przypomnieć o cudach i wyzwoleniu z niewoli.
W tradycji judaizmu występują tu „4 pytania” o znaczenie i zwyczaje,
a także „4 synów”: mądry, niegodziwy, naiwny i nieumiejący zapytać,
których trzeba odpowiednio pouczyć o tym, co Bóg uczynił.
Drugi z fragmentów Tory mówi o pytaniu syna o „obrzęd_wasz”,
co jest też powtórzone w Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 6,20-25;
gdzie „wasz„ wskazuje, że ten syn nie utożsamia się z przodkami i historią,
co jest biblijną podstawą do tradycji „pytania niegodziwego syna”
i ogólnie wskazuje też, że mogą być lepsi i gorsi uczniowie;
a zatem mogło to sprowokować spór o wielkość…
2.3.3. Przerwa
Spór o wielkość apostołów na pewno nastąpił po 2. kielichu,
ale prawdopodobnie jeszcze przed napełnieniem 3. kielicha
i rozpoczęciem części Sederu spełnianej przy nim;
bo temat rozmowy może wynikać z wcześniejszej treści,
ale odbiega od tego, co powinno być dalej rozważane;
więc jest to coś nieobjętego porządkiem.
Wieczerzę Pesach na pewno trzeba zacząć przed świętem szabatowym,
żeby przy jej początku jeszcze móc rozpalić ogień świec do oświetlania,
a w czasach Świątyni zaczynano już w porze składania oddania Pesach
(składający baranki w 1. z kilku zmian już około współczesnej godziny 14:00,
żeby dojść do etapu ich spożywania gdy zostaną upieczone i przyniesione,
a nie odkładać mięso by czekało nim skończą się wcześniejsze elementy),
zaś spożycie baranka (lub afikomanu) trzeba skończyć przed północą,
co wskazuje, że cała Wieczerza może trwać nawet około 10 godzin;
a to nie spotkanie towarzyskie, z którego można wychodzić jak się chce,
lecz nakazane w Torze i obowiązkowe nabożeństwo, które trzeba spełnić
i uczestniczyć we wszystkich elementach jego ustanowionego Porządku,
dlatego podczas punktów Porządku należy być obecnym i uważnym,
a dla potrzeb wymagających wyjścia (ale nie na zewnątrz budynku,
chyba, że część Wieczerzy dotąd odbywała się jeszcze za dnia)
może być użyteczna i niezbędna zaplanowana przerwa…
W czasach biblijnych toalety w mieszkaniach nie były powszechne,
a w Jeruszalaim wielu miało oparte na Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 23,14
przekonanie, że obozu / świętego miasta nie można tym zanieczyszczać,
dlatego np. esijim (esseńczycy) wychodzi w tym celu poza mury…
Jeśli uważa się, że Jeszua chciał zademonstrować Pesach wcześniej
i zrobił w tym celu dodatkową wieczerzę w poprzedzający wieczór;
a przy tym też uznaje, że chciał dać dokładny wzór całego Porządku
(mimo tego, że Ewangelie nie opisują wszystkich szczegółów tego,
bo wiadomo, że każda coś pomija, w tym także to, co opisują inne,
ale coś było jedzone przed wskazaniem zdrajcy i spożyciem chleba,
więc na Wieczerzy były też inne, nieopisane konkretnie pokarmy;
co do czego wobec braku szczegółów są szerokie możliwości interpretacji,
ale rozsądne jest zrozumienie, że jedzone wtedy było to, co powinno być),
to zamiast baranka potrzebował oddania na ucztę (zebach haszlamim),
które ma w Torze niemal takie same Prawa składania i spożywania
z jedną istotną różnicą – tylko Pesach składa się po oddaniu wieczornym,
zatem zabijanie na ucztę w zwykły sposób musiało odbyć się wcześniej
i tym samym taka wieczerza musiała zaczynać się o wcześniejszej porze.
W tym rozważaniu aby uniknąć sporów nie będzie uzasadniane ani rozstrzygane
czy Jeszua przeprowadził właściwą Wieczerzę Pesach we właściwym terminie
czy wcześniej zrobił demonstrację jak uczniowie będą mieli spełnić ją później;
ale jedno i drugie byłoby w pełni możliwe w praktyce bez naruszenia Tory,
z tym zastrzeżeniem, że wcześniej zamiast szczególnego baranka Pesach
trzeba by użyć mięsa baranka złożonego na zwykłe oddanie na ucztę.
