Ustanowienia Boga w Parszy WaJekehel
Komentarz do parszy „WaJekehel” (części „I_Zgromadził”):
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 35,1-38,20; 1Krl 7,13-26.40-50; 2Kor 9,6-15.
Ustanowienia (Przykazania) jakie Bóg dał w parszy WaJekehel.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– przygotowany ogień podczas Szabatu,
– rozliczenie wartości darów na Przybytek,
– powołanie i natchnienie do wykonania służby,
– rodzaje i działanie darów Ducha Świętego,
– wykonanie i uznanie Świątyni przez Boga;
– łączenie parsz i kolejność sprzętów Przybytku;
– organizacja i nadzorowanie wykonania owocnej pracy;
– ważność wiedzy i doświadczeń w rozumieniu Biblii.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Właściwe Wykorzystanie Darów;
– Kolejności Mają Znaczenie;
– Szczodrość i Rozwaga;
– Biblia i Doświadczenie.
Poprzednie komentarze rozważają już praktyczne i duchowe treści parszy,
więc warto kliknąć i otworzyć artykuły wskazane w odnośnikach powyżej.
2. Ustanowienia Boga w Parszy WaJekehel
Ponieważ parsza(h) Wajekehel relacjonuje wykonanie Przybytku
według wzoru/projektu, jaki przedstawiono we wcześniejszych czytaniach
jej treść w zdecydowanej większości powtarza i utrwala co już było opisane;
dlatego tradycja judaizmu wywodzi z niej tylko 1 z 613 Przykazań (Tarjagu);
z tym, że mimo szerokiego i rygorystycznego spełniania dosłownego sensu
do tego spisu nie zalicza się jego prostego, zapisanego w Torze znaczenia,
ale jego bardzo symboliczną interpretację, która też jeż ważna i potrzebna.
2.1 (212) Zakaz Rozpalania Ognia w Szabat w Domach
Zakaz rozpalania ognia w mieszkaniach to po prostu zakaz wytwarzania płomienia,
którego nie można np. wykrzesywać, także przy pomocy ułatwiających to zapałek.
Nie jest to zakaz płonięcia ognia w Szabat ani korzystania z rozpalonego wcześniej,
więc można korzystać ze światła świec rozpalonych przed zachodem Słońca w piątek
czy podgrzewać lub utrzymywać ciepło posiłków na palnikach włączonych przed Szabatem
i tradycyjne posiłki na Szabat są przygotowywane właśnie tak – długo na małym ogniu;
istotne jest więc, żeby w razie istnienia potrzeby korzystania z ognia w dobie Szabatu
przygotować wszystko tak, żeby zacząć przed Szabatem i nie musieć się tym zajmować,
np. zapewnić odpowiedni zapas lub dopływ paliwa jak drewno, węgiel czy gaz.
Tradycja judaizmu oprócz rozpalania zakazuje też zmieniania rozmiaru płomienia,
czyli powiększania, zmniejszania oraz gaszenia, które mogą zachodzić tylko samoistnie,
np. w wyniku spalenia całego zapasu drewna w piecu lub ugaszenia przez deszcz;
więc nie można np. regulować dopływu gazu na palniku kuchenki ani go wyłączyć
i nawet gdy potrawa jest gotowa i zjedzona, ogień ma płonąć do końca Szabatu.
W tradycji judaizmu zakaz dotyczy nie tylko bezpośredniego wpływu na ogień,
ale też wszystkiego, co może wywoływać te procesy pośrednio, nawet niewidzialnie,
np. odkręcenie ciepłej wody w kranie może automatycznie uruchamiać piec gazowy,
a nawet gdy pracuje on cały czas, to przy poborze wody działa z większą mocą.
Choć z pewnością nie mogło to być ogłoszone w czasach biblijnych
rabini judaizmu uznali także elektryczność za formę ognia podlegającą tym zakazom,
dlatego za zakazane uznali np. automatyczne włączenie światła w otwieranej lodówce
i albo przed Szabatem wykręcają żarówki z lodówek (dawniej i starsze modele),
albo używają lodówek z trybem Szabatu wyłączającym przełącznik na tę dobę.
Tak samo niedopuszczalne w judaizmie jest włączenie lub wyłącznie światła
i to niezależnie od tego, czy zrobi się to przyciskiem czy fotokomórką,
a więc także w sytuacji bez świadomości i wpływu na mechanizm,
np. gdy przechodzi się nocą obok wejścia budynku.
Niektóre wykładnie dopuszczają automatyczne włączanie i gaszenie światła w Szabat,
pod warunkiem, że odpowiedni sterownik zostanie ustawiony w tym celu przed Szabatem,
żeby np. bezwarunkowo zgasić światło o 23:00, włączyć je o 6:00 i ponownie zgasić o 9:00;
ważne jest to, żeby człowiek nie miał w Szabat wpływu na przełączanie prądu.
