Ustanowienia Boga w Parszy WaJece
Komentarz do parszy „WaJece” (części „I_Wyszedł”):
Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 28,10-32,2/3; Oz 12,13-14,9/10; J 1,43-51.
Ustanowienia (Przykazania) jakie Bóg dał w parszy WaJece.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– znaczenie „Drabiny do Niebios” – stopnie do uświęcenia;
– błogosławieństwo lub przekleństwo wszystkich narodów;
– poświęcenie i gorliwość wynikające z prawdziwej miłości;
– biblijne powody, ograniczenia i warunki wielożeństwa;
– uzupełniające się informacje w różnych fragmentach Pisma;
– odpowiedzialność i rzetelność prawdziwych sług Boga;
– kolejne spełnienia, ukryte i duchowe sensy historii z Biblii;
– napominanie dające szansę na poprawę i powrót do wierności.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Zastój czy Pełne Poświęcenie;
– Słowa Drabiny do Boga;
– Odpowiedzialne Postępowanie;
– Mistyczne Odczytywanie Biblii:
– Nadzieja w Upominaniu.
Poprzednie komentarze rozważają już praktyczne i duchowe treści parszy,
więc warto kliknąć i otworzyć artykuły wskazane w odnośnikach powyżej.
2. Ustanowienia Boga w Parszy WaJece
Podobnie jak z poprzedniej parszy, z czytania tego tygodnia i Szabatu
tradycja judaizmu nie wywodzi żadnego z 613 Przykazań (Tarjagu),
jednak pojawia się w niej kilka znaczących objawień od Boga,
na które trzeba zwrócić uwagę i przyjąć to, co z nich wynika:
2.1 (20) Wybranie Iszraela i Jego Potomków
”Ja_[jestem] יהוה, Bóg Abrahama, ojca_twego i_Bóg Icchaka,
tę_ziemię, gdzie ty leżysz na_niej, dla_ciebie dam_ją i_potmomstwu_twemu
i_będzie potomstwo_twe jak_proch tej_ziemi i_rozprzestrzenisz_(się)
na_zachód, i_na_wschód i_na_północ i_na_południe
i_będą_błogosławione w_tobie wszystkie rodziny tej_ziemi i_w_potomstwie_twoim
zatem Ja_[jestem] z_tobą i_strzegł_[będę]_cię we_wszystkich_[miejscach]
dokąd pójdziesz i_sprowadzę_cię do tej_ziemi oto,
bo nie zostawię_cię aż gdy jeśli spełnię to, co powiedziałem dla_ciebie.”
Na początku tego fragmentu Tory Bóg mówi trzeci raz o wybraniu
i błogsławieństwie dla potomków Abrahama, Icchaka i tutaj Jakuba,
co jest ważne nie tylko jako potwierdzenie, ale i doprecyzowanie obietnicy,
bo od Abrahama wywodzi się wiele narodów, którym Bóg błogosławi
i także potomkowie jego bratanka Lota mają udział w Przymierzu,
dlatego zostały im przydzielone ziemie sąsiadujące z Iszraelem;
ale szczególny potomek jest ważniejszy od wszystkich innych,
dlatego powtórzenie Przymierza z nim jest bardzo ważne
jako wyróżniające go do zwierzchnictwa nad innymi.
Dla Narodu Iszraela ta sprawa jest oczywista i naturalna,
bo nie dotyczy stosunku do innych, ale przekonania o sobie;
jednak dla przychodzących do Boga z innych narodów
jest to istotne Ustanowienie o porządku wybrania.
2.2 (21) Okazywanie Wdzięczności Bogu
gdzie przysięgałęś dla_mnie tam przysięgę,
teraz wstań, wyjdź z tej_ziemi oto i_wróć do ziemi rodzinej.”
’jeśli będzie Bóg ze_mną i_ustrzeże_mnie w_drodze tej, którą ja podążam
I_da dla_mnie chleb do_jedzenia i_szatę na_okrycie
i_powrócę w_pokoju do domu ojca_mego,
to_będzie יהוה [Bóg] dla_mnie za_Boga
i_kamień ten, który postawiłem (jako)_pomnik będzie domem Boga
i_(ze)_wszystkiego co dasz mi dziesiątą_(część) oddzielę dla_Ciebie.”