2.3.4. Kos HaBrakha(h) – Kielich Błogosławieństwa
Nazwa 3. kielicha niezbyt dokładnie opisuje czego on dotyczy,
bo faktycznie służy on do spełnienia błogosławieństwa po jedzeniu,
zatem wyznacza tę część Wieczerzy, której sednem jest uczta.
2.3.4.1. Rachac – Obmycie
Tę część Wieczerzy rozpoczyna „rachac„, czyli drugie rytualne obmycie rąk,
co też może wskazywać, że przed tym nastąpiła przerwa w Porządku
na dokonanie czynności, bez których nie byłoby to tu potrzebne;
szczególnie, że nie ma później 3. obmywania przed „afikomanem”,
zatem nie musi ono poprzedzać każdego łamania (przaśnego) chleba;
a występuje tylko tam, gdzie faktycznie jest taka potrzeba.
Jeśli zgodnie z kolejnością wynikającą z Ewangelii
spór o wielkość uczniów nastąpił przed tym punktem;
to Jeszua mógł wykorzystać i rozszerzyć ten zwyczaj,
żeby oprócz obmywania swoich rąk przez każdego
dodatkowo obmyć nogi innym i tym spór zakończyć
ukazując zwierzchnictwo jako służbę i uniżenie.
Jest to ogólnie bardzo ważna i praktyczna sprawa,
bo pokazuje, że mimo określonego schematu Wieczerzy
jej porządek nie jest tylko martwą literą dawnej historii,
ale może służyć do rozwiązywania aktualnych, życiowych spraw,
nie tylko wprowadzenia duchowych treści o poświęceniu Mesjasza,
lecz też zakończenia niewłaściwej rywalizacji pomiędzy uczniami
i być może też innych problemów, których możemy doświadczać,
a podobnie odpowiedzieć na nie elementami służby Bogu.
2.3.4.2. Mocia Maca(h) – Błogosławieństwo i Spożycie Macy
Przed społecznym posiłkiem, podczas którego każdy je co chce
z tego, co mogło znaleźć się i znalazło na świątecznym stole
najpierw spełnia się ogólne błogosławieństwo przed jedzeniem:
„בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלֹהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם הַמּוֹצִיא לֶחֶם מִן הָאָרֶץ”
„Błogosławiony (jesteś)_Ty, Adonai, Bóg_nasz, Król Wszechświata,
ten_Wydobywający chleb z tej_ziemi.”,
potem szczególne błogosławieństwo świątecznej macy:
בָּרוּךְ אַתָּה יהוה אֱלֹהֵינוּ מֶלֶךְ הָעוֹלָם”
„אֲשֶׁר קִדְּשָׁנוּ בְּמִצְוֹתָיו וְצוָּנוּ עַל אֲכִילַת מַצָּה
„Błogosławiony (jesteś)_Ty, Adonai, Bóg_nasz, Król Wszechświata,
który uświęca_nas w_Przykazaniach_Swych i_nakazuje_nam aby spożywać macę.”;
a następnie spożywa 2 kawałki samej macy, na którą trzeba zwrócić uwagę.
Błogosławienie przed jedzeniem, którego wzory praktykowania dał Jeszua (Jezus)
jest tradycją judaizmu, gdy Tora(h) wskazuje, że należy dziękować po jedzeniu:
„i_najesz_(się) i_nasycisz i_pobłogosławisz…” (Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 8,10);
ale właściwe i obecne w Porządku Pesach jest jedno i drugie.
2.3.4.3. Maror – Gorzkie Zioła (z Charosetem)
Ponieważ nakaz w Torze mówi konkretnie o macy i gorzkich ziołach,
w kolejnym kroku podobnie jak z macą postępuje się z „marorem„,
którym morze być np. cykoria lub sałata (rzymska) – ogólnie duży liść,
za co błogosławi się Boga i spożywa to oddzielnie przed posiłkiem.
Gorzkie warzywo zanurza się (lub smaruje) charosetem,
który ma przypominać glinę, z której Iszrael miał robić cegły.
