Ustanowienia Boga w Parszy Boe
Komentarz do parszy „Boe” (części „Przyjdź”):
Szemot/2Moj/Exodos/Wj 10,1-13,16; Jr 46,13-28; 1Kor 11,20-34.
Ustanowienia (Przykazania) jakie Bóg dał w parszy Boe.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– powody i znaczenie 3 ostatnich plag – osądzenie bożków;
– błąd stawiania Bogu swoich warunków przez ludzi – faraon;
– właściwa postawa ludzi i spełnianie Wieczerzy Pesach;
– to samo Prawo dla Iszraela i dołączających cudzoziemców;
– warunki uczestnictwa w Pesach i dobre przygotowanie;
– praktyka wiary konieczna do prawdziwego uświęcenia;
– właściwa kara proporcjonalna do popełnonego grzechu.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Sąd i Zbawienie Dla Wszystkich;
– Przygotowanie do Pesach;
– Filary Wierności Bogu;
– Śmierć Pierworodnych.
Poprzednie komentarze rozważają już praktyczne i duchowe treści parszy,
więc warto kliknąć i otworzyć artykuły wskazane w odnośnikach powyżej.
2. Ustanowienia Boga w Parszy Boe
Tradycja judaizmu wyodrębnia z parszy Boe 20 z 613 Przykazań (Tarjagu),
w większości dotyczących Przygotowywania i świętowania Pesach;
jednak lista ta w pewnych szczegółach różni się od treści Tory,
dlatego trzeba zarówno uwzględnić nieco więcej Ustanowień
jak i niektóre z nich wyjaśnić inaczej niż tradycja rabiniczna:
2.1 (45) Liczenie Miesięcy Począwszy od Abib / Nisan (Tarjag 4)
Ten_(początek)_miesiąca oto dla_was początkiem miesięcy,
pierwszym on dla_was z_miesięcy tego_roku.”
Tradycja judaizmu wywodzi z tych słów nakaz uświęcania początków miesięcy
poprzez osądzanie obserwacji nowiów i ogłaszanie ich przez Sanhedryn;
jednak Ustanowienia Boga o tym są podane jako Prawo dalej w Torze:
gdy Księga Bemidbar mówi o trąbieniu i oddaniach (ofiarach) na dni nowiów;
zaś samo wyznaczanie i stosowanie miesięcy było znane znacznie wcześniej,
bo np. liczne konkretne daty miesięczne są podane w historii potopu,
a tutaj Bóg mówi „ten_(początek)_miesiąca” wskazując już znany czas;
zatem znaczenie tego Ustanowienia Boga jest inne niż rabiniczna wykładnia…
Bóg nakazuje, aby cykliczną rachubę miesięcy zaczynać od 1. Abib / Nisan,
który ma być odtąd uważany za pierwszy (choć rok zaczyna się w 7. Etanim / Tiszri);
dlatego np. począwszy od tego miesiąca będą podawane coroczne święta
i przed tym miesiącem będzie dodawany 13. miesiąc w roku przestępnym,
żeby ten miesiąc zaczynał się zawsze gdy dojrzewają pierwsze zboża (jęczmień).
Tygodnie, miesiące i lata to różne okresy i niezależne rachuby czasu,
dlatego one nie muszą mieć zawsze tych samych początków;
ale każda z nich może mieć właściwe sobie.
2.2 (46) Oddzielenie Baranka na Oddanie Pesach 10. Abib / Nisan
W_dziesiątym_[dniu] od_nowiu_[miesiąca] tego niech_wezmą dla_siebie
mąż_[każdy] barana dla_domu ojców, baranka dla_domu.
(…)
Baranek bez skazy, samiec syn roku będzie dla_was,
z tych_owiec lub_z tych_kóz weźmiecie.”
Oddzielenie baranka na Pesach w dniu 10. Abib / Nisan
nie znajduje się na tradycyjnej liście 613 Przykazań (Tarjagu);
jednak ten nakaz w Torze jest ważny aby móc świętować właściwie:
zapewnia, że przygotowania nie będą czynione na ostatnią chwilę,
że nie będzie to robione byle jak i że nie zabraknie tego, co potrzebne
ani baranek na oddanie nie nabędzie skazy (np. zranienia) w tym czasie,
bo trzeba właściwie zadbać o to z odpowiednim wyprzedzeniem
i zabezpieczyć to, co najważniejsze do godnego świętowania.
