Najpierw Pismo
Komentarz do parszy „Szofetim” (części „Sędziowie”):
Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 16,18-21,9; Iz 51,12-52,12; J 1,19-27.
Najpierw Pismo – właściwa hierarchia źródeł wiary – Biblii i tradycji.
Rozważanie należy zacząć od samodzielnego
przeczytania lub wysłuchania fragmentów Biblii.
1. Wcześniej Omawiane Zagadnienia
Tematy tego czytania inne niż omówione w tym tekście,
były komentowane w poprzednich cyklach czytania Tory:
– ustanowienie sędziów i obowiązek rozsądzania;
– warunki procesów sądowych i wyroki (J 8,2-11);
– zapowiedziany prorok jak Mosze(h) (Mojżesz);
– Boże Prawo ustanowienia króla w Iszraelu;
– właściwe działania do podejmowania i unikania.
Są one rozważane we wcześniejszych artykułach:
– Sędziowie od Boga;
– Wyroki ku Poprawie lub Potępieniu;
– Ważniejsza Odpowiedzialność do Spełnienia.
Poprzednie komentarze rozważają już praktyczne i duchowe treści parszy,
więc warto kliknąć i otworzyć artykuły wskazane w odnośnikach powyżej.
2. Najpierw Pismo – Tora(h)
między krwią od_krwi, między sądem od_sądu i_między zranieniem od_zranienia,
sprawy sporne w_bramach_twoich to_wstaniesz i_pójdziesz
na to_miejsce, które wybierze יהוה, Bóg_twój je
i_pójdziesz do tych_kohenów, tych_Lewitów
i_do tego_sędziego, który będzie w_dniach tych_oto
i_zapytasz_(się) i_ogłoszą dla_ciebie słowo tego_Wyroku_[Prawa].
I_postąpisz jak (z)_ust tego_słowa, które ogłoszą dla_ciebie
z tego_miejsca, tego_oto, które wybrał יהוה [Bóg]
i_przestrzegać_(będziesz) aby_wykonać jak_wszystko, co pouczą_cię.
Jak (z)_ust tej_Tory jak pouczą_cię
i_jak ten_Wyrok_[Prawa], który powiedzą dla_ciebie, postąpisz.
Nie odstąpisz od tego_słowa, które ogłoszą dla_ciebie
(ani_na)_prawo i_(ani_na)_lewo.
A_ten_mąż który postępuje w_zuchwałości (i)_nie słucha
od tego_kohena, tego_stojącego aby_służyć tam temu יהוה, Bogu_twemu
lub od tego_sędziego i_umrze ten_mąż, ten_oto i_wyplenisz to_zło z_Iszraela.
I_cały ten_lud usłyszy i_bał_(się_będzie) i_nie (będzie)_zuchwały już.”
Prawo ustanowione w parszy na ten tydzień i kończący go Szabat
mówi, że gdyby sprawa była zbyt trudna dla lokalnego sądu
należy udać się po rozsądzenie do kohenów przy Świątyni
i tam uznać wyrok, który będzie wydany zgodnie z Prawem…
Co jednak oznacza, że sprawa jest zbyt trudna?
I jak ocenić, że sędziowie orzekli zgodnie z Prawem?
2a. Córki Celofchada
Oczywiście przykładów, rodzajów i powodów może być wiele różnych,
ale zawsze muszą obowiązywać przy tym te same słuszne Zasady;
dlatego można to rozważyć na konkretnej, wzorcowej sprawie,
jaką jest problem córek Celofchada…
W Torze wersety Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 27,1-11; 36,1-12 opisują
dwie części problemu jaki pojawił się w związku z tymi osobami
i za każdym razem wymagało to rozsądzenia na najwyższym poziomie,
bo sprawa została przedstawiona Moszemu (Mojżeszowi)…
2a1. Dziedziczenie Córek
Celofchad umarł nie mając męskich potomków, tylko córki,
dlatego te córki chciały dziedziczyć ziemię ojca i zachować jego ród;
mogłoby się wydawać, że coś takiego powinno być normalne i oczywiste,
ale choć aż do tej chwili w Torze nie zapisano jeszcze o tym Prawa,
to jednak obowiązujący i powszechnie uznawany był inny zwyczaj…
Zadanie pytania przez córki Celofchada wynikało z faktu,
że normą było dziedziczenie ziemi ojców tylko przez synów,
podczas gdy córki przechodziły do rodzin swych mężów
(ponieważ mężczyźni mają pracować na polach i ich bronić,
czego kobieta w ciąży czy karmiąca może nie być w stanie robić;
zaś kobiety korzystając z pracy mężów mogą dbać o dom i rodzinę)
i w ten sposób zyskiwały udziały w ich majątkach.