Choć warto i trzeba wiedzieć jak to jest rozumiane i stosowane w judaizmie,
wiele społeczności mesjańskich nie uznaje elektryczności za ogień, ale odwrotnie,
bo to ogień jest przejawem reakcji chemicznej, w której przemieszczają się elektrony,
ale takie same procesy elektryczne zachodzą we wszystkich reakcjach chemicznych
(choć mogą wydzielać lub pochłaniać więcej lub mniej energii i nie być tak gwałtowne),
także tych w komórkach ciała i niezbędnych do życia, których nie można zatrzymać,
a zakaz ich zmieniania nie pozwalałby np. poruszać się, myśleć ani nawet oddychać,
bo ludzkie decyzje mają w tym wpływ na elektryczne sygnały w układzie nerwowym.
Zakaz rozpalania ognia dotyczy mieszkań/siedzib/osiedli/zgromadzeń/społeczości,
w związku z czym wcale nie obejmuje np. służby spełnianej na ołtarzu Świątyni,
wykonywanej w zupełnie innym miejscu – nie w prywatnej przestrzeni ludzi;
dlatego koheni (kapłani) nie naruszają Szabatu spełniając inne wymogi Tory;
choć może się tak wydawać przy nadmiernym uogólnieniu Przykazań
i oczekiwaniu ich stosowania poza właściwym dla nich zakresem,
do czego Jeszua (Jezus) Mesjasz odnosi się w słowach w Mt 12,5
(dla takich spraw istnieją Przykazania szczególne inne od ogólnych).
W tej sprawie Wajikra/3Moj/Leutikon/Kpł 6,5-6/12-13 świadczy,
że ten sam ogień na ołtarzu ma nie wygasać, a płonąć nieustannie,
co potwierdza też późniejsze świadectwo historyczne w 2Mch 1,19-22;
a 2 synowie Aharona umarli za użycie ognia rozpalonego niezależnie;
zaś na ołtarzu z kratą można usuwać popiół i dokładać drwa równocześnie,
więc w praktyce ognia w Świątyni nie rozpalano, a go podtrzymywano,
co mimo tego, że w Szabat zapalało się coś innego niż przed nim,
także ogólnie nie jest naruszeniem tego zakazu z Tory.
2.2 (213) Zakaz Prowokowania Sporów i Kłótni w Szabat w Społeczności
Słowo „משׁב” („moszab”) oprócz „mieszkania” oznacza też „osiedle”/”zgromadzenie”/”społeczność”,
zaś „אשׁ” („esz”) czyli „ogień” symbolicznie może wyrażać „złość”, „gniew” lub „oburzenie”,
z dosłownej treści Przykazania można też wywodzić zakaz wszczynania sporów w Szabat,
co jest bardzo ważne np. w kontekście nauczania Tory na świątecznych zgromadzeniach,
które z jednej strony powinny dawać do myślenia i bywa, że potrzebują karcić grzechy,
ale z powodu zakazu muszą być dane w sposób możliwy do przyjęcia dla napominanych,
np. wyrażone łagodnie, z zachętą do poprawy, bez imiennego potępiania winnych,
z wykazaniem powodów, które powinny zainteresować i być uznane przez słuchających,
a nie ogłoszone w sposób, który tylko ukazuje różnice i wzbudza wzajemną wrogość.
Faktyczne oczyszczenie z grzechu, w tym osądzenie i ukaranie winnego
powinno być przeprowadzone poza Szabatem.
2.3 (214) Zakaz Wydawania Wyroków Sądowych w Szabat (Tarjag 114)
Choć wydanie wyroku przez sąd powinno raczej kończyć niż zaczynać spór,
może się zdarzyć, że strona uznana za winną i obciążona karą się z nim nie zgodzi
(jeśli to wyrok sądu niższej rangi, to można się od niego odwołać do wyższego,
a jeśli zgodny z Torą wyrok Sanhedrynu, jego odrzucenie to grzech śmiertelny);
dlatego symboliczny sens rozpalania ognia włącza to do zakazów szabatowych
(zakaz jest też wywodzony z wcześniejszego wersetu Szemot/2Moj/Exodos/Wj 35,2,
który ogólnie nakazuje wykonać pracę w ciągu 6 dni i nie czynić tego w Szabat,
ale ani wcześniej ani tutaj nie ma on szczególnego związku z sądownictwem
i trudno na tej podstawie wnioskować konkretne rodzaje zakazanych prac,
dlatego właściwe jest powiązanie go raczej z zakazem „rozpalania ognia”).
W Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 15,32-36 jest zapisana historia
o przyłapanym na naruszeniu Szabatu, którego nie skazano natychmiast po tym,
ale uwięziono go do czasu rozstrzygnięcia, co może wskazywać, że to nastąpiło później
i tym samym być źródłem w Torze potwierdzającym taki sposób postępowania,
bo sam Bóg wyraźnie opóźnił wydanie wyroku w tej sprawie.
2.4 (215) Zakaz Wykonywania Kary Śmierci w Szabat [Tygodniowy] (Tarjag 114)
Z tego samego powodu co zakaz wydania wyroku przez sąd w Szabat
nie można też wtedy wykonać wyroku śmierci, co wzbudziłoby złe emocje
także w sytuacji gdy stało się to sprawiedliwie, potrzebnie i słusznie
w celu wzbudzenia przerażenia i zniechęcenia do naśladowania zła,
co należy uczynić w innym dniu – przed lub po Szabacie.