2.3 (47) Zgromadzenie Odpowiedniej Liczby Osób do Baranka Pesach
niech_weźmie on i_sąsiad_jego najbliższy do domu_jego, według_liczby dusz,
męża_[każdego] według spożycia_jego policzycie na_branka.”
Wieczerza Pesach nie ma być spożywana samodzielnie przez 1 osobę
ani nie może być wielkim publicznym zgromadzeniem bez ograniczeń;
ale powinna być zorganizowana w podziale na odpowiednio małe grupy;
żeby każdy mógł w niej aktywnie uczestniczyć i nie trwało to zbyt długo,
np. żeby można było odpowiadać na pytania i wyjaśniać dzieciom
dlaczego spełniane jest to święto ustanowione przez Boga.
W praktyce większe społeczności mogą spełniać obrzęd w 1 pomieszczeniu,
żeby np. nauczający mógł pomóc tym, którzy jeszcze tego czynić nie potrafią;
jednak zorganizowany powinien być podział na grupy przy oddzielnych stołach,
tak by przy każdym była ilość osób odpowiednia do spożycia 1 baranka.
2.4 (48) Przechowanie i Zabicie Oddania Pesach 14. Abib / Nisan (Tarjag 5)
a_zarżnie_wtedy go całe zgromadzenie społeczności Iszraela między tymi_wieczorami.”
Rytualny ubój baranka Pesach musi odbyć się w dniu 14. Abib / Nisan między wieczorami
(pierwszy z wieczorów to jest popołudnie – czas składania oddań wieczornych w dzień,
a drugi z wieczorów to jest początek nocy – czas, w którym zrobiło się ciemno);
co jasno wskazuje, że ma to być wykonane pod koniec dnia 14. Abib / Nisan.
Choć Wieczerze Pesach powinny być spożywane z podziałem na rodziny,
to święto jest wspólne dla całej społeczności ze względu na oddanie w Świątyni,
które powinno być spełnione w jednym miejscu i możliwie wspólnym czasie
(przy dużej liczbie baranków spełniano to z podziałem na kilka grup).
Oddzielenie baranków 10. Abib / Nisan z wcześniejszego Ustanowienia
jest potrzebne też by móc spełnić nakaz przechowania z tego wersetu Toru.
2.5 (49) Rytualne Wykorzystanie Krwi Baranka Pesach
nad tymi_domami, (w)_których spożywać_(będą) go w_nich.”
Po ustanowieniu Świątyni krew baranków ma trafiać na jeden ołtarz, a nie na odrzwia,
jednak to Ustanowienie w formie określonej dalej w Torze dalej pozostaje w mocy
jeśli chodzi o znaczenie, które jest w nim wrażone.
2.6 (50) Pieczenie na Ogniu Mięsa Baranka Pesach
i_mace z gorzkimi_(ziołami) jedli_(będą).”
2.7 (51) Spożywanie Oddania Pesach w Nocy 15. Abib / Nisan (Tarjag 6)
i_mace z gorzkimi_(ziołami) jedli_(będą).”
2.8 (52) Zakaz Spożywania Baranka Pesach Innego Niż Upieczony (Tarjag 7)
ani_(nie)_ugotowanego, (ani)_ugotowanego w_wodzie,
bo_[tylko] gdy upieczone (na)_ogniu:
głowa_jego do nóg_jego i_do wnętrzności_jego.”
Baranek Pesach musi być pieczony z głową, nogami i wnętrznościami,
ale inaczej niż to błędnie dodają liczne „chrześcijańskie” przekłady Biblii,
wcale nie w całości, bo uprzednio obdarty ze skóry, wykrwawiony i bez płatów tłuszczu,
które zgodnie z Torą muszą być usunięte i są przeznaczone na oddania na ołtarzu.
2.9 (53) Zakaz Pozostawienia Mięsa Baranka Pesach do Rana (Tarjag 8)
„Ranek” to nie tylko początek dnia, kiedy jest już jasno,
ale podobnie jak wieczór ta pora doby ma części nocną i dzienną,
a ogólnie jest to czas, w którym Słońce wznosi się na niebie,
zatem właściwie zaczyna się od północy i kończy w południe;
dlatego baranka Pesach trzeba spożyć przed północą,
żeby tuż po północy być gotowym do drogi.