Jest to sos składający się głównie z różnych orzechów i miodu,
w którego składzie mogą znaleźć się też inne owoce, wino,
a także przyprawy, np. imbir i gałka muszkatołowa;
dzięki czemu może mieć cechy jak opisane w Obj 10,9-10:
być w ustach słodki jak miód, a potem stać się gorzki.
2.3.4.4. Korekh – Kanapka z Macy i Gorzkich Ziół (z Charosetem)
W kolejnym kroku spożywany jest „korekh„ nazywany też „kanapką Hilela”,
przewodniczącego Sanhedrynu na przełomie I wieku p.n.e. i I wieku n.e.
(a więc między innymi w czasie, gdy Jeszua (Jezus) Mesjasz był dzieckiem),
i o którym jest świadectwo, że mięso baranka obkładał marorem i macą
(wtedy była Świątynia, w której składano baranki i mięso było spożywane,
a gdy nie ma Świątyni, spożywa się tylko macę z marorem i charosetem),
żeby całe Przykazanie z Tory spełnić jako jedną czynność.
Do „kanapki” niektórzy używają tego samego rodzaju maroru,
zaś inni nakładają „chazeret„ – drugi rodzaj gorzkiego warzywa.
2.3.4.5. Zeroa i Bejca – Wspomnienie Oddań
W czasach gdy Świątynia Boga jest zburzona i nie można składać oddań
podczas Wieczerzy Pesach nie spożywa się ani tego szczególnego baranka
ani mięsa dobrowolnych oddań dodatkowych na ucztę (zebach haszlamim);
jednak należy o tym co najmniej wspomnieć i wyjaśnić znaczenie tego,
żeby jak jest też co do wszystkich innych oddań składanych w Świątyni
nikt nie pomyślał, że zostało to zlekceważone, bo spełnione symbolicznie.
W tradycji judaizmu do tego celu używane są „zeroa„ i „bejca„,
zwykle kawałek mięsa z kością i jajko, które leżą na specjalnym talerzu
(ale bywa też, że zamiast nich funkcję tę pełni jakiś korzeń, np. burak
lub mówi na ten temat bez użycia jakiegokolwiek widzialnego znaku).
Prowadzący Wieczerzę co najwyżej podnosi je i o nich mówi, wyjaśnia sens,
natomiast przy tym punkcie Porządku nic nie jest spożywane.
Obecnie nie wiadomo jak obrzędowo postępować z barankami na Wieczerzy:
czy są dodatkowe punkty porządku lub jaką rolę mogą pełnić w istniejących.
2.3.4.6. Szulchan Aurekh – Zastawiony Stół – Uczta
Ta część Wieczerzy Pesach to jest po prostu posiłek,
podczas którego świąteczne (i inne) potrawy spożywa się w większych ilościach,
ale też przy tym swobodnie rozmawia o święcie i innych sprawach wiary.
Podczas tej części, gdy wszyscy uczniowie jedli,
Mesjasz wskazał kto go zdradzi podając mu zanurzony kawałek macy;
co dowodzi, że na stole było wtedy coś więcej niż tylko maca i wino,
bo do spełnienia tego była potrzebna misa z sosem, w której zanurzano;
czego ewangeliści nie wyjaśniają szczegółowo uznając to za oczywiste,
bo wtedy w każdym zborze byli jahudim (żydzi) znający zwyczaj
i w praktyce pokazywano, że używano do tego charosetu.
2.3.4.7. Cafun – Afikoman – Deser – Oddzielona Maca
Spożycie oddzielonego, szczególnego, ostatniego kawałka macy
wyznacza koniec posiłku podczas Wieczerzy – potem do końca Sederu już się nie je.
W Micraim (Egiptach) kluczową potrawą został ustanowiony baranek,
który miał być składany w oddaniach w Świątyni, którą Iszrael wkrótce otrzyma;
na Ostatniej Wieczerzy Mesjasz zwrócił uwagę na obecną od początku macę,
która pozostanie spożywania gdy Świątynia zostanie zburzona i odebrana,
żeby pouczenie o poświęceniu jego ciała wyrażało się w spełnianym symbolu.
Zgodnie z tradycją judaizmu afikoman musi być spożyty przed północą
(z tym, że nie chodzi o zegarową godzinę 00:00; a faktyczny środek nocy,
który w różnych latach może być nieco przed lub po tej godzinie),
żeby spełnienie tego zapewniało ochronę przed wymierzaną karą Boga
(dalsza część Wieczerzy może trwać nieco dłużej, ale niewiele już zostaje).