Mosze(h) (Mojżesz) sam nie wiedział co należy odpowiedzieć,
dlatego zadał w tej sprawie pytanie Bogu i uzyskał rozstrzygnięcie:
Bóg mógłby ogłosić, że zwyczaj jest błędny i widocznie szkodliwy,
więc od tej pory córki będą dziedziczyć ziemię na równi z synami,
a także na niej ciężko pracować fizycznie i bronić jej nawet w ciąży;
ale Bóg nie podważył ważności i obowiązywania naturalnej tradycji,
która była źródłem problemu i zaistnienia tej sprawy do rozwiązania,
lecz też ustanawiała porządek społeczny z rolami właściwymi dla płci;
dlatego potwierdził, że zwykle po ojcach dziedziczyć mają mężczyźni;
jednak ogłosił też wyjątek dla córek niemających braci;
dla szczególnej sytuacji, w której zwykła norma nie działa.
2a2. Małżeństwo Dziedziczących Kobiet
W następstwie tego do Moszego przyszli starsi plemienia Menaszego
z problemem przeniesienia dziedzictwa w małżeństwie córek Celofchada,
bo choć ponownie w Torze dotąd nie zapisano jeszcze o tym Prawa,
to jednak w praktyce obowiązujący i powszechnie uznany był zwyczaj,
że majątek żony jest formalnie przypisywany mężowi (jedna z możliwości)
lub raczej że synowie są zawsze zaliczani do rodu ojca (druga możliwość),
więc w tym lub kolejnym pokoleniu dziedzictwo zmieni przynależność…
Zadanie pytania przez starszych plemienia Menaszego wynikało z faktu,
że normą było i jest przekazywanie przynależności plemiennej i rodowej
zawsze z ojca na syna, tylko w rzeczywistej linii męskiej według ciała,
podczas gdy kobiety przechodzą do rodzin swych mężów
i tam mają mieć zapewnione utrzymanie i bezpieczeństwo…
Mosze(h) (Mojżesz) sam nie wiedział co należy odpowiedzieć,
dlatego zadał w tej sprawie pytanie Bogu i uzyskał rozstrzygnięcie:
Bóg mógłby ogłosić, że zwyczaj jest błędny i widocznie szkodliwy,
więc od tej pory dzieci dziedziczących córek będą nazywane po matce,
a przynależność rodowa i plemienna może być określana różnie,
co znacznie skomplikowałoby tę sprawę i powiększyło rodowody,
w których od początku biblijnej historii wystarczały imiona ojców;
ale Bóg nie podważył ważności i obowiązywania naturalnej tradycji,
która była źródłem problemu i zaistnienia tej sprawy do rozwiązania,
lecz też wyznaczała prosty sposób określania pochodzenia wszystkich;
dlatego potwierdził, że przynależność ma zawsze być według tradycji,
a dziedziczące kobiety muszą wychodzić za mąż w bliskiej rodzinie,
żeby przynależność ich męża i dzieci była taka sama jak ich.
2b. Kara dla Pracującego w Szabat
Innym przykładem sprawy, która jako trudna trafiła do Moszego (Mojżesza),
było osądzenie człowieka, który zgrzeszył naruszając Szabat pracą w tym dniu,
co do czego też dotąd nie objawiono Prawa – był zakaz, ale bez konsekwencji
(czego historia jest opisana w Torze w Bemidbar/4Moj/Arithmoi/Lb 15,32-36);
więc także stało się tak, że prorok zwrócił się z pytaniem do Boga
i otrzymał odpowiedź jak należy postąpić ze świadomym przestępcą
(inaczej niż z tymi, którzy pierwszy Szabat naruszyli bez zrozumienia);
co także w wyniku tego zostało dodane do Tory i stało się Prawem.
2c. Trudne Sprawy Według Tory
We wszystkich omówionych przykładach trudność polega na tym,
że nie wiadomo jak postąpić, bo w Prawie nie ma gotowego wyroku,
ale trzeba dopiero określić właściwy sposób postępowania w sprawach,
który musi być zgodny z dotychczasowym Prawem i tak rozstrzyga Bóg:
nowe wyroki, które stają się Prawem muszą właściwie opierać się na Torze,
być wywiedzione z innych Przykazań lub historycznych wzorów i zwyczajów,
muszą być zgodne z uznanymi zwyczajami i obowiązującym porządkiem;
bo według Tory sąd ma obowiązek wydawać wyroki zgodne z Prawem
i nawet gdy pyta się o to Boga, to to ustanowienie Boga pozostaje w mocy.