Bez zrozumienia, że granicą wieczora i rana jest północ
trzeba by uznać, że Iszrael naruszył zakaz gdy było to szczególnie niebezpieczne,
bo właśnie wtedy gdy Bóg wymierzał karę w Micraim i umierali pierworodni;
zaś zrozumienie tego czyni jasnym, że wszystko spełniło się wcześniej
i jak napisano należało wyruszyć w drogę tuż po północy.
2.10 (54) Nakaz Spalenia Pozostałości Mięsa Baranka Pesach
Choć wcześniejsze Przykazania wymagają,
żeby zgromadzić dość osób do spożycia baranka i uczynić to przed rankiem;
to jednak może zdarzyć się tak, że mimo wszystko nie uda się tego spełnić,
np. z powodu innych potraw wcześniej spożywanych zgodnie z porządkiem
w czasie gdy baranek się jeszcze piecze i rozważana jest historia.
2.11 (55) Spożywanie Pesach w Pośpiechu, Będąc Gotowym do Wędrówki
biodra_wasze przepasane, buty_wasze na_nogach_waszych i_laski_wasze przy_rękach_waszych
i_zjecie go w_pośpiechu, Pesach to dla_יהוה [Boga].”
Wieczerza Pesach była spożywana na początku tej samej nocy, w której faraon wygnał Iszraela,
dlatego miała być spożywana w gotowości do tego, żeby wyruszyć bez żadnej zwłoki.
Choć do pewnej chwili obowiązywał zakaz opuszczani domów chroniący od plagi,
to później nie można było opóźniać wyjścia ani o chwilę.
2.12 (56) Świętowanie Pesach Zawsze Co Rok
i_świętować_(będziecie) go (jako)_świeto dla_יהוה [Boga] przez_pokolenia_wasze.
Ustanowieniem wieczności świętować_(będziecie).”
Nakaz ten nie tylko wprowadza Święto Pesach,
ale czyniąc to równocześnie z Ustanowieniem obrzędów w Miraim wskazuje,
że świąteczna Wieczerza Pesach powinna spełniać i rozważać te same czynności,
które nie tylko wtedy miały praktyczne znaczenie, ale też wyrażają duchowe treści.
2.13 (57) Spożywanie Mac Przez 7 Dób Święta (Tarjag 9)
Nakaz spożywania mac poza zakazami spożywania chamecu, które też są podane,
wskazuje, że jest obowiązkiem zjedzenie przaśnego pieczywa w każdej z 7 dób święta.
Nie oznacza to, że w tym czasie należy jeść wyłącznie mace,
bo choć faktycznie kluczowe jest, żeby wyjątkowo nie łączyć ich z chamecem;
to można łączyć przaśniki z zupełnie innymi produktami spożywczymi
takimi jak owoce, warzywa, nabiał i mięso – ważne, że nie zakwas ze zbóż.
2.14 (58) Usunięcie Chamecu w Dniu Przed Świętem (14. Abib / Nisan) (Tarjag 10)
bo każdy spożywający chamec i_wycięta ta_dusza oto z_Iszraela
od_dnia tego_pierwszego do dnia tego_siódmego.”
Chamec należy ostatecznie usunąć w domu w ostatnim dniu przed świętem,
więc choć prace w tym celu trzeba rozpocząć i przeprowadzić wcześniej,
to nawet jeśli praktycznie udało się je też wcześniej z powodzeniem wykonać
koniecznie trzeba właśnie tego dnia dokonać sprawdzenia i zakończenia,
np. żeby mieć pewność, że nic nie stało się chamecem w mędzyczasie.
2.15 (59) Szabaty i Świąteczne Zgromadzenie Pesach 1. i 7. Dnia Święta
i_w_dniu tym_siódmym zwołanie święte będzie dla_was,
żadna praca nie wykonywana_(będzie) w_nich,
tylko co jedzone_(będzie) dla_każdej duszy, to dla_niej_samej zrobicie dla_was.”
Nadanie rangi świąt szabatowych i ustanowienie zgromadzeń z nabożeństwami,
a także pozwolenie na przygotowywanie posiłków na bieżące potrzeby tego dnia,
co nie jest ogólnym ani bezwarunkowym pozwoleniem na gotowanie podczas święta,
więc nie można w święto przygotowywać jedzenia na następny dzień.
2.16 (60) Zakaz Posiadania Chamecu w Święto (Tarjag 11)
2.17 (61) Zakaz Spożywania Produktów z Chamecem w Święto (Tarjag 12)
(w_tym)_przybysz i_(w_tym)_rodowity tej_ziemi.