2.3.4.8. Barukh – Błogosławieństwo po Posiłku
Porządkową funkcją 3. kielicha wina jest błogosławieństwo po jedzeniu,
ale ponieważ zgodnie z tradycją judaizmu odnosi się do 3. z obietnic Boga
(które przypisuje się do już spełnianych i oczekiwanych do dodania kielichów,
jakie będą mogły być spełniane gdy wejdziemy do Królestwa Boga),
jakie zostały objawione w Torze w Szemot/2Moj/Exodos/Wj 6,6-8:
„i_wybawię was w_ramieniu wyciągniętym i_w_wyrokach wielkich”,
nazywa się go „kielichem wybawienia” lub „kielichem zbawienia„
i właśnie dlatego szczególnie z tym wiąże słowa Jeszui Mesjasza
o odnowieniu Przymierza i odpuszczeniu grzechów jego krwią.
Z powodu obecnie niespełnionych obietnic
wprowadzenia do Ziemi i wręczenia jej w dziedzictwo
jest zwyczaj, żeby podczas Sederu był napełniony „kielich Elijahu”,
który w przyszłości będzie spełniany jako 5. w porządku,
gdy prorok przyjdzie w Pesach i wszystko naprawi (Mk 9,12).
2.3.5. Kos HaHalel – Kielich Chwały
Choć Ewangelie po 3. kielichu mówią tylko o śpiewaniu Psalmów,
co jest zgodne z ostatnim elementem Sederu spełnianego w judaizmie,
nie wspominając przy tym w tekście o jeszcze jednym kielichu wina;
to samo wskazanie właściwej czynności może być pewnie rozumiane
przez każdego znającego kontekst i zwyczaje w tym zakresie
jako sugestia wykonania tego z całą należytą oprawą uroczystości;
a więc przy napełnionym 4. kielichu, który wypija się po Psalmach.
2.3.5.1. Halel – Psalmy
Według tradycji podczas Wieczerzy odczytuje się Psalmy 113-118,
z tym, że 113-114 na początku, zaś 115-118 przy zakończeniu.
2.3.5.2. Nirca – Akceptacja, Zakończenie
Końcem całego Porządku jest modlitwa stwierdzająca jego wykonanie
i wyrażająca prośbę by Bóg sprawił, że kolejne Pesach będzie w Jeruszalaim.
2.4. Wyjście z Wieczerzy
Według Ewangelii po Psalmach Jeszua (Jezus) i uczniowie wyszli
nie tylko z pomieszczenia, gdzie spożywali Wieczerzę, ale i poza mury Jeruszalaim,
bo udali się do Gat Szemanim („Tłoczni Oliwek”) – ogrodu w Dolinie Cedronu.
Nie ma w Torze nakazu, że po Pesach trzeba koniecznie wyjść na zewnątrz,
ale jeśli inne czynności spełniane przez Mesjasza i apostołów uważa się za wzór,
to jest duchowa treść i wartość w wykonaniu także wspólnego spaceru:
jest to doświadczenie podobne do tego, jakie miał Iszrael wychodząc z Micraim,
gdy spożywali Pesach aby być chronionymi od plagi śmierci pierworodnych,
a tuż po jej spełnieniu zostali wygnani i musieli iść w drugiej części nocy…
Dla uważających, że Jeszua (Jezus) spełnił właściwe Pesach we właściwym czasie,
jest to koronny dowód, że wieczór kończy się, a ranek zaczyna w środku nocy;
bo nie naruszając zakazu wychodzenia do rana (Szemot/2Moj/Exodos/Wj 12,22-24)
nie popełniając grzechu wyszli kilka godzin przed końcem nocy, w której jeszcze:
– przez kilkanaście minut szli do Gat Szemanim i rozmawiali (J 13,30-18,1);
– Jeszua 3 razy modlił się po około godzinę (Mt 26,37-44 (26,40));
– Jeszua został pojmany i zaprowadzony do pałacu Chanana (Annasza) (J 18,13);
– Jeszua był poniżany, a Kefa (Piotr) się go zapierał (J 18,15-23);
– Jeszua został zaprowadzony do pałacu Kajafy (Kajfasza) (J 18,24);
– Kefa (Piotr) zapiera się 3. raz i pieje kur (J 18,25-27);
– Jeszua jest dalej poniżany (Łk 22,63-65);
– zaczyna się dzień i formalny proces Jeszui (Łk 22,66);
co łącznie musiało trwać co najmniej 5 godzin w nocy.