Tora(h) zakazuje odstąpić od wyroku tego sądu na prawo lub lewo
dokładnie tak samo jak zakazuje dodać lub ująć od samej Tory
(Debarim/5Moj/Deuteronomion/Pwt 4,2; 5,31-33; 12,32/13,1),
zatem mocą Tory zrównuje prawowierny wyrok sądu z samym Prawem
i w praktyce czyni właściwie wydany wyrok częścią Prawa!
2d. Wyrok Przeciwko Mesjaszowi
Trzeba w tym kontekście rozważyć też proces Mesjasza przed Sanhedrynem,
w którym wyrok o winie ogłosił kohen hagadol (arcykapłan) – jak mówi Tora(h).
Czy wyrok ten jest obowiązujący i trzeba go uznać zgodnie z Prawem?
Nie, bo tamten proces nie został przeprowadzony zgodnie z Prawem:
– zeznania wielu świadków nie były zgodne i nie ma pewności czy są wiarygodne,
gdy Tora(h) wymaga 2-3 świadków winy do sprawdzenia i potwierdzenia zarzutów;
– kohen hagadol ogłosił swe zdanie w sprawie jako pierwszy po słowach Jeszui,
podczas gdy określony już porządek wymagał by mówić od najmniej ważnego,
żeby każdy mógł przedstawić swe zdanie bez obaw, że podważy ważniejszego.
3. Najpierw Pismo – Dzieje Apostolskie
3a. Przekazanie Postanowienia „Soboru w Jeruszalaim”
nic więcej kłaść_na was ciężaru oprócz oto tych koniecznych:
wstrzymywać_(się) (od)_ofiarowanych_bożkom i krwi i uduszonych i nierządu,
od których strzegąc siebie_samych dobrze zrobicie, bądźcie_zdrowi.”
Dzieje Apostolskie opisują problem sporu w Antiochii,
który doprowadził do przedstawienia sprawy starszym w Jeruszalaim,
której wyrok został zapisany w liście i tak przekazany…
Wielu „chrześcijanom” wydaje się, że Dz 15,28-29 to całość stanowiska
i niby ostateczne rozstrzygnięcie, że niczego więcej już nie potrzeba;
nieco bardziej wnikliwi czytelnicy wiedzą, że Dz 15,19-21 mówi więcej,
jednak i tu ostatnie zdanie bywa skrajnie różnie interpretowane:
– większość „chrześcijan” uznaje błędnie, wbrew starszym księgom,
że czytanie Moszego (Mojżesza) w synagogach w każdy Szabat
jest w opozycji do postanowienia jako starszy i już miniony zwyczaj;
– w mesjanizmie głosimy w zgodzie z całym Pismem Świętym,
że czytanie Moszego (Mojżesza) w synagogach w każdy Szabat
jest kontynuacją myśli i sposobem dalszego uczenia się Słowa Boga,
żeby móc stopniowo poznawać Przykazania i dalej się uświęcać;
czego poprzestając tylko na tych zapisach nie da się rozstrzygnąć…
i oni przez słowo_(ust), oznajmią te same.
(…)
Jahuda(h) zarówno i Sylas i oni prorokami będąc
przez słowo wielkie zachęcali tych braci i utwierdzali.”
W rzeczywistości jednak relacja z Dz 15,22-32 świadczy,
że apostołowie z Jeruszalaim wcale nie oczekiwali jak wielu się wydaje,
że w zborze w Antiochii uznane zostaną tylko same słowa zapisane w liście;
bo nie przesłano go pocztą do odczytania jako kompletnego i wystarczającego,
ale przekazano go poprzez wskazanych w jego treści imiennie braci,
którzy mieli być nie tylko rękojmią wiarygodności tego, co napisane;
lecz jako uczestnicy obrad udzielić ustnie wyjaśnień i pouczeń;
zatem zbór miał uznać to, co usłyszał z licznych kazań z ich ust…
4b. Pobyty w Zborach Podczas Podróży
nauczając w nich tego Słowa tego Boga.”
rozmawiając i przekonując tych o tym Królestwie tego Boga.”
nie zaprzestawałem ze łzami napominać jednego każdego.”
Apostoł Szaul (Paweł) podczas swych podróży misyjnych
w niektórych miejscach przebywał przez wiele miesięcy, a nawet lata.
Czy w tym czasie tylko wielokrotnie czytał im np. List do Rzymian,
którego jeszcze nawet nie napisał zanim nie utworzył tego zboru
odwiedzając synagogę jahudim (żydów) w Rzymie znacznie później?