Niczego z_chamecem nie zjecie we_wszytkich siedzibach_waszych,
jedli_(będziecie) mace.”
Tradycja rozróżnia co do spożywania chamecu 2 oddzielnie Przykazania
i z tego wersetu wywodzi zakaz co do produktów zawierających chamec,
czyli takich, w których mogą być jego choćby tylko niewielkie, niewidoczne ilość,
zatem dotyczy to wszystkiego, co wytwarza się z udziałem zbóż i wody,
jeśli nie było to czynione odpowiednio na święto, by uniknąć zakwaszenia.
2.18 (62) Odpowiadanie na Pytania o Pesach
’czym ten_obrzęd, ten_oto dla_was?’
I_odpowiecie: 'Przybliżenie Pesach to dla_יהוה [Boga],
który przeszedł nad domami synów Iszraela w_Micraim,
gdy_raził tych Micrejczyków, a_domy_nasze ochronił.'”
2.19 (63) Noc Czuwania
ona na_tę_noc oto dla_יהוה [Boga] czuwania dla_wszystkich synów Iszraela na_pokolenia.„
Nakaz czuwania oznacza, że tej nocy nie należy spać,
ale być gotowym na wezwanie Boga i rozważać historyczne wydarzenia;
jednak nie jest to zakaz opuszczania domów po spełnieniu porządku Pesach
i po północy można kontynuować czuwanie także na zewnątrz.
Ważne w czuwaniu nie jest np. siedzenie przy stole całą noc, ale niezaśnięcie,
więc jeśli może w tym pomóc i pobudzić np. spacer, to należy na niego wyjść.
2.20 (64) Zakaz Spożywania Pesach Przez Obcych (Tarjag 13, 14)
’Oto Ustanowienia tego_Pesach: Żaden syn obcego nie zje z_niej.
(…)
Przesiedleniec i_najemnik nie zje z_niej.
(…)
ale żaden nieobrzezany nie zje z_niej.'”
Tradycja judaizmu za „syna obcego” uznaje tych, którzy odstąpili od wiary,
dlatego wywodzi z tych wersetów odrębne Przykazania o potomkach Iszraela i innych;
jednak w samym tekście Tory „obcy” nie są w taki sposób traktowani oddzielnie,
lecz zakaz jest jeden wobec wszystkich, których Bóg nie dopuszcza do Pesach.
2.21 (65) Spożywanie Pesach w Jednym Budynku (Tarjag 15)
nie wyniesiesz z domu z_mięsa na_zewnątrz.”
Zakaz wynoszenia mięsa baranka na zewnątrz ma zapewnić,
że nie trafi ono do nikogo poza uprawnionymi uczestnikami Wieczerzy Pesach,
a także zapewnić, że nikt nie wyjdzie z niej wcześniej niż jest to dopuszczalne.
2.22 (66) Zakaz Łamania Kości Baranka Pesach (Tarjag 16)
Zakaz dla uczestniczących w świętowaniu Pesach
obowiązuje przy przechowywaniu, składaniu w oddaniu, pieczeniu i spożywaniu,
a także przy spalaniu pozostałości po Wieczerzy.
Nie jest to źródło dla faktu niezłamania kości Mesjasza w J 19,36;
które powołuje się na Ps 34,20/21; które mówi o braku skrzywdzenia przez wrogów
i zawiera o nie łamaniu kości znacznie ogólniejsze i silniejsze stwierdzenie.
2.23 (67) Obrzezanie Spożywających Baranka Pesach (Tarjag 17)
i_(gdy)_obrzeżesz go, wtedy zje z_niej.
(…)
I_jeśli zamiesza z_tobą przybysz i_spełni Pesach dla_יהוה [Boga],
obrzeż u_niego wszystkich męskich [jego i potomków],
a_wtedy zbliży_(się) by_uczynić_ją
i_będzie jak_rodowity w_kraju;
ale żaden nieobrzezany nie zje z_niej.”
W Tarjagu to Ustanowienie jest podawane jako powtórny zakaz dla nieobrzezanych,
jednak pomija sedno tych słów, które dopuszcza do spożywania Pesach obcych
pod warunkiem przyjęcia obrzezania ciała i stania się takim jak Iszrael,
co jest bardzo istotne, bo pozwala na otwartość na ludzi z zewnątrz
oraz głoszenie wiary i prowadzenie do Boga ludzi, którzy Go nie znają.
