Powołani do Wyższych Wymagań
Komentarz do parszy „WaJeszeb” (części „I_Osiadł”):
Bereszit/1Moj/Genesis/Rdz 37,1-40,23; Am 2,6-3,8; Dz 7,9-16.
Poznając Boga jesteśmy powołani aby żyć lepiej…
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– Chronologia wydarzeń opisanych w tej parszy;
– Dzieje i postawy Josefa w kolejnych sytuacjach;
– Prorocze sny Josefa i ich właściwe znaczenia;
– Nienawiść i postępowanie braci wobec Josefa;
– Historia Jahuda(ha) i Tamar – wzór lewiratu;
– Gorliwość w obronie prawdy i sprawiedliwości;
– Nie przecenianie sukcesów i uczenie się na błędach.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Odważnie i Wytrwale w Sprawiedliwości;
– W Czasie Obecności;
– Gorliwość o Prawdę;
– Sukcesy i Porażki Wobec Świętości.
Poprzednie komentarze rozważają już praktyczne i duchowe treści parszy,
więc warto kliknąć i otworzyć artykuły wskazane w odnośnikach powyżej.
2. Powołani do Wyższych Wymagań
Am 2,4-7; 3,1-2:
כה אמר יהוה”
על שלשה פשעי יהודה ועל ארבעה לא אשיבנו
על מאסם את תורת יהוה וחקיו לא שמרו
ויתעום כזביהם אשר הלכו אבותם אחריהם
ושלחתי אש ביהודה ואכלה ארמנות ירושלם
כה אמר יהוה
על שלשה פשעי ישראל ועל ארבעה לא אשיבנו
על מכרם בכסף צדיק ואביון בעבור נעלים
השאפים על עפר ארץ בראש דלים ודרך ענוים יטו
ואיש ואביו ילכו אל הנערה
למען חלל את שם קדשי
(…)
שמעו את הדבר הזה אשר דבר יהוה
עליכם בני ישראל על כל המשפחה
אשר העליתי מארץ מצרים לאמר
רק אתכם ידעתי מכל משפחות האדמה
„על כן אפקד עליכם את כל עונתיכם
dla trzech zbrodni Jahuda(ha) i_dla czterech nie odwrócę_[tego],
bo gardzili tymi Torami יהוה [Boga] i i_Ustaw_Jego nie strzegli
i_zwiodły_ich kłamstwa_ich, (za)_którymi poszli ojcowie_ich dawnejsi.
I_ześlę ogień w_Jahuda(hu) i_pożre pałace Jeruszalaim.
Tak rzekł יהוה [Bóg]:
dla trzech zbrodni Iszraela i_dla czterech nie odwrócę_[tego],
bo sprzedawał za_srebro sprawiedliwego i ubogiego w_wartości sandałów_[dwóch].
Depczą w prochu ziemi po_głowie biedaków i_drogę biednych wykrzywiają
i_mąż i_ojciec_jego chodzą do tej_dziewczyny_[jednej]
aby znieważać to Imię Święte_Moje.
(…)
Słuchajcie oto tego_słowa tego, które powiedział יהוה [Bóg]
do_was synowie Iszraela, do całej tej_rodziny,
którą wyniosłem z_Ziemi Micraim, aby_mówić:
’Jedynie was poznałem ze_wszystkich rodzin tej_Ziemi,
przez takie pomszczę na_was te wszystkie grzechy_wasze.'”