Kolejne Ustanowienie jest trudniejsze w dostrzeżeniu,
bo Bóg powołując się na złożoną przysięgę i zapowiadając jej spełnienie
potwierdza to, co właściwie zostało zadeklarowane przez Jakuba:
że otrzymawszy błogosławieństwo będzie okazywał wdzięczność Bogu
oddając Najwyższemu cześć przy kamieniu, na którym miał widzenie
oraz oddając na ten cel dziesięciny ze wszystkiego, co otrzyma.
Pewną kontrowersją wymagającą wyjaśnienie jest fakt,
że stało się to w Beit El / Luz na północy Ziemi Iszraela,
które nie jest wybraną przez Boga lokalizacją Świątyni,
a gdzie król Jeroboam ustanowił miejsce bałwochwalstwa,
zatem Ustanowienie nie może być wskazaniem tego miejsca.
Istotne jest raczej, że pomnikiem był kamień położony pod głową,
zatem na pewno nie jakiś wielki głaz, ale taki, który można samemu podnieść,
więc najprawdopodobniej Jakub w drodze powrotnej ten kamień zabrał
i wraz z nim przeniósł to ustanowione miejsce tam, gdzie go zaniósł.
3. Inne Ustanowienia Poświadczone w Parszy
Oprócz Ustanowień wyrażonych w wypowiedziach samego Boga,
które bezpośrednio coś objwiają lub potwierdzają zobowiązania ludzi;
w parszy są też świadectwa znajomości i spełniania innych spraw z Tory:
3.1 Warunki i Obowiązki w Wielożeństwie
i_wyszła Lea(h) aby_spotkać_go i_powiedziała do_mnie:
’przyjdź, bo nabyciem nabyłam_cię za_mandragorę mojego_syna’.
I_położył_(się) z_nią w_nocy tej.”
Zagadnienie wielożeństwa – potrzeby i ograniczeń jego praktykowania
jest bardzo obszerne i było już omawiane, więc nie wszystko będzie tu powtórzone;
trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, że Jakub mający kilka żon jednocześnie
nie miał swobodnego wyboru co do tego z którą kiedy chciał spędzać czas,
bo wiadome jest, że najbardziej kochał Rachel i mógłby być tylko z nią,
ale miał obowiązek jednakowo traktować wszystkie swoje żony,
dlatego był określony porządek jaki czas której ma poświęcać
i gdy żony między sobą zdecydowały o sprzedaży i kupnie
czy jakiejkolwiek innej zamianie w tej sprawie między sobą,
to mąż nie miał nic do powiedzenia, ale musiał to uznać…
Przykład ten pokazuje znaczącą różnicę między biblijnym wielożeństwem
i innymi, które tylko częściowo opierając się na zwyczaju od niego odstępują;
bo właściwie dozwolone wielożeństwo nie jest przywilejem mężczyzny
i nie jest po to, żeby mąż wybierał, która z żon mu się najbardziej podoba;
ale ma służyć zaspokojeniu potrzeb kobiet gdy jest ich więcej niż mężczyzn
(np. po wojnie, w której dużo więcej mężczyzn zginęło walcząc w bitwach),
dlatego musi być zorganizowane tak, żeby każdej umożliwić macierzyństwo,
a także utrzymanie i odpowiednie warunki do wychowywania dzieci.
Bóg stworzył mężczyzn i kobiety różnymi i dopełniającymi się,
dlatego mamy różne, odpowiednie zdolności, obowiązki i przywileje,
które są właściwe temu, żeby spełnić to, co potrzebne i najlepsze;
więc równość nie wyraża się w jednakowości pod każdym względem,
ale we wzajemnej pomocy w tym, co najlepiej służy wszystkim.
3.2 Odpowiedzialność za Powierzone Dobra
ja pokrywałem_stratę z_ręki_mojej,
żądałeś skradzionego dniem i_skradzionego nocą.”