2.24 (68) Poświęcenie Pierworodnych (Tarjag 18)
rozwierające wszelkie łono u_synów Iszrela:
u_ludzi i_u_bydła, Moim ono.”
Poświęcenie pierworodnych ma różne formy zależnie od tego czego lub kogo dotyczy:
– pierworodnych synów należy wykupić przy pomocy 5 szekli srebra;
– pierworodne czyste zwierzęta są przeznaczone na oddania (ofiary);
– pierworodne nieczyste zwierzęta należy wykupić czystymi lub złamać im kark;
o czym mówią Ustanowienia podane dalej Torze (w tej i innych parszach).
2.25 (69) Zakaz Spożywania Chemecu w Pesach (Tarjag 19)
’Pamiętaj oto ten_dzień oto, (w)_którym wyszliście z_Micraim, z_domu niewoli,
bo w_silnej ręce wywiódł יהוה [Bóg] was stąd
i_nie jedzony_(będzie) chamec.'”
Drugi zakaz spożywania chamecu wyodrębniony w tradycji jako oddzielne Przykazanie
w praktyce jest już spełniony gdy zachowuje się pierwszy, bardziej rygorystyczny,
bo ten dotyczy jawnego chamecu – pieczywa z zakwasem, a nie przaśnego.
2.26 (70) Zakaz Widoczności / Dostępu do Chamecu w Pesach (Tarjag 20)
i_nie zobaczy_(się) u_ciebie chamecu
i_nie zobaczy_(się) u_ciebie zakwasu
w_całych granicach_twoich.”
Podobnie jak w przypadku spożycia baranka Pesach do rana,
a mimo tego także zakazu tego, co mogło by pozostać niespożyte;
Tora(h) bierze pod uwagę możliwość, że nakazu usunięcia chamecu nie uda się spełnić
i mimo dołożenia starań aby dokładnie uprzątnąć go z domów przed Chag HaMacot
coś z zakwasem jednak w trakcie święta w domu pozostanie i znajdzie się później.
Jeśli jakiś chamec znajdzie się w domu w któryś z szabatowych dni święta,
to nie można go ani sprzedać, ani wyrzucić poza dom ani zniszczyć (np. spalić),
więc trzeba go umieścić gdzieś, gdzie się zwykle nie przechowuje jedzenia
ani ogólnie nie korzysta z tego miejsca podczas święta lub regularnie,
np. w jakiejś wysoko położonej i/lub zamykanej na klucz szafce.
W takiej sytuacji trzeba zadbać o to, żeby nie było do tego dostępu,
żeby nawet nieświadomie nikt czegoś takiego podczas święta nie spożył,
ponieważ spożywanie chamecu w Chag HaMacot jest grzechem śmiertelnym,
a jego usuwanie przed świętem i ukrywanie to „ogrodzenia wokół Tory” w Torze,
która nakazuje się zabezpieczać i pozwala naprawiać nieświadome błędy.
2.27 (71) Opowiadanie Historii o Pesach w Micraim (Tarjag 21)
’Z_powodu tego, (co)_uczynił יהוה [Bóg] dla_mnie, gdy_wychodziłem z_Micraim…'”
Duchowe świętowanie to nie tylko np. radowanie się jedzeniem;
ale święto ma na celu przekazanie i utrwalenie wiedzy o tym, co Bóg uczynił,
żeby świadomość tego mogła działać i wydawać dobre owoce;
dlatego bardzo ważne jest, żeby angażować w świętowanie dzieci,
wyjaśniać obrzędy i opowiadać historię tak, by chciały słuchać.
2.28 (72) Wykupienie Pierworodnych (Tarjag 22)
a_jeśli nie wykupisz, to_złamiesz_kark_mu,
i_każego pierworodnego człowieka wśród_synów_twoch wyupisz.”
2.29 (73) Złamanie Karku Niewykupionych Nieczystych Pierworodnych Zwierząt (Tarjag 23)
3. Inne Ustanowienia w Parszy.
W treści tej parszy znajdują się też słowa, które też mają być zapisane w mezuzie i tefilin,
jednak w związku z tym, że tutaj odnoszą się one do czynności wykonywanych w święto;
tradycja judaizmu nie wywodzi z tych wersetów nakazów sporządzania mezuz i tefilin,
ale za ich źródło uznaje późniejsze, gdzie jest wprost mowa o tekstach do zapisania.
Chwała Bogu!