Haftora(h) do parszy na ten tydzień i kończący go Szabat
ponownie zawiera wskazanie i skarcenie ciężkich win Iszraela,
tym razem dlatego, że zadaniem proroków jest ich napominanie
tak jak zgodnie ze świadectwem w Torze czynił to Josef,
który dostrzegał grzechy swoich braci i dążył do ich poprawy…
Choć wcześniejsza część proroctw w Księdze Amosa (Am 1,2-2,3)
mówi też o wielkich winach i ukaraniu sąsiednich narodów
(kolejno Aramu, Plisztim, Tyru, Edomu, Ammonu i Moabu);
to Lud Boga nie skupia się na tym, co dotyczy tamtych obcych,
ale słusznie pouczenie czerpie głównie ze skarcenia dla swoich,
aby pamiętać, że da się, a nie powinno się powtarzać grzechów
i mimo wybrania przez Boga, a raczej właśnie z tego powodu,
trzeba szczególnie dbać o to, żeby postępować sprawiedliwie
i nie krzywdzić innych, a zabiegać o prawość i dobro…
Josef, którego historia rozpoczyna się w tej parszy
jest wzorem zarówno proroka jak i karcącego grzechy braci;
ale warto zwrócić uwagę na to, że tekst nie mówi o komentowaniu win obcych,
lecz tylko o informowaniu Jakuba o tym co złego świadczono o jego synach
(po bezskutecznym wezwaniu ich do zaprzestania tego i naprawy szkody);
co też pokazuje, że choć upominanie zła i wzywanie do poprawy jest potrzebne,
to trzeba mieć świadomość, że niestety nie każdy je zrozumie, uzna i spełni,
więc nie ma sensu narażanie się wypowiedziami na temat kogokolwiek,
bo wiele z nich może być nie tylko bezowocnych, ale przynieść odwrotny skutek…
O ile można logicznie oczekiwać, że obecni i niektórzy byli członkowie Ludu Boga
powinni znać wymogi Stwórcy i w związku z tym dostrzegać słuszność pouczeń,
więc ich skarcenie może zostać przyjęte (a mimo tego nie zawsze tak jest);
to będzie bez znaczenia dla ludzi, którzy nigdy tego nie poznali ani nie uznawali
i można być niemal pewnym, że tacy nie potraktują takich słów poważnie,
bo nie mają jeszcze podstaw by przyjąć je za ważne i autorytatywne
stawiając swoje czy znane sobie zasady na równi lub nawet wyżej;
dlatego w rozmowie z takimi trzeba zaczynać od czegoś innego
i najpierw zachęcać i przekonywać ich do poznania Boga,
a dopiero potem do Jego słusznych wymagań i skarceń…
Postawa Josefa i licznych innych proroków Tanakhu karcących grzechy Iszraela
jest też nauczana przez apostołów w Brit Chadaszy (Odnowionym Przymierzu),
np. Szaul (Paweł) udziela w tej sprawie instrukcji Tymoteuszowi:
1Tm 5,19-22:
„κατὰ πρεσβυτέρου κατηγορίαν μὴ παραδέχου
ἐκτὸς εἰ μὴ ἐπὶ δύο ἢ τριῶν μαρτύρων
τοὺς ἁμαρτάνοντας ἐνώπιον πάντων ἔλεγχε
ἵνα καὶ οἱ λοιποὶ φόβον ἔχωσιν
Διαμαρτύρομαι ἐνώπιον τοῦ θεοῦ καὶ [κυρίου] Χριστοῦ Ἰησοῦ καὶ τῶν ἐκλεκτῶν ἀγγέλων
ἵνα ταῦτα φυλάξῃς χωρὶς προκρίματος μηδὲν ποιῶν κατὰ πρόσκλισιν
Χεῖρας ταχέως μηδενὶ ἐπιτίθει μηδὲ κοινώνει ἁμαρτίαις ἀλλοτρίαις·
σεαυτὸν ἁγνὸν τήρει”
oprócz jeśli nie na_podstawie zeznania dwóch lub trzech świadków.
Tych grzeszących przy wszystkich upominaj,
aby i ci pozostali bojaźń mieliby.
Oświadczam przed_obliczem tego Boga i [władcy] Mesjasza Jeszui i tych wybranych aniołów,
aby tych strzegłbyś bez zastrzeżenia nic (nie)_czyniąc według stronniczości.
Rąk szybko (na)_nikogo (nie)_nakładaj, ani (nie)_bądź wspólnikiem grzechom obcym,
siebie czystego strzeż.”
Tymoteusz został pouczony by dbać o czystość siebie i społeczności,
w związku z czym miał publicznie karcić grzechy, żeby inni ich nie naśladowali.
Pouczenie to jest inne, choć niesprzeczne ze słowami Mesjasza w Mt 18,15-17;
gdzie pokrzywdzony lub świadek grzechu ma najpierw napomnieć sam na sam,
potem jeszcze w obecności dwóch lub trzech świadków mediacji w sprawie,
a dopiero w razie ich nieskuteczności publicznie przed sądem społeczności;
dlatego też np. Biblia Warszawsko-Praska (ks. bp. Kazimierza Romaniuka)
tłumaczy to w formie „Zatwardziałych grzeszników upominaj publicznie„
wyjaśniając, żeby stosować to dopiero po odrzuceniu wcześniejszych prób.