Podczas ostatniej rozmowy z Labanem przed rozstaniem Jakub opisuje
jak obaj względem siebie postępowali i w tej wypowiedzi świadczy,
że chociaż był bardzo źle traktowany, wykorzystywany i oszukiwany,
to sam postępował uczciwie i sumiennie spełniał wszystkie obowiązki:
nie mścił się nieuczciwie, nie odbierał długów wyłudzając czy kradnąc,
ale dalej spełniał swoją służbę aż zapłatę uzyska w należyty sposób…
Postawa Jakuba z pewnością była radykalnie odmienna niż Labana,
który wykorzystywał okazje, żeby wymuszać swoje korzyści od innych
i prawdopodobnie też wyjątkowa w porównaniu z innymi pasterzami,
ale wcale nie inna od tego, jak każdy zawsze czynić powinien w tej sprawie;
bo sposób postępowania Jakuba był dokładnie takim jak należy właściwie,
co jest uregulowane w Torze w Szemot/2Moj/Exodos/Wj 22,6-14/7-15
i co tradycja rozważa i wyjaśnia jako „dalet szomerim” – „czterech stróżów”,
Formalna nazwa w rzeczywistości nie dotyczy tylko „stróżów”,
ale 4 rodzajów sytuacji, gdy ktoś na różnych warunkach
ma do dyspozycji i musi troszczyć się o majątek kogoś innego,
co zostało podzielone według rosnących odpowiedzialności:
- stróż nieopłacany (שומר חנם – szomer chinam)
- stróż opłacany (שומר שכר – szomer szakar)
- pożyczkobiorca płacący (שוכר – szoker)
- pożyczkobiorca niepłacący – (שואל – szoel)
Pierwsi dwaj „stróże” mając zatroszczyć się o coś w interesie właściciela,
a nie otrzymali jego majątku, żeby móc czerpać z niego korzyści dla siebie;
zaś „pożyczkobiorcy” otrzymali coś po to, żeby skorzystać dla siebie,
ale przy tym muszą też zadbać, żeby oddać to w dobrym stanie,
więc nie mogą pozwolić na kradzież, uszkodzenie czy zniszczenie.
3.2.1 Stróż Nieopłacany
Nazwa „stróż nieopłacany” może być nieco myląca,
bo nawet gorszym niż zła postawa Labana w historii w parszy
i niedopuszczalnym jest zlecanie pracy bez wynagrodzenia;
a przeciwnie niż jest to typowe wśród pogan i „chrześcijan”,
że od rodziny i przyjaciół oczekuje się przysług za darmo lub taniej
w judaizmie uważa się, że bliskich należy wynagrodzić bardziej,
bo nawet gdy już mają dużo obowiązków trudno im odmówić
i bywa, że poświęcają się bardzo żeby móc udzielić pomocy.
Kategoria ta nie dotyczy pracy wymagającej czasu i trudu,
ale pomocy w drobnej sprawie, której powinien udzielić każdy
spodziewając się, że to samo może być wobec niego odwzajemnione,
np. gdy planuje się jakiś dłuższy wyjazd i zostawia w domu rośliny,
to zwykle prosi się jakiegoś z sąsiadów, żeby przyszedł je podlać,
co wymaga poświęcenia kilku minut jednorazowo lub co kilka dni,
a jest prawdopodobne, że ten sąsiad też będzie tego potrzebował.
Taki „stróż nieopłacany” w związku z zawartą umową
i zobowiązaniem jakie sam dobrowolnie na siebie przyjął,
odpowiada tylko za zaniedbanie lub sprzeniewierzenie się zadaniu:
za to, że nie wykonał tego, co powinien lub świadomie zrobił to źle,
np. nie przyszedł podlać roślin lub celowo podlał je słoną wodą,
żeby nie mogły wchłaniać wody z mokrej ziemi i uschły.
Taki stróż nie odpowiada za to, że coś zostało skradzione lub zgubione
ani za zniszczenie w wypadku w niezależnych od niego okolicznościach,
bo nie ma obowiązku narażania się, żeby powierzoną własność chronić.
Aby rozstrzygnąć czy utrata lub zniszczenie nastąpiły świadomie i celowo
czy w wyniku okoliczności niezależnych od „nieopłacanego stróża”
w razie sporu stróż ma złożyć przysięgę, że nie zrobił nic niewłaściwego.
3.2.2 Stróż Opłacany
Stróż opłacany jest zatrudniony do zapewnienia bezpieczeństwa
lub utrzymania powierzonego mu majątku w dobrym stanie,
dlatego w razie utraty lub pogorszenia stanu odpowiada też
za skradzione, zgubione, zniszczone, zranione czy zabite;
więc musi np. z narażeniem własnego życia bronić
przed dzikimi zwierzętami i napadającymi przestępcami
lub wypłacić odszkodowanie gdyby od tego odstąpił
czy w trakcie swojej służby czegoś nie dopilnował.