Dość oczywistą sprawą jest, że skazany na śmierć nie ma nic do stracenia,
więc bez wątpienia będzie się odwoływał od wyroku aż do Sanhedrynu,
w konsekwencji czego wydany wyrok będzie wykonany przy Świątyni
i zgodnie z przekazami tradycji osądzano przed świętem pielgrzymim
(tradycja zabrania wykonania wyroku śmierci w samym dniu jego wydania,
żeby po ogłoszeniu był jeszcze czas na zgłoszenie się nowych świadków,
którzy mogliby zaświadczyć na korzyść skazanego i umożliwić uniewinnienie),
zaś egzekucję wykonywano podczas jednego z tych trzech świąt,
gdy wszyscy powinni być tam obecni i uczestniczyć w tym wydarzeniu
(z tym, że według Mk 14,2 nie chciano tak uczynić wobec Jeszui (Jezusa),
bo była to sprawa wątpliwa, która mogłaby wtedy wzbudzić zamieszki),
żeby zgromadzony cały naród mógł być świadkiem i tego doświadczyć,
by jak mówi Tora(h) przerazić się i więcej nie czynić takiego zła jak ukarane
(Debarm/5Moj/Deuteronomion/Pwt 13,6-11/7-12; 17,8-13; 19,16-21; 21,18-21).
2.5 (216) Zakaz Wymagania Darów na Budowę Świątyni
To sprawa, którą nakazał יהוה [Bóg] mówiąc:
zbierzcie od_siebie dar dla_יהוה [Boga],
każdy szczodrego serca_swego przyniesie
(na)_ten dar (dla)_יהוה [Boga] złoto i_srebro i_miedź…”
W komentarzu do parszy Teruma(h) wskazano,
że złożenie darów na budowę Przybytku nie było nakazem Boga
ze względu na słowa o byciu pobudzonym przez własne serce,
które wskazują na dobrowolność decyzji w tej sprawie,
które zależą od szczodrości darczyńców…
W tej parszy te same słowa są określone w Torze jako rozkaz Boga,
jednak wbrew pozorom jakie można odnieść z pochopnego czytania
właściwie nie jest to nakaz złożenia tych darów, a zakaz ich wymagania;
bo mają one pochodzić ze szczodrości darczyńców, a nie z wymuszenia
i Bóg nie wskazał wymaganej wartości tego daru w żaden sposób:
– ani jako konkretna kwota/ilość (jak pół szekla srebra ze spisu),
– ani jako udział z uzyskiwanych dóbr (jak dziesięcina z plonów),
które odnoszą się do konkretnych darów w konkretnych sytuacjach
i nie obejmują np. złota, miedzi, kamieni, drewna, skór ani tkanin.
Żeby Świątynia mogła zostać wybudowana oczywiście potrzeba,
żeby członkowie społeczności wykazali się szczodrością na ten cel;
jednak Bóg nie uczynił tego nakazem takim jak Przykazania,
żeby ludzie nie myśleli o tym w niewłaściwy sposób…
W pogańskich religiach bardzo często dzieje się w taki sposób,
że ofiarność na kult, w tym też np. ufundowanie budowy świątyni
jest uważane za możliwość uwolnienia się od grzechu i wielka zasługa,
w związku z czym bogaci ludzie bez obaw ciągle grzeszą i przebłagują
mając mylne przekonanie o tym, że mogą tak wykupować się od winy,
podczas gdy prawdziwy Bóg to Sędzia sprawiedliwy i nieprzekupny
(o czym mówi np. Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 10,17; 1Sm 15,22).
W Torze nie ma przebłagania za świadomy i ciągle trwający grzech,
a rytualne oczyszczenie jest możliwe dopiero po naprawieniu szkody,
dlatego oddania można złożyć np. po zwróceniu skradzionego;
zaś zbudowanie Świątyni nie jest sposobem aby zyskać zasługę u Boga,
ale najpierw trzeba być tego godnym, żeby Bóg pozwolił to spełnić,
o czym przekonał się król Dawid, któremu Bóg budować nie pozwolił,
ale zapowiedział mu, że będzie mógł to spełnić jego potomek (2Sm 7,5-16);
czym jednocześnie nagrodził go i wskazał, że nie był wystarczający,
dlatego potrzebny do tego będzie następca lepszy od niego…
Zgodnie z proroctwami Tanakhu jak np. Ml 3,1-4 i Jr 33,17-26
Mesjasz ma przywrócić świętość Lewitów i ich służbę w Świątyni,
do której według Iz 56,6-8 i Mk 11,17 będą przychodzić wszystkie narody,
co według Biblii będzie nagrodą za wierność Bogu i prawość w życiu;
zatem szczodrość na ten cel jeszcze będzie potrzebna w przyszłości,
ale zarówno wykonawcy pracy jak i darczyńcy muszą być święci,
mieć właściwe intencje i czynić to ponad nakazane obowiązki:
najpierw spełniać Przykazania, a potem dobrowolnie dodać więcej.
Chwała Bogu!