W związku z tym, że kontekst mówi o zarzutach wobec starszych [zborów]
przekład Davida H. Sterna publiczne karcenie ogranicza do przywódców,
których postawa może być dobrym lub złym wzorem dla wielu innych
i którzy mogą być oskarżani tylko na podstawie zeznań kilku świadków;
co w rzeczywistości wcale nie różni się od ogólnej zasady w tej sprawie,
bo proces przed sądem zboru nie powinien być pierwszym krokiem,
ale następować dopiero po nieskutecznych próbach wezwania do poprawy,
a świadkami nie muszą być osoby, które widziały samo popełnienie grzechu,
lecz mogą być nimi też uczestnicy skarcenia i mediacji z napominającymi,
którzy widzieli postawę i reakcję grzesznika na prywatne napomnienie…
Istotne w słowach z 1Tm 5,20 jest też wyjaśnienie, że chodzi o pozostałych,
bo zatwardziały grzesznik może nie przyjąć żadnego pouczenia,
ani tego najpierw udzielonego prywatnie, ani tego potem danego publicznie;
a choć w jego przypadku pozostaną one bezowocne i nie nastąpi poprawa,
to potrzeba, żeby inni zostali ostrzeżeni i powstrzymani od podobnego zła;
z czego wynika, że te słowa są skierowane do całej społeczności;
co też zapowiadają starsze słowa zachowane w Septuagincie:
Syr 3,21-29:
„χαλεπώτερά σου μὴ ζήτει καὶ ἰσχυρότερά σου μὴ ἐξέταζε
ἃ προσετάγη σοι ταῦτα διανοοῦ οὐ γάρ ἐστίν σοι χρεία τῶν κρυπτῶν
ἐν τοῖς περισσοῖς τῶν ἔργων σου μὴ περιεργάζου
πλείονα γὰρ συνέσεως ἀνθρώπων ὑπεδείχθη σοι
πολλοὺς γὰρ ἐπλάνησεν ἡ ὑπόλημψις αὐτῶν καὶ ὑπόνοια πονηρὰ ὠλίσθησεν διανοίας αὐτῶν
καρδία σκληρὰ κακωθήσεται ἐπ᾽ ἐσχάτων καὶ ὁ ἀγαπῶν κίνδυνον ἐν αὐτῷ ἀπολεῖται
καρδία σκληρὰ βαρυνθήσεται πόνοις καὶ ὁ ἁμαρτωλὸς προσθήσει ἁμαρτίαν ἐφ᾽ ἁμαρτίαις
ἐπαγωγῇ ὑπερηφάνου οὐκ ἔστιν ἴασις
φυτὸν γὰρ πονηρίας ἐρρίζωκεν ἐν αὐτῷ
καρδία συνετοῦ διανοηθήσεται παραβολήν καὶ οὖς ἀκροατοῦ ἐπιθυμία σοφοῦ”
Które nakazane_(zostały) ci, te rozważaj, nie bowiem jest ci potrzeba tych ukrytych.
W tych przewyższających te dzieła twe nie zajmuj_(się),
więcej bowiem (niż)_pojętność ludzi pokazane_(zostało) ci.
Wielu bowiem zwiodło to przypuszczenie ich i domysł zły zwichnął umysł ich.
Serce twarde źle_wyjdzie przy ostatnich i ten kochający niebezpieczeństwo w nim zginie.
Serce twarde obciąży_(się) trudami i ten grzesznik dołoży grzech do grzechów.
(Na)_postępowanie wyniosłego nie istnieje lekarstwo,
roślina bowiem złości zakorzeniła_(się) w nim.
Serce pojętnego rozważa przykład i ucho słuchacza pożądaniem mędrca.”
Mając te sprawy na uwadze warto i trzeba myśleć o tym
jakie słowa i do kogo kieruje się publicznie karcąc grzechy;
bo nie przyjmą tego osoby, które w tych grzechach trwają,
a może to nawrócić lub utwierdzić szukających wierności Bogu,
więc powinno to być skierowane publicznie dla społeczności;
nie zaś do nieświadomych obcych, którzy potrzebują innych pouczeń,
udzielanych prywatnie, łagodnych i zachęcających do wyboru dobra,
bo od takich według Pisma należy zaczynać w każdym przypadku…
Chwała Bogu!