Stróż opłacany nie ponosi odpowiedzialności za straty,
które wynikają z okoliczności poza jego mocą i warunkami umowy,
np. gdyby szkodę spowodowała burza czy inna katastrofa naturalna,
której człowiek nie mógł przeciwdziałać.
W przypadku gdy „stróż opłacany” jest np. pasterzem owiec
w zakresie jego odpowiedzialności są nie tylko zwierzęta,
ale też produkty, które mogą być z nich pozyskiwane,
np. mleko i wełna, których nie może zmarnować,
więc musi dbać o dojenie i strzyżenie gdy należy,
bo właśnie po to zajmuje się taką hodowlą.
Jakub służył Labanowi za żony, utrzymanie rodziny i stada,
zatem bez wątpienia był dokładnie takim stróżem opłacanym
i odpowiadał za straty, które pokrywał gdy się zdarzyły.
3.2.3 Pożyczkobiorca Płacący
Pożyczkobiorca płacący chcąc skorzystać z majątku innej osoby
udziela zapłaty w zamian za otrzymanie tego, czego mu potrzeba;
choć opłata jest przekazywana w przeciwną stronę niż dla stróża,
to pożyczkobiorca robi to z przekonaniem, że uzyska większą korzyść,
dlatego poza uzyskaną możliwością czerpania swego zysku z pożyczonego
jego odpowiedzialność za to jest taka sama jak opłacanego stróża;
a zatem musi zadbać o utrzymanie w dobrym stanie i oddać pożyczone,
zaś w razie utraty lub zniszczenia zwrócić z własnego majątku.
Właściciel majątku zachowuje jednak swoją odpowiedzialność
w sytuacji straty wynikającej z nadludzkich okoliczności
i z powodu takich nie może domagać się odszkodowania.
3.2.4 Pożyczkobiorca Niepłacący
Gdy pożyczkobiorca otrzyma możliwość korzystania z czegoś za darmo,
to przyjmuje też na siebie całkowitą odpowiedzialność za tę rzecz,
zatem gdyby nastąpiła, to musi właścicielowi wynagrodzić stratę
także gdy wynikła ona z okoliczności, którym nie mógł przeciwdziałać.
3.2.5 Doczesne i Duchowe Wnioski
Rodzaje odpowiedzialności za cudze mienie, którym można dysponować
oraz uczciwe i rzetelne podejście do pracy i rozliczeń z innymi ludźmi
to jest bardzo ważna sprawa konieczna do sprawiedliwego i dobrego życia;
ale oprócz doczesnego sensu można to też odnieść do relacji z Bogiem,
który faktycznie jest Stwórcą i właścicielem wszystkiego co istnieje,
czego nam udziela i z czego my korzystamy, a o co musimy dbać…
Zależnie od zakresu w jakim Bóg pobłogosławił
jesteśmy albo opłacanymi stróżami – gdy chodzi o dary do służby Bogu
albo pożyczkobiorcami, którzy płacą – gdy jesteśmy wierni i służymy Bogu
albo którzy nie płacą – takimi są nieposłuszni Ustanowieniom Boga;
dlatego też, jak wszyscy, zostaniemy odpowiednio rozliczeni
z tego jak wykorzystujemy i jak dbamy o to, co Bóg nam powierzył
i dlatego naszym obowiązkiem jest czynić to jak najlepiej się da…
Jest to też potwierdzone i rozważone w nauczaniu Mesjasza Jeszui (Jezusa),
który w przypowieści o sługach, którym powierzono talenty (Mt 25,14-30)
pokazuje potrzebę dobrego wykorzystania tego, co zostało powierzone
oraz uzyskania z tego możliwych korzyści i wydania dobrych owoców;
a także karę za zaniedbanie i zmarnowanie tego, czego nie używano,
w następstwie czego zostanie to odebrane i przekazane komuś innemu…
Oczywiste jest, że człowiek chcący mieć z kimś relację rozmawia z tą osobą,
więc z chęci życia z Bogiem naturalnie wynika np. regularna modlitwa;
ale jest to tak jasne, pewne, że Tora(h) nie mówi o tym zbyt wiele
i znacznie więcej niż krótkie słowa modlitwy Jakuba w Beit El
opowiada o tym co Jakub czynił, żeby to mogło się spełnić,
by tym wzorem pouczyć i zachęcić do dbania o jedno i drugie,
byśmy mogli służyć dobrze i odnosić korzyści z naszej służby.
Chwała Bogu!