2.5. Zgodność Wzoru Mesjasza z Tradycją Judaizmu
Porównując przebieg Ostatniej Wieczerzy i rabinicznego Sederu
nie da się zaprzeczyć ogromnej zgodności w istnieniu i kolejności obrzędów;
wobec czego najbardziej oczywistym i pewnym wnioskiem w tej sprawie jest,
że Jeszua (Jezus) znał Seder, który praktykował we wcześniejszych latach
oraz nadal czynił i nauczał tego zgodnie z wcześniej istniejącym zwyczajem
dodając jedynie wyjaśnienia i duchowe treści do zachowywanej praktyki
i dając apostołom wzór, żeby właśnie tak dalej czynili w przyszłości.
Gdyby ktoś z uporem odrzucał możliwość korzystania z tradycji,
to najbardziej prawdopodobną pozostającą alternatywą byłoby,
że rabini judaizmu później wzięli elementy Sederu od apostołów,
po czym wyparli się i/lub zapomnieli skąd to mają i czemu tak czynią;
ale tak czy inaczej w następstwie tego tradycja zostaje ważnym źródłem,
bo przekazuje szczegóły zwyczajów, które „chrześcijaństwo” porzuciło,
a które w judaizmie pozostają co najmniej zbliżone do starożytnych.
Gdyby ktoś wbrew faktom upierał się jeszcze bardziej,
że Mesjasz i apostołowie nie mogą mieć nic wspólnego z tradycją,
a muszą kierować się karaimską i protestancką zasadą „tylko Pismo”,
to niemożliwe jest by niezależnie stworzyć tak zgodne praktyki;
przy czym trzeba by też wtedy co do tego dostrzec, zrozumieć i uznać,
że w judaizmie dopuszczającym i uznającym za właściwe i normalne
ustanawianie zwyczajów będących sposobami spełniania Przykazań
oraz dodawanie duchowych wykładni do dosłownych treści Tory
więc stworzenie takiego Sederu byłoby czymś naturalnym i logicznym;
podczas gdy kierując się rzekomą zasadą „tylko Pismo” np.:
– nie można by uczynić żadnego obrzędu z kielichami wina,
bo ani w Torze ani w Tanakhu nie ma słowa o napojach w Pesach
(nie było Ewangelii, gdzie dopiero później opisano, co zrobiono);
– nie można by dodać żadnej wykładni poza czytaniem Tory,
bo każdy komentarz i wyjaśnienie z poza Pisma nie jest Pismem,
więc Jeszua nie mógłby odnieść Pesach do swojej śmierci,
a trzeba by wyłącznie przeczytać o cudach w Micraim z Tory;
– cała Wieczerza to byłoby tylko spożywanie baranka z macą i ziołami
w pośpiechu – w butach, z laską, będąc przepasanym, jak nakazane,
i nie byłoby wiadomo jak należy potem czuwać przez resztę nocy
mocno ryzykując zaśnięcie przy nie robieniu zupełnie niczego,
bo Pismo nie opisuje jak należy wartościowo spędzić całą tę noc,
na co można dobrze zagospodarować ten uświęcony czas,
a każda możliwa decyzja o tym to jest dodawanie do Pisma;
więc odrzucający tradycję nie mogliby zrobić takiej Wieczerzy.
Oczywiście w rzeczywistości istnieją różne, gorsze i lepsze tradycje,
te sprzeczne z Biblią trzeba uważać za błędne i odrzucać,
ale oparte na Biblii i potwierdzone w Biblii uznawać i spełniać;
bo nie tylko pokazują one właściwy sposób praktykowania wiary,
ale też pozwalają ją pogłębiać i czynić żywą, praktyczną i pożyteczną,
bo odnoszącą się do aktualnych spraw i rozwiązującą problemy,
ta jak Mesjasz Jeszua (Jezus) uczynił podczas Ostatniej Wieczerzy.
Chwała Bogu!