Oczywiste jest, że apostołowie mówili ustnie więcej niż zapisano
i jak jest to przedstawione np. w Dz 7,2-53 czy Dz 13,16-41
nauczając wielu różnych ludzi w wielu różnych miejscach
często zaczynali od streszczania historii z Tanakhu (Biblii Hebrajskiej)
i doprowadzali ją do aktualnych wydarzeń i Jeszui (Jezusa) Mesjasza;
a także udzielali konkretnych, praktycznych skarceń i pouczeń,
które odpowiadały na lokalne problemy i były potrzebne zborom…
4. Najpierw Pismo – Wnioski
4a. Czy „tylko Pismo”?
Mając na uwadze wskazane i rozważone fakty z Pisma Świętego
należy zadać pytanie i uczciwie, rzetelnie na nie odpowiedzieć:
czy Biblia uczy „filaru protestantyzmu” „sola Scriptura” – „tylko Pismo”?
Otóż z całą pewnością NIE!
Biblia bez wątpienia jest najważniejszym źródłem wiary,
która musi być na niej oparta i z nią w pełni zgodna;
ale jednak potwierdza też wielką potrzebę i ważność
ustnych wyjaśnień, komentarzy i osądów…
Ani prorocy Tanakhu, ani Mesjasz i apostołowie, ani współcześni pastorzy
w rzeczywistości nigdy nie stosowali w praktyce zasady „tylko Pismo”,
bo wszyscy wybierali i wybierają wersety właściwe do potrzeby sytuacji
i wszyscy je interpretowali i wyjaśniali w lepszy lub gorszy sposób…
Gdyby prorocy Tanakhu stosowali zasadę „tylko Pismo”,
to mogli by mówić tylko 2 zdania: „czytajcie/słuchajcie całą Torę”,
bo każdy komentarz czy nowe objawienie byłoby od tego odstępstwem,
a nawet sam wybór krótkiego cytatu może być manipulacją tekstem
(np. Szatan kusił Jeszuę na pustyni przy pomocy wersetów z Tanakhu).
Gdyby Mesjasz i apostołowie stosowali zasadę „tylko Pismo”,
to mogli by mówić tylko 2 zdania: „czytajcie/słuchajcie cały Tanakh”,
bo każdy komentarz czy nowe objawienie byłoby od tego odstępstwem,
a nawet sam wybór krótkiego cytatu może być manipulacją tekstem
(np. Szatan kusił Jeszuę na pustyni przy pomocy wersetów z Tanakhu).
Gdyby protestanccy pastorzy stosowali zasadę „tylko Pismo”,
to nie powstawałyby żadne kazania, książki ani czasopisma o wierze;
bo trzeba by w praktyce uznawać samą Biblię za wystarczającą
i niczego z niej nie komentować ani nie wyjaśniać wątpliwości
nie zważając na jej długość i trudności w zrozumieniu treści,
które bywają daleko rozdzielone i pozornie sprzeczne…
Błędne „tylko Pismo” jako druga skrajność (względem dowolnej tradycji)
często prowadzi w praktyce do tego, że wyrwany z kontekstu werset
uznaje się za kompletny pewnik, o którym nie można dyskutować
i bez sprawdzania nie dostrzega, że przeczy innym faktom z Biblii,
co dobra tradycja wyjaśnia i nie pozwala brnąć w złym kierunku…
4b. Właściwe „Najpierw Pismo”
Choć właściwa Zasada „Najpierw Pismo” uznaje też ustną tradycję,
to jednak inaczej niż np. w katolicyzmie czy judaizmie rabinicznym
na pewno NIE są to równorzędne źródła wiary!
Właściwa tradycja ustna jest ważna i potrzebna,
ale NIE może unieważniać ani zmieniać ustanowień z Biblii,
lecz ma ograniczenia i zakres stosowania określony w Piśmie,
którego wzór daje już Tora(h), a także późniejsze biblijne historie;
dlatego np. ani prorok, ani Mesjasz, ani apostoł, ani pastor czy rabin
NIE może nigdy wystąpić przeciwko żadnemu Przykazaniu Boga
nawet gdyby wydawało mu się, że ktoś przed nim już tak uczynił
i ten czynnik rozróżnia słuszne tradycje od błędnych i odstępczych.
Sam Bóg ustanowił „żywe Słowo Boże” (Hbr 4,12),
dlatego pouczenia zawarte w Biblii mają być wciąż aktualne,
a w związku z tym ich wykładnia musi się rozwijać i pogłębiać,
żeby skutecznie odpowiadać na nowe sytuacje i problemy
oraz w każdych warunkach prowadzić ku uświęceniu.
Chwała